علائم کمبود کرومیوم و راه های درمان سریع

در قلمرو تغذیه انسان، تعداد بی‌شماری مواد مغذی وجود دارند که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت بدن تأثیر می‌گذارند. برخی از آن‌ها، همچون ویتامین C و کلسیم، بسیار پرآوازه هستند و بیشتر مردم با آن‌ها آشنایی دارند. بعضی هم مانند منیزیم یا انواع پروتئین‌ها، چندان شناخته‌شده نیستند و به‌اندازه کافی از اهمیت آن‌ها گفته نمی‌شود. در این میان، برخی مواد معدنی مثل کروم هستند که نقشی اساسی در عملکرد روزانه بدن بر‌عهده دارند.

کروم، بااینکه یک ماده معدنی کم‌مصرف در‌نظر گرفته می‌شود و بدن به مقدار کمی از آن نیاز دارد، بااین‌حال، وجود آن برای فعالیت آنزیم‌ها حیاتی است و در متابولیسم درشت‌مغذی‌ها (macronutrients) یک عنصر کلیدی به‌شمار می‌رود. علاوه‌براین، در تنظیم سطح گلوکز خون و افزایش اثربخشی انسولین به‌شکل قابل‌توجهی تأثیرگذار است و همچون سایر انواع مواد معدنی ضروری بدن، برای حفظ سلامت و تندرستی مؤثر خواهد بود.

بااین‌وجود، به‌راحتی می‌توان حدس زد که کمبود کروم می‌تواند زیان‌بار باشد؛ به‌ویژه اگر دیر تشخیص داده شود یا درمان نشود. پس بهتر است این ماده معدنی فوق‌العاده را به‌طور موشکافانه‌تری بررسی کنیم و علائم کمبود و راه‌های درمان سریع آن را بشناسیم.

کرومیوم چیست؟

کرومیوم یا کروم، درحقیقت نوعی عنصر شیمیایی و یک فلز سخت و شکننده است و در دو نوع سه‌ظرفیتی و شش‌ظرفیتی وجود دارد. نوع اول یا همان کروم ۳ ظرفیتی، از نظر بیولوژیکی فعال محسوب می‌شود و می‌توانیم آن را از منابع غذایی دریافت کنیم. درعوض نوع دوم یا کروم ۶ ظرفیتی، برای بدن سمی محسوب می‌شود و به‌طور گسترده‌ای در حوزه‌های صنعتی کاربرد دارد.

علائم کمبود کرومیوم

کافی است نگاهی سطحی به نقش کروم در بدن و اثرات آن بیندازید تا به میزان اهمیت دریافت این ماده معدنی پی ببرید. با توجه به نیاز بسیار کم بدن به کرومیوم، به‌نظر می‌رسد بیشتر مردم به‌اندازه کافی آن را از وعده‌های غذایی خود دریافت می‌کنند، بااین‌حال محققین تصور دیگری دارند.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کمبود کروم بسیار شایع‌تر از آن چیزی است که ما در ذهن داریم، به‌ویژه در افرادی که پاسخ مناسبی به انسولین نمی‌دهند. این یعنی افرادی که تغذیه مناسبی ندارند، دیابتی‌ها، افراد دارای اضافه‌وزن و همین‌طور افراد مسن، بسیار بیشتر از افراد عادی در معرض کمبود کروم قرار دارند.

با این اوصاف و درپی ضرورت شناخت نشانه های کمبود ویتامین ها و انواع مواد معدنی در بدن، لازم است از نشانه های کمبود کرومیوم نیز اطلاعات کاملی در اختیار داشته باشیم. علائم کمبود کروم شامل موارد زیر است:

• خستگی
• ضعف و انرژی پایین
• کنترل ضعیف گلوکز خون
• تغییرات در اشتها
• گیجی
• عدم تحمل گلوکز
• حساس شدن و ضعف لایه محافظتی پوست

نشانه‌های کمبود شدید کرومیوم نیز به شرح زیر است:

• افزایش سطح قند خون (هایپرگلیسمی)
• کلسترول بالا و عوارض قلبی
• کاهش تمرکز و حافظه ضعیف
• مشاهده تغییرات در وزن
• کاهش وزن ناخواسته
• توقف رشد
• تغییرات خلق‌وخو (مانند افزایش اضطراب)
• وخیم‌شدن مشکلات چشم
• کاهش سرعت ترمیم زخم‌ها (مانند بهبودی پس از جراحی)

عوارض کمبود کرومیوم چیست؟

بدن ما نیاز چندانی به کرومیوم ندارد، اما این باعث نمی‌شود نقش آن را در بدن ناچیز بدانیم. در ادامه، برخی از عوارض و بیماری‌های مرتبط با کمبود کروم را مرور خواهیم کرد:

1. عدم کنترل قند خون و خطر ابتلا به دیابت

همان‌طور که می‌دانید، انسولین یک هورمون حیاتی در بدن است که سطح قند خون را کنترل می‌کند و نقشی مؤثر در انتقال گلوکز به سلول‌ها (جایی که آن‌ها برای انرژی بدن استفاده می‌شوند) دارد. این در حالی است که کرومیوم می‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد.

این ماده معدنی به جذب و توزیع مواد مغذی موجود در غذاها مانند کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها کمک می‌کند و از این طریق بر سوخت‌و‌ساز سالم نظارت دارد. برای مثال، مخمر آبجو که منبع خوبی از کرومیوم به‌شمار می‌رود، می‌تواند به متابولیسم قند در خون کمک کند؛ در نتیجه از عدم تحمل گلوکز و مقاومت به انسولین جلوگیری می‌کند. با این حساب، در برخی مواقع دیابت نوع ۲ را می‌توان یک بیماری ناشی از کمبود کروم در نظر گرفت.

2. افزایش کلسترول و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی

کروم می‌تواند در متابولیسم طبیعی چربی‌ها از جمله کلسترول، نقش مؤثری ایفا کند. نتایج مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته است، گواه بر این هستند که بین مصرف بیشتر کرومیوم و سطح مناسب کلسترول خون، ارتباط نزدیکی وجود دارد. ناگفته نماند برخی تحقیقات نشان می‌دهند سطح کروم خون افرادی که بر اثر بیماری‌های قلبی جان خود را از دست داده‌اند، در زمان مرگ پایین بوده است.

3. افزایش وزن و چاقی

با توجه به تأثیر کرومیوم بر سوخت‌و‌ساز، به‌احتمال زیاد کمبود کروم می‌تواند باعث بالا رفتن وزن و افزایش خطر ابتلا به چاقی شود. بر اساس مطالعات انجام‌شده، مصرف کروم ممکن است با کاهش بافت چربی و ممانعت از پرخوری مرتبط باشد. البته هنوز نحوه اثرگذاری آن بر وزن و گرسنگی به‌طور دقیق مشخص نشده است، اما نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهند مکمل‌های حاوی کرومیوم می‌توانند در کاهش مصرف غذا و کاهش سطح گرسنگی به افرادی که اضافه‌وزن دارند، کمک کنند.

4. اختلالات در سیستم عصبی و عملکرد مغز

از آنجایی که کرومیوم با کنترل سطح قند خون و حساسیت به انسولین در ارتباط است، کمبود آن می‌تواند در عملکرد مغز نیز تأثیر منفی بگذارد. این مورد به‌ویژه با افزایش سن نمود بیشتری پیدا می‌کند.

مصرف این ماده معدنی می‌تواند عملکرد هیپوتالاموس (بخشی از مغز که در کنترل تشنگی، گرسنگی، خواب، فعالیت‌های عاطفی و غیره نقش دارد) را هم بهبود بخشد. طبق مطالعات انجام‌شده، مصرف کرومیوم فواید زیر را به دنبال دارد:

• حفظ عملکرد صحیح هیپوتالاموس در سنین جوانی
• تنظیم اشتهای افراد مسن
• جلوگیری از ایجاد اثرات منفی ناشی از افزایش سن روی نورون‌های مغزی

بنابراین، عدم دریافت مقدار کافی از این ماده معدنی به معنی عدم برخورداری از مزایای فوق و افزایش احتمال آسیب به عصب‌های محیطی است.

5. مشکلات پوستی و آکنه 

با توجه به اینکه هرگونه تغییر سطح قند خون می‌تواند اثراتی روی پوست بگذارد و به واکنش‌های پوستی یا آکنه منجر شود، کروم با تنظیم سطح قند خون از بروز چنین معضلاتی جلوگیری می‌کند و بدین ترتیب باعث بهبود سلامت پوست خواهد شد. با این اوصاف، کمبود شدید کرومیوم می‌تواند مشکلات پوستی از قبیل اگزما و آکنه را به‌دنبال داشته باشد.

چه کسانی بیشتر در معرض کمبود کرومیوم هستند؟

همان‌طور که گفتیم، کمبود کروم به‌ندرت اتفاق می‌افتد، بااین‌حال احتمال بروز آن وجود دارد و پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت. مطالعات نشان می‌دهند افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، سطح کروم خون آن‌ها به‌مراتب کمتر از سایر افراد است.

از سوی دیگر، مقاومت به انسولین می‌تواند یک عامل خطر برای بیماری‌های قلبی‌عروقی در نظر گرفته شود، به‌خصوص که نزدیک به نیمی از افراد ۶۰ تا ۷۰ ساله به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. این در حالی است که کروم نقشی مؤثر در افزایش حساسیت به انسولین ایفا می‌کند.

به‌هرترتیب، به‌طورکلی افرادی که با مقاومت به انسولین روبه‌رو هستند، بخش قابل‌توجهی از افراد دارای اضافه‌وزن، کسانی که رژیم غذایی ضعیفی دارند (وعده‌های غذایی نامتعادل و غیرمتنوع)، افراد مبتلا به دیابت، خانم‌های باردار و افراد مسن، بیش از سایرین در معرض کمبود کرومیوم هستند.

روش‌های تشخیص کمبود کرومیوم

برای تشخیص کمبود کرومیوم، می‌توان از روش‌های متعددی همچون آزمایش خون، آزمایش ادرار، ارزیابی سطح قند خون و ارزیابی بالینی علائم استفاده کرد. در ادامه هر یک از این روش‌ها را بررسی می‌کنیم:

• آزمایش خون: به‌طورمعمول، افرادی که در نتایج آزمایش خون‌شان سطح کروم از ۴ میکروگرم بیشتر نباشد، احتمالاً با کمبود این ماده معدنی مواجه هستند.
• آزمایش ادرار: با توجه به اینکه کروم معمولاً از طریق ادرار دفع می‌شود، تعیین سطوح نمونه ادرار نیز شاخص خوبی برای میزان جذب کروم به‌شمار می‌رود.
• کنترل قند خون: با توجه به توضیحاتی که قبلاً داده شد، میزان کروم موجود در خون ارتباط نزدیکی با سطح گلوکز دارد. بنابراین، سطوح پایین آن در فعالیت انسولین اختلال ایجاد خواهد کرد و متعاقباً قندخون افزایش می‌یابد.
• ارزیابی علائم کمبود: نشانه‌ها و علائم کمبود کروم (مانند ضعف عمومی و غیره) نیز معیاری برای پزشکان محسوب می‌شوند تا به واسطه آن‌ها بیمار را ارزیابی کنند. لازم‌به‌ذکر است که در مبتلایان به دیابت نوع ۲، معمولاً احتمال کمبود کروم بیشتر است.

جبران کمبود کروم در بدن​

اگر فکر می‌کنید به‌علت کمبود کرومیوم با نشانه‌هایی همچون خستگی، ضعف، افزایش قند و غیره مواجه هستید، بهترین راه برای اطمینان از این وضعیت و همچنین جهت دریافت درمان مناسب، مراجعه به پزشک و دنبال کردن روش‌های تشخیص و درنهایت رعایت دستورالعمل‌های ارائه‌شده است. بااین‌حال، استفاده از مکمل‌ها و مصرف منابع طبیعی کروم، روش‌های مناسبی برای جبران و درمان سریع کمبود کروم در نظر گرفته می‌شوند. در ادامه، هر یک از این دو روش را بررسی خواهیم کرد:

بهترین منابع غذایی برای تأمین کرومیوم

در بیشتر موارد، با شناخت منابع غذایی سرشار از کروم و پیروی از یک برنامه غذایی ایده‌آل، می‌توان شاهد افزایش کرومیوم در بدن​ بود. بااین‌وجود، همه‌چیز به وضعیت جسمانی و نظر پزشک شما بستگی خواهد داشت. منابع غذایی سرشار از کرومیوم شامل موارد زیر هستند:

• کلم بروکلی
• انگور
• سیب‌زمینی
• سیر
• ریحان
• گوشت گاو
• پرتقال
• گوشت بوقلمون
• لوبیا سبز
• سیب
• موز

نقش مکمل‌ها در جبران کمبود کرومیوم

با توجه به منابع غذایی محدود حاوی کرومیوم و همچنین عدم توانایی برخی افراد در پیروی از رژیم‌های غذایی خاص، مکمل‌ها می‌توانند نقش مؤثری در درمان سریع کمبود کروم​ ایفا کنند. به‌طورکلی، این محصولات در دو نوع رایج کروم پیکولینات و کروم پلی‌نیکوتینات در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند و اغلب به شکل قرص یا کپسول موجود هستند.

ناگفته نماند شما می‌توانید با تهیه بهترین قرص های کرومیوم، مایحتاج ضروری بدن خود را تأمین کنید یا اینکه به مولتی‌ویتامین‌هایی روی آورید که حاوی میزان قابل‌توجهی از کروم هستند. به این‌گونه موارد، به اصطلاح «داروی کمبود کرومیوم» هم گفته می‌شود؛ اما بهتر است بدانید مکمل‌ها دارو نیستند و صرفاً خاصیت کمک‌درمانی دارند.

دوز پیشنهادی مکمل کرومیوم برای گروه‌های مختلف

بسته به وضعیت جسمانی و همین‌طور وزن و سطح فعالیت افراد، میزان نیاز آن‌ها به کرومیوم می‌تواند متفاوت باشد. در جدول زیر می‌توانید دوز پیشنهادی مصرف کروم را که بر اساس سن و جنسیت ارزیابی شده است، مشاهده کنید:

به‌غیر از مقادیری که در بالا ذکر شد، برای افرادی با وضعیت جسمانی خاص نیز دوزهای متفاوتی در نظر گرفته می‌شود. به‌طور مثال، برای افرادی که به دیابت نوع ۲ یا سندرم متابولیک مبتلا هستند و بیمارانی که به انسولین مقاومت دارند، پزشک ممکن است خرید مکمل کروم و مصرف روزانه ۲۰۰ میکروگرم یا بیشتر از آن را توصیه کند.

نکاتی برای جذب بهتر کرومیوم

مانند تمام مواد مغذی، جذب کروم نیز گاهی اوقات کمتر و در برخی مواقع به شکل مؤثرتری صورت می‌گیرد. بنابراین، برای اطمینان از جذب بهتر مکمل کروم، بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

• پیش از هر اقدامی با پزشک خود مشورت کنید.
• مصرف مکمل‌های کروم به همراه وعده‌های غذایی باعث جذب بهتر آن‌ها می‌شود.
• بهتر است مکمل‌های کروم را بعد از صبحانه و ناهار میل کنید.
• تا جای ممکن آن‌ها را با معده خالی نخورید.
• در صورت استفاده از مکمل‌ها، برندها و محصولات معتبر را انتخاب کنید.
• به میزان کروم موجود در مکمل‌ها توجه کنید.
• دستورالعمل‌های پزشک خود را به دقت رعایت کنید.
• درصورت استفاده از سایر داروها، برای جلوگیری از تداخل آن‌ها و کاهش روند جذب کروم، با پزشک خود صحبت کنید.
• خوردن بیش‌ازاندازه ترکیبات حاوی قند (مانند قند، شکر یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی) ممکن است جذب کروم را کاهش دهد. بنابراین، توصیه می‌کنیم در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکنید.
• منابع غنی از کروم را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید.

سخن پایانی

کرومیوم به واسطه دخالت در متابولیسم چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها و همین‌طور تعادل سطح گلوکز خون، نقشی ظریف ولی درعین‌حال قدرتمند در رژیم غذایی ما ایفا می‌کند. علی‌رغم اینکه بدن روزانه تنها به میزان کمی از این ماده معدنی نیاز دارد، اما کمبود همین مقدار اندک ممکن است به پیامدهای ناخوشایندی منجر شود.

با مصرف منابع غذایی سرشار از کروم مانند انواع گوشت، سبزیجات و میوه‌ها، می‌توان نگرانی‌های مربوط به کمبود آن را به حداقل رساند. در شرایط حادتر (کمبود کرومیوم) نیز می‌توان با تهیه مکمل‌های حاوی کروم، نیاز بدن به این ماده مغذی را برطرف کرد. برای آشنایی با بهترین مکمل‌های کرومیوم، می‌توانید با مشاوران ما در داروخانه آنلاین زیوش تماس بگیرید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید.

نویسنده: علیرضا میرباقری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی