سندروم گیلن باره چیست و چه علائمی دارد؟

احتمالا نام بیماری گیلن‌باره برای شما بسیار عجیب است و تا به حال به گوشتان نخورده است! این بیماری از جمله بیماری‌های خود‌‌‌ ایمنی و نادر به حساب می‌آید. در این بیماری در نتیجه حمله سلول‌های ایمنی به اعصاب محیطی مشکلات مختلفی به وجود می‌آید که برخی از آن‌ها می توانند تهدید کننده حیات باشند. در نتیجه آشنایی با این بیماری و درمان زودهنگام آن بسیار مهم است. در این مقاله به بررسی علل، علائم، راه‌های تشخیص و در نهایت درمان این بیماری می‌پردازیم.

سندرم گیلن‌ باره چیست؟

سندرم گیلن‌باره یا GBS، یک اختلال خود ایمنی نادر اما خطرناک است که در آن سیستم ایمنی به سلول‌های عصبی سالم در سیستم عصبی محیطی (PNS) حمله می‌کند.

سندروم گیلن‌باره منجر به ضعف، بی‌حسی، گزگز و در نهایت فلج می‌شود. علت اصلی سندرم گیلن باره ناشناخته است؛ اما معمولاً توسط یک بیماری عفونی، مانند گاستروانتریت (تحریک معده یا روده) یا عفونت ریه ایجاد می‌شود. به گفته مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی، سندرم گیلن باره نادر است و از هر یک میلیون نفر تنها یک نفر را درگیر می‌کند. هیچ درمانی برای ریشه‌کن‌کردن این بیماری وجود ندارد، اما درمان‌های حمایتی به کاهش شدت علائم و کوتاه کردن مدت بیماری کمک می‌کنند.

خلاصه: سندروم گیلن‌باره یک بیماری خودایمنی و خطرناک است. در این بیماری سیستم ایمنی به سلول‌های عصبی حمله کرده و تخریب اعصاب می‌تواند عوارضی از جمله بی‌حسی و فلج داشته باشد.

انواع سندروم گیلن باره

• پلی رادیکولونوروپاتی حاد د‌میلینه کننده (AIDP): شایع‌ترین شکل بیماری است و علامت آن شامل ضعف عضلانی است که از بخش انتهایی تنه شروع شده و به سمت بالا گسترش پیدا می‌کند.
• سندروم میلر فیشر (MFS): این بیماری بیشتر در آسیا دیده می‌شود و علائم آن شامل عدم تعادل و فلج چشم است.
• نوروپاتی آکسونی‌حسی و حرکتی حاد (AMSAN) و نوروپاتی آکسونی‌حرکتی حاد (AMAN): شیوع این بیماری در چین، ژاپن و مکزیک بیشتر است.

علائم سندرم گیلن باره چیست؟

در سندرم گیلن‌باره، سیستم ایمنی بدن به سیستم عصبی محیطی حمله می‌کند. وظیفه سیستم عصبی محیطی، رساندن پیام‌های مغز به عضلات و سایر اندام‌ها است؛ در نتیجه اگر اعصاب این قسمت آسیب ببینند، ماهیچه‌ها نمی‌توانند به پیام‌هایی که از مغز دریافت می‌کنند، پاسخ دهند.

اولین علامت سندرم‌ گیلن‌باره، احساس سوزن‌سوزن‌شدن در بخش‌های مختلف پا، از ران‌ها تا انگشتان است. سوزن‌سوزن‌شدن به سمت بخش‌های بالاتر تنه از جمله بازو‌ها و انگشتان سرایت می‌کند. علائم می‌توانند بسیار سریع پیشرفت کنند. در برخی افراد، این بیماری می‌تواند در عرض چند ساعت جدی شود.

سایر علائم سندرم گیلن باره عبارتند از:

• احساس سوزن سوزن شدن یا تیرکشیدن در انگشتان دست و پا
• ضعف عضلانی در پاها که به قسمت بالایی بدن می‌رسد و با گذشت زمان بدتر می‌شود.
• مشکل در راه رفتن مداوم
• مشکل در حرکت چشم یا صورت، صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن
• کمردرد شدید
• از دست دادن کنترل مثانه
• ضربان قلب سریع
• مشکل در تنفس
• فلج شدن

خلاصه: سندروم گیلن‌باره علائم مختلفی از جمله احساس سوزن‌سوزن شدن در انگشتان، کمردرد و ... دارد که در برخی از افراد می‌تواند به سرعت پیشرفت کند.

چه عواملی شانس ابتلا به سندرم گیلن‌باره را افزایش می‌دهند؟

علت دقیق سندرم گیلن باره ناشناخته است. طبق گفته‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، حدود دو‌ سوم افراد مبتلا به سندرم گیلن باره، بلافاصله پس از ابتلا به اسهال یا عفونت تنفسی به آن مبتلا می‌شوند؛ این نشان می‌دهد که سندرم گیلن‌باره توسط یک پاسخ ایمنی نامناسب به بیماری قلبی ایجاد می‌شود.

شایع‌ترین عامل خطرساز برای سندرم گیلن باره، عفونت کمپیلوباکتر ژژونی است. کمپیلوباکتر، یکی از شایع‌ترین علل باکتریایی اسهال در ایالات متحده است که اغلب در غذاهای نیم‌پز، به ویژه گوشت مرغ یافت می‌شود.

علاوه بر موارد گفته شده، عفونت‌های زیر نیز با سندرم گیلن باره مرتبط‌ هستند:

• آنفولانزا
• سیتومگالوویروس (CMV) (سویه‌ای از ویروس تبخال است.)
• ویروس اپشتین بار (EBV)
• مونونوکلئوز (به طور معمول توسط EBV ایجاد می‌شود.)
• پنومونی مایکوپلاسما (یک پنومونی غیرمعمول است که توسط ارگانیسم‌های مشابه باکتری ایجاد می‌شود.)
•  HIV یا ایدز

هر کسی ممکن است به سندروم گیلن باره مبتلا شود، اما این سندرم در بین بزرگسالان بالای 50 سال شایع‌تر است.

خلاصه: علت دقیق سندروم گیلن‌باره مشخص نیست، اما ابتلا به یکسری از بیماری‌های عفونی مانند ایدز، مونونوکلئوز و ... میتواند ابتلا به این بیماری را به دنبال داشته باشد.

سندرم گیلن‌باره و واکسن آنفولانزا

در موارد بسیار نادر، افراد ممکن است چند روز یا چند هفته پس از دریافت واکسن آنفولانزا دچار سندرم گیلن باره شوند. بروز آن با توجه به شیوع آنفولانزا در فصل‌های مختلف، متفاوت است. با این‌حال، گفته می‌شود که به ازای هر 1 میلیون واکسن آنفولانزا که تزریق می‌شود، 1 تا 2 نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

با انجام یکسری از فعالیت‌های نظارتی می‌توان شانس بروز سندروم گیلن‌باره را کاهش داد، از جمله:

• نظارت بر ایمنی واکسن‌ها
• تشخیص علائم اولیه عوارض جانبی
• ثبت کردن مواردی از سندرم گیلن باره که به دنبال واکسیناسیون ایجاد می‌شود

تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به سندرم گیلن باره از خود آنفولانزا بیشتر از واکسن آنفولانزا است.

خلاصه: در برخی موارد افراد پس از استفاده از واکسن آنفولانزا به سندروم گیلن‌باره مبتلا می‌شوند، که با استفاده از اقدامات خاص مانند نظارت بر ایمنی واکسن ریسک آن کاهش می‌یابد.

مطالعه بیشتر: همه چیز درباره بیماری لوپوس

نحوه تشخیص سندرم گیلن‌باره چگونه است؟

تشخیص سندرم گیلن باره در ابتدا دشوار است؛ به این دلیل که علائم آن بسیار شبیه علائم سایر اختلالات عصبی است. این اختلالات شامل بوتولیسم، مننژیت و مسمومیت با فلزات سنگین است. مسمومیت با فلزات سنگین ممکن است توسط عناصری مانند سرب، جیوه و آرسنیک ایجاد شود.

برای تشخیص، پزشک در مورد علائم خاص و سابقه پزشکی شما سوالاتی می‌پرسد. همچنین داشتن علائم غیرمعمول یا سابقه ابتلا به عفونت در افتراق این بیماری مهم است.

تست هایی که برای کمک به تایید تشخیص استفاده می‌شوند عبارتند از:

• نمونه‌گیری از مایع مغزی‌نخاعی

نمونه گیری از مایع مغزی‌نخاعی (همچنین به عنوان پونکسیون کمری شناخته می‌شود.) شامل برداشتن مقدار کمی مایع مغزی‌نخاعی از قسمت پایین کمر است. سپس مایع مغزی‌نخاعی برای تشخیص سطح پروتئین مورد آزمایش قرار می‌گیرد. افراد مبتلا به سندرم گیلن باره معمولاً سطح پروتئین بالاتر از حد طبیعی در مایع مغزی‌نخاعی خود دارند.

• الکترومیوگرافی (EMG)

الکترومیوگرافی (EMG) یک تست برای ارزیابی عملکرد عصبی است. در این تست  فعالیت الکتریکی عضلات اندازه‌گیری می‌شود؛ در نتیجه منشا اختلال ( عصبی یا عضلانی) مشخص می‌شود.

• تست سرعت هدایت عصبی

این تست برای اندازه‌گیری پاسخ اعصاب و ماهیچه‌ها به پالس‌های الکتریکی کوچک استفاده می‌شود.

خلاصه: به طورکلی تشخیص سندروم گیلن‌باره در مراحل ابتدایی سخت است؛ با این حال تست‌های کمک کننده مختلفی مانند الکترومیوگرافی وجود دارند.

چه درمان‌هایی برای سندرم گیلن باره وجود دارد؟

سندرم گیلن‌باره یک بیماری التهابی خودایمنی است که خود محدود شونده است، به این معنی که خودبه‌خود برطرف می‌شود. با این‌حال، هر فردی که این بیماری را دارد باید برای نظارت دقیق در بیمارستان بستری شود. علائم می‌توانند به سرعت بدتر شوند و در صورت عدم درمان کشنده باشند.

در موارد شدید، افراد مبتلا به سندرم گیلن باره ممکن است تمام بدنشان فلج شود. اگر فلج بر دیافراگم یا ماهیچه‌های قفسه سینه تأثیر بگذارد و از تنفس صحیح جلوگیری کند، تهدید کننده زندگی است.

هدف از درمان، کاهش شدت حمله سیستم ایمنی و حمایت از عملکرد اندام‌های مختلف بدن در طول بهبودی سیستم عصبی است.

درمان ممکن است شامل پلاسمافرزیس و ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG) باشد.

• پلاسمافرزیس (تعویض پلاسما)

سیستم ایمنی پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی تولید می‌کند که به طور معمول به باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر مواد خارجی مضر حمله می‌کنند. سندرم گیلن‌باره زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه آنتی بادی‌هایی بسازد که به اعصاب سالم در سیستم عصبی حمله می‌کنند.

هدف پلاسمافرزیس حذف آنتی‌بادی‌های حمله کننده به اعصاب از خون است. در طی این روش، از دستگاهی برای حذف خون از بدن استفاده می‌شود. این دستگاه آنتی‌بادی‌ها را از خون خارج می‌کند و سپس خون را به بدن باز می‌گرداند.

• ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG)

ایمونوگلوبولین حاوی آنتی‌بادی‌های طبیعی و سالم است. دوزهای بالای ایمونوگلوبولین آنتی ‌بادی‌های ایجاد کننده سندرم گیلن باره را مسدود می‌کند.

پلاسمافرزیس و ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG) به یک اندازه موثر هستند. انتخاب هر یک از این روش‌ها ، بستگی به شرایط خاص هر فرد دارد.

سایر درمان‌ها

علاوه بر درمان‌های اصلی،  برای کاهش درد از دارو‌های ضد درد و برای جلوگیری از لخته شدن خون در زمانی که بی‌حرکت هستید از دارو‌های ضد انعقاد استفاده می‌شود.

کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز در درمان بیماران کمک‌کننده هستند. در طول مرحله حاد بیماری، کاردرمان دست‌ها و پاهای شما را به‌طور دستی حرکت می‌دهد تا آنها را انعطاف‌پذیر نگه دارد.

پس از شروع بهبودی، درمانگران برای تقویت عضلات و انجام طیف وسیعی از فعالیت‌های زندگی روزمره (مانند لباس پوشیدن) به شما کمک خواهند کرد.

خلاصه: برای درمان سندروم گیلن‌باره روش‌های متفاوتی از جمله تعویض پلاسما، ایمونوگلوبولین وریدی، کاردرمانی و ... وجود دارد که پزشک براساس شرایط هر فرد از آن‌ها استفاده می‌کند.

عوارض احتمالی سندرم گیلن‌باره چیست؟

ضعف و فلجی که با سندرم گیلن باره رخ می‌دهد می‌تواند قسمت‌های مختلفی از بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که فلج یا ضعف به ماهیچه‌هایی که تنفس را کنترل می‌کنند گسترش می‌یابد، عوارض ممکن است شامل دشواری در تنفس باشد. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است به یک ماسک تنفسی برای کمک به تنفس نیاز داشته باشید.

عوارض همچنین می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ضعف طولانی مدت، بی‌حسی، یا سایر احساسات عجیب و غریب حتی پس از بهبودی
• مشکلات قلبی یا فشار خون
• درد
• کندی عملکرد روده یا مثانه
• لخته شدن خون و زخم بستر به دلیل فلج

با استفاده از درمان‌های مناسب، لخته شدن خون و زخم بستر ناشی از بی‌حرکت شدن قابل کنترل است. رقیق کننده‌های خون و جوراب‌های فشاری ممکن است لخته شدن را به حداقل برسانند. جابجایی مکرر بدن، فشار طولانی مدت بدن را که منجر به زخم بستر می‌شود، کاهش می‌دهد.

خلاصه : عارضه اصلی سندروم گیلن‌باره ضعف و فلج است که در صورت درگیری ماهیچه‌های حیاتی بدن مانند دیافراگم، خطرات جدی خواهد داشت. همچنین سایر عوارض مربوط به بی‌حرکتی مانند زخم بستر یا لخته شدن خون نیز در پی ابتلا به بیماری ممکن است رخ دهد.

مدت زمان لازم برای بهبودی چه‌قدر است؟

دوره نقاهت برای سندرم گیلن‌باره می‌تواند طولانی باشد، اما بیشتر افراد بهبود می‌یابند. به طور کلی، علائم برای 2 تا 4 هفته قبل از تثبیت بیماری  بدتر می‌شوند. بهبودی ممکن است از چند هفته تا چند سال طول بکشد، اما بیشتر افراد طی 6 تا 12 ماه بهبود می‌یابند.

حدود 80 درصد افراد مبتلا به سندرم گیلن‌باره می‌توانند پس از 6 ماه به طور مستقل راه بروند و 60 درصد نیز در عرض 1 سال قدرت عضلانی منظم خود را دوباره بدست می‌آورند. برای برخی افراد، مدت زمان بیشتری برای بهبودی لازم است.

حدود 30 درصد از افراد مبتلا به سندرم گیلن‌باره هنوز پس از 3 سال ضعف دارند. حدود 3 درصد عود علائم مانند ضعف و سوزن سوزن شدن را حتی سال‌ها پس از رویداد اصلی تجربه می‌کنند.

در موارد نادر، این وضعیت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد، به خصوص اگر درمان انجام نشود. عواملی که ممکن است منجر به نتیجه نا‌‌‌مطلوب شوند عبارتند از:

• سن بالا
• بیماری شدید یا به سرعت در حال پیشرفت
• تاخیر در درمان (می‌تواند منجر به آسیب عصبی بیشتر شود.)
• استفاده طولانی مدت از ماسک تنفسی که می‌تواند شما را مستعد ابتلا به ذات الریه باکتریایی کند.

علاوه بر علائم فیزیکی، افراد مبتلا به سندرم گیلن‌باره ممکن است مشکلات عاطفی را تجربه کنند. سازگاری با تحرک محدود و افزایش وابستگی به دیگران می‌تواند چالش برانگیز باشد. صحبت با یک درمانگر بسیار مفید خواهد بود.

خلاصه : به طور کلی اکثر افراد مبتلا به سندروم گیلن‌باره پس از مدت چند هفته تا چند سال بهبود می‌یابند. در مواردی نادر ممکن است این بیماری تهدید کننده زندگی باشد که به عواملی مانند سن بالا یا تاخیر در درمان مرتبط است.

سوالات متداول

• برای تشخیص و درمان بیماری به چه دکتری مراجعه کنیم؟ برای تشخیص و درمان بیماری میتوان به دکتر داخلی یا مغز و اعصاب مراجعه کرد.

 

• آیا بیماری گیلن‌باره واگیردار است؟ از آنجایی که این بیماری خودایمنی است پس واگیردار نیست.

 

• آیا راهی برای پیشگیری از سندروم گیلن‌باره وجود دارد؟ متاسفانه تا الان راهی برای پیشگیری از بیماری پیدا نشده است و علت دقیق اینکه چرا برخی از افراد مبتلا می‌شوند ناشناخته است.

 

• تفاوت بیماری گیلن‌باره با ام اس چیست؟ هر دو بیماری، در دسته بیماری‌های خود ایمنی قرار دارند که در آن سلول‌های ایمنی به غلاف میلین آسیب می‌رسانند. تفاوت اصلی این است که در بیماری ام اس غلاف میلین در سیستم عصبی مرکزی و در گیلن‌باره غلاف میلین در سیستم عصبی محیطی مورد حمله قرار می‌گیرد.

سخن پایانی

اگر متوجه سوزن سوزن شدن، ضعف یا بی‌حسی در پاهای خود شدید که به سمت بالا گسترش می‌یابد یا مشکلاتی در عضلات صورت شما وجود دارد، ممکن است دچار شندروم گیلن‌باره باشید. مراجعه زود‌هنگام به متخصص مربوطه می‌تواند به شما کمک کند سریعتر و با عوارض کمتر بهبود پیدا کنید. خبر خوب اینکه در بیشتر موارد شما به طور کامل بهبود خواهید یافت.