کمردرد از شایع‌ترین دلایلی‌ست که در طول روز می‌تواند ما را از کار و زندگی بیندازد و همه‌ی ما طی انجام فعالیت‌های گوناگون، برای یک‌بار هم که شده، گرفتار این درد شده‌ایم.
احساس کمردرد از اصلی‌ترین علل مراجعه افراد به مراکز پزشکی‌ست و مطالعات بالینی نشان می‌دهد که خوشبختانه اقدامات موثر و کاربردی زیادی برای پیشگیری و یا تسکین این اختلال وجود دارد.
تیم علمی زیوش در طی این مقاله، به بررسی علل شایع کمردرد، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان‌های دارویی و خانگی آن پرداخته و تلاش می‌کند تا با ارائه اطلاعاتی کاربردی و مستند، به شما در مدیریت هر چه بهتر این اختلال کمک کند.
کمردرد چیست؟
پزشکان معتقدند کمردرد با‌عنوان یک بیماری خاص تشخیص داده نمی‌شود بلکه نشانه‌ای از انواع مختلف مشکلات پزشکی می‌باشد و معمولاً در نتیجه مشکل یک یا چند بخش از کمر ایجاد می‌شود؛ مثل:
- رباط ها و ماهیچه ها
- دیسک ها
- دیسک های بین مهره ای
- اعصاب
- ساختار های استخوانی تشکیل دهنده ستون فقرات، که مهره نامیده می‌شوند.
کمر درد همچنین ممکن است به دلیل مشکل در اندام‌های مجاور مثل کلیه‌ها رخ دهد.
طبق گزارش انجمن جراحان مغز و اعصاب آمریکا، 75% الی 85% درصد آمریکایی ها در طول زندگی خود کمردرد را تجربه می‌کنند و 50% آنها بیش از یک بار در سال کمردرد را تجربه خواهند کرد. در 90% موارد درد بدون جراحی بهتر خواهد شد. اگر کمردرد دارید بهتر است با یک پزشک مشورت کنید.
| خلاصه: کمردرد می‌تواند نشانه‌ای از انواعی از بیماری‌ها باشد که در ادامه‌ی بروز آسیب در نواحی مثل رباط‌ها، دیسک‌ها و... پدیدار می‌شود. |
علل بروز کمردرد
شایع‌ترین علل کمردرد از این قرارند:
1) کشیدگی و فشار
کشیدگی عضلات، اغلب باعث کمردرد می‌شوند و معمولاً در اثر بلند کردن نادرست اجسام سنگین و حرکات نامناسب ناگهانی ایجاد می‌شود. همچنین می‌تواند در اثر فعالیت بیش از حد نیز اتفاق بیفتد. به عنوان مثال بعد از چند ساعت کار سنگین یا انجام یک ورزش احساس درد و سفتی به وجود می‌آید.
2) مشکلات ساختاری
مهره‌ها، استخوان‌های به هم پیوسته‌ای هستند که روی هم قرار گرفته و ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. دیسک‌ها قسمت‌هایی از بافت هستند که در فضای بین مهره‌ها قرار گرفته است و از آن ها محافظت می‌کنند. صدمات به دیسک یکی از علل رایج کمر درد می‌باشد. گاهی اوقات این دیسک‌ها ممکن است برآمدگی، فتق یا پارگی داشته باشند. وقتی این اتفاق می‌افتد؛ اعصاب ممکن است فشرده شوند. فتق دیسک می تواند بسیار دردناک باشد. فشار دیسک برآمده روی عصب می‌تواند باعث تحریک عصب سیاتیک شود. سیاتیک در پا می‌تواند به صورت درد، مور مور شدن و بی‌حسی تجربه شود.
3) آرتروز
آرتروز ستون فقرات نیز یکی از علل کمردرد است که می‌تواند به علت آسیب به غضروف مفاصل در قسمت پایین کمر ایجاد شود. با گذشت زمان این وضعیت می‌تواند باعث باریکی ستون فقرات یا تنگی مجرای نخاعی شود.
4) پوکی استخوان
کاهش تراکم استخوان و نازک شدن استخوان، پوکی استخوان نامیده می‌شود و می‌تواند منجر به شکستگی‌های کوچک در مهره‌های کمر شود. این شکستگی‌ها می‌توانند باعث درد جدی شوند.
5) سایر علل
علت‌های بسیار دیگری می‌توانند باعث ایجاد کمردرد شوند امّا بیشتر آنها نادر هستند. اگر به طور منظم کمردرد را تجربه می‌کنید، حتماً به پزشکی مراجعه کنید. پس از رد علل شایع کمردرد، پزشک آزمایشاتی را برای تعیین علت کمردرد انجام می‌دهد. این علل می‌توانند شامل موارد زیر شوند:
- خارج شدن مهره از جای خود و قرار گرفتن آن روی مهره دیگر
- از دست دادن عملکرد عصبی در قسمت تحتانی نخاع (سندروم دم اسب)
- عفونت قارچی یا باکتریایی ستون فقرات، مانند استافیلوکوک، E.coli یا سل
- سرطان یا تومور غیر سرطانی (خوش‌خیم) در ستون فقرات
- عفونت کلیه یا سنگ کلیه
| خلاصه: کمردرد می‌تواند به دلایل متعددی مثل کشیدگی، فشار، مشکلات ساختاری، آرتروز و پوکی استخوان بروز پیدا کند. |
کمردرد ناشی از عفونت ادراری
عفونت دستگاه ادراری (UTI) یک عفونت در قسمت‌هایی از بدن است که مسئول تولید و انتقال ادرار هستند؛ مثل کلیه ها، حالب ها، مجاری ادراری، مثانه. عفونت ادراری عموماً ناشی از میکروب‌ها یا باکتری‌های وارد شده به مجاری ادراری و تکثیرشان ایجاد می‌شود.
اگر عفونت ادراری دارید، ممکن است کمردرد یا ناراحتی در ناحیه کمر را تجربه کنید. همچنین علائمی مثل تکرر ادرار، سوزش ادرار، ادرار خونی، ادرار کدر، ادرار با بوی قوی، احساس نیاز فوری به ادرار، تولید ادرار کم با وجود فشار زیاد را ممکن است تجربه کنید. عفونت ادراری را می توان با آنتی بیوتیک درمان کرد. پس از شروع درمان، علائم از جمله کمردرد باید به سرعت برطرف شود.
| خلاصه: کمردرد می‌تواند در نتیجه بروز عفونت ادراری (اختلالی ناشی از ورود و تکثیر میکروب‌ها در مجاری ادراری)، احساس شود. |
ریسک فاکتورهای کمردرد
در صورت داشتن این شرایط ریسک کمردرد در شما بیشتر است:
- کار در محیط غیر فعال و بدون تحرک
- ورزش نکردن
- شروع ورزش یا حرکات کششی بدون گرم کردن
- سن بالا
- چاقی
- کشیدن سیگار
- بیماری خاص مثل آرتریت
- سلامت روان شما نیز بر خطر کمردرد شما تأثیر دارد. اگر شغل پر استرسی دارید یا افسردگی و اضطراب دارید؛ ممکن است در معرض خطر بیشتر کمردرد باشید.
| خلاصه: عدم تحرک، ورزش نکردن در طول روز، سن بالا، چاقی و...، از ریسک فاکتورهای بروز کمردرد هستند. |
کمردرد و بارداری
کمردرد در طول مدت بارداری شایع است و دلایل متعددی دارد. در صورتی که درد کمر بخشی از مشکل بزرگ‌تری باشد باید حتماً با پزشک خود مشورت کنید. دلایل مختلف کمردرد در دوران بارداری عبارت‌اند از:
1) تغییر مرکز تعادل
با رشد کودک، مرکز ثقل بدن شما به سمت جلو و بیرون حرکت می کند و به ستون فقرات و قوس کمر شما برای حفظ تعادل فشار بیشتری وارد می شود.
2) افزایش وزن
افزایش وزن می تواند فشار بیشتری را به عضلات پشت و مرکزی وارد کند.
3) هورمون ها
هورمون هایی در این دوران ترشح می شوند که باعث شل شدن رباط های تثبیت کننده لگن و ستون فقرات کمر می شود. این هورمون ها می‌توانند باعث جابه‌جایی استخوان‌های ستون فقرات شوند که ممکن است منجر به ناراحتی و درد شود.
| خلاصه: احساس کمردرد در دوران بارداری در میان بانوان شایع است و می‌تواند به علت تغییر مرکز تعادل، افزایش وزن و ترشح انواع خاصی از هورمون‌ها دیده شود. |
علائم کمردرد
کمردرد غالباً با علائم زیر خودش را نشان می‌دهد:
- احساس درد در کمر
- درد کوبنده یا تیرکشیدن که ممکن است پا را نیز درگیر کند.
- ناتوانی در راست ایستادن بدون درد
- کاهش توانایی حرکت و خم کردن کمر
این علائم اگر به دلیل فشار، کشیدگی یا حرکات نادرست باشد، معمولاً کوتاه مدت بوده ولی می توانند روزها یا هفته ها ادامه داشته باشد. اگر علائم بیش از 3 ماه ادامه داشته باشند، کمردرد مزمن خواهد بود.
| خلاصه: اصلی‌ترین علائم کمردرد درد در کمر، درد کوبنده و منتشرشونده به پاها، ناتوانی در راست ایستادن و... می‌باشد. |
علائمی از کمردرد که می تواند نشان دهنده یک مشکل جدی باشد
اگر کمردرد شما بیش از 2 هفته ادامه پیدا کرد و بهتر نشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید. زیرا ممکن است کمردرد نشانه یک مشکل جدی باشد. علائمی که می‌تواند نشان دهنده مشکل جدی تر باشد شامل موارد زیر است. اگر هرکدام از این علائم را داشتید باید به پزشک خود اطلاع دهید:
- عدم کنترل در دفع مدفوع یا ادرار
- بی‌حسی، گزگز، ضعف یک یا هردو پا
- کمردرد در اثر ضربه و اتفاقی مثل افتادن یا ضربه به کمر
- درد شدید و مداوم که در شب بدتر می شود.
- کاهش وزن بدون دلیل
- درد همراه با احساس ضربان در شکم
- تب
| خلاصه: کمردرد در برخی موقعیت‌ها می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی جدی‌تر باشد که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد برای مثال درد شدید و مداومی که در طول شب بدتر می‌شود. |
تشخیص کمردرد
معاینه فیزیکی به‌طور معمول برای تشخیص کمردرد کافی است. در طول معاینه فیزیکی پزشک معالج ممکن است موارد زیر را آزمایش کند:
- توانایی ایستادن و راه رفتن
- دامنه حرکتی ستون فقرات
- رفلکس‌ها
- قدرت پا
- توانایی تشخیص احساس در پاها
اگر شک به بیماری جدی وجود داشته باشد؛ پزشک ممکن است آزمایش های دیگری تجویز کند، همچون:
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی شرایط زمینه ای
- اشعه ایکس از ستون فقرات برای نشان دادن تراز استخوان ها و بررسی شکستگی ها
- سی تی اسکن یا اسکن MRI برای ارزیابی دیسک ها، عضلات، رباط ها، اعصاب و عروق خونی
- اسکن استخوان برای بررسی ناهنجاری های بافت استخوانی
- الکترومیوگرافی (EMG) برای آزمایش سیگنال های عصبی
| خلاصه: معمولا پزشکان معالج می‌توانند با معاینات فیزیکی مثل سنجش قدرت پا و رفلکس‌ها به تشخیص کمردرد بپردازند و در صورتی که شک به بیماری جدی وجود داشته باشد آزمایش‌های دقیق‌تر مانند آزمایش خون و ادرار، سی تی اسکن و .. تجویز می‌شود. |
روش های پیشگیری از کمردرد
این نکات می تواند به کاهش کمردرد کمک کند و همچنین می تواند در پیشگیری از وقوع آن در وهله اول نیز مفید باشد:
1) وزن کمتری را حمل کنید!
کیف‌های سنگین، کیف‌های لپ‌تاپ، چمدان‌ها و کیف پول‌ها می‌توانند استرس و فشار غیرضروری به گردن و ستون فقرات شما وارد کنند. سعی کنید وسایل مورد نیاز برای حمل را کاهش دهید و از کیف‌هایی استفاده کنید که وزن را به طور یکنواخت تقسیم می کنند، مانند کوله پشتی. اگر می‌توانید، از یک کیف چرخ‌دار استفاده کنید تا وزن را به طور کامل از کمرتان دور کنید.
2) از عضلات مرکزی و شکمی خود استفاده کنید!
ماهیچه‌های داخل و اطراف شکم کمک می‌کند شما در حالت ایستاده خود را نگه دارید و فعالیت‌های بدنی خود را انجام دهید. تقویت آنها باعث کاهش درد، احتمال فشار و آسیب به کمر می‌شود. چند بار در هفته تمرینات تقویتی را با تمرکز بر عضلات مرکزی به برنامه خود اضافه کنید.
3) حالت بدن خود را بهبود بخشید.
وضعیت نامناسب می تواند فشار زیادی به ستون فقرات شما وارد کند. با گذشت زمان این می تواند باعث آسیب و درد شود. به طور مرتب شانه‌های خود را به سمت عقب بدهید و به صورت صاف روی صندلی بنشینید.
4) کفش خود را عوض کنید.
پوشیدن مکرر کفش های پاشنه بلند باعث آسیب به کمر می‌شود. تا حد امکان کفش‌های راحت و با پاشنه کوتاه انتخاب کنید.
5) ورزش های کششی انجام دهید.
انجام یک کار مشابه هرروز می‌تواند ماهیچه‌های شما را خسته و تحت فشار قرار دهد. برای کمک به بهبود گردش خون در عضلات و کاهش خطر کمردرد و آسیب، به طور منظم حرکات کششی انجام دهید.
| خلاصه: رعایت برخی نکات ساده می‌تواند در پیشگیری از کمردرد نقش بسیار موثری داشته باشد مثلا استفاده از کفش مناسب، نشستن و راه رفتن صحیح. |
درمان کمردرد
بسیاری از افراد برای کمردرد نیاز به درمان خاصی نخواهند داشت و اغلب می‌توان از داروهای مسکن رایج استفاده کرد. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به درمان قوی‌تری باشد. امّا این درمان ها باید تحت نظارت پزشک تجویز و ارائه شوند.
دارودرمانی کمردرد
اغلب کمردردها، با داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن (Motrin, Advil) و ناپروکسن (Aleve) بهتر می‌شوند. مسکن‌هایی مثل استامینوفن (Tylenol) نیز دسته دیگری از داروهای تسکین دهنده درد می‌باشند که برای کمردرد قابل استفاده هستند؛ اگرچه خاصیت ضدالتهابی ندارند.
اگر مشکلات کلیوی یا زخم معده دارید، باید در مصرف داروهایی مثل ایبوپروفن احتیاط کنید. هرگز بیش از دوز توصیه شده از داروهای بدون نسخه را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید، زیرا می توانند عوارض جانبی شدیدی در صورت مصرف نادرست داشته باشند. زخم های گوارشی و معده به وجود آمده در نتیجه مصرف نادرست این داروها شایع است.
سایر گزینه های درمانی شامل موارد زیر است:
پماد و داروهای موضعی
محصولات موضعی می‌توانند در کاهش کمردرد بسیار موثر باشند. بسیاری از آنها حاوی موادی مثل ایبوپروفن و لیدوکائین هستند و به شکل‌های مختلفی وجود دارند؛ مثل ژل ها، لوسیون ها، کرم ها، برچسب ها، اسپری‌ها.
شل کننده های عضلانی
شل‌کننده‌های عضلانی نیز می‌توانند برای کمر درد استفاده شوند؛ به خصوص اگر علاوه بر درد اسپاسم عضلانی نیز اتفاق افتاده باشد. این داروها با اثر روی سیستم عصبی مرکزی باعث کاهش درد می شوند.
تزریق استروئید
پزشک شما می‌تواند برای دلایل خاصی مثل درگیری اعصاب در کمردرد، تزریق کورتون را تجویز کنند.
داروهای اپیوئید
اپیوئیدها داروهای ضددرد قوی تری هستند که می‌توانند برای دردهای شدیدتر تجویز شوند. داروهایی از این دسته مثل اکسی کدون (OxyContin) و ترکیبی از استامینوفن و هیدروکودون (Vicodin) با اثر بر روی سلول های مغز و بدن باعث کاهش درد می‌شوند. این داروها به دلیل خطر ایجاد وابستگی یا اعتیاد باید با احتیاط مصرف شوند.
| خلاصه: درصورت نیاز به مصرف دارو جهت بهبود کمردرد، ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAIDs) اغلب پیشنهاد پزشکان هستند. علاوه بر آن و در صورت شدت گرفتن درد می‌توان از شل‌کننده‌های عضلانی، اپیوئیدها و... استفاده نمود. |
عمل جراحی
جراحی معمولاً برای کسانی استفاده می شود که دچار ناهنجاری‌های ساختاری هستند یا به درمان های غیردارویی پاسخ نداده اند. جراحی برای افراد زیر می تواند گزینه درمانی مناسبی باشد:
- افراد با درد شدید و مقاوم با ناهنجاری های ساختاری قابل شناسایی
- فشار روی اعصاب که باعث تضعیف ماهیچه ها می شود.
- فشار روی نخاع که باعث محدودیت در کارهای روزانه می شود.
| خلاصه: در صورت داشتن مشکلات ساختاری جدی و بهبود نیافتن با دارودرمانی، جراحی انتخاب پزشکان برای بهبود کمردرد می‌باشد. |
درمان‌های جایگزین
درمان‌های جایگزین که می‌توانند به کاهش کمردرد کمک کنند؛ شامل:
- طب سوزنی
- ماساژ
- درمان شناختی-رفتاری
- chiropractic adjustments (شاخه ای از فیزیوتراپی)
قبل از انجام هر کدام از درمان های جایگزین حتماً با پزشک خود مشورت کنید. این درمان ها همانگونه که می توانند برای افرادی مفید باشند ممکن است موجب وخیم تر شدن شرایط بعضی افراد شوند.
درمان های خانگی کمردرد
1. گرما و یخ درمانی
کیسه یخ می‌تواند درد را تسکین دهد و التهاب را کاهش دهد. باید توجه کنید؛ نباید یخ را مستقیماً روی پوست خود قرار دهید؛ آن را در یک حوله یا پارچه نازک قرار دهید تا از آسیب به پوست جلوگیری شود. کمپرس گرم نیز می تواند درد و التهاب را کاهش دهد.
2. ورزش
ورزش یکی از گزینه‌های درمانی برای بهبود حالت و وضعیت بدن و تقویت عضلات پشت و شکم (عضلات مرکزی) می‌باشد. یک فیزیوتراپ می‌تواند به شما آموزش دهد چگونه تمرینات لازم را در خانه انجام دهید. این درمان شامل موارد زیر است:
- بهبود حالت بدن
- تکنیک‌های مناسب بلند کردن
- تقویت عضلات مرکزی
- کشش عضلات برای بهبود انعطاف پذیری
3. استفاده از روغن‌ها
روغن‌ها یا پمادهای ساخته شده با کپسایسین می‌تواند به کاهش درد کمک کند. کپسایسین از مواد تشکیل دهنده‌ی فلفل می‌باشد که باعث تندی آنها می شود.این مواد می‌تواند باعث حساسیت زدایی اعصاب ناحیه آسیب دیده شده و درد را کاهش دهد.
| خلاصه: با انجام برخی تمرین‌های ورزشی و یا استفاده از روغن‌های گیاهی با خواص درمانی، می‌توان به تسکین و بهبود درد کمر کمک کرد. |
نگاهی کلی به کمردرد
کمردرد یک بیماری شایع است و هر چه سن شما بالاتر می رود؛ احتمال تجربه آن بیشتر می‌شود. اکثر آمریکایی‌ها در مقطعی از زندگی خود کمردرد را تجربه می‌کنند. در درصد کمی از افراد، کمردرد ممکن است مزمن شود. با درمان، بیشتر دوره‌های کمردرد خود به خود برطرف می شوند. گاهی اوقات، شما به کمک پزشک خود با تجویز داروها نیاز خواهید داشت و در نهایت، جراحی ممکن است در موارد بسیار نادر یک گزینه درمانی باشد.
خبر خوب برای افرادی که کمردرد را تجربه کرده‌اند و می‌خواهند از تجربه مجدد آن جلوگیری کنند؛ این است که می‌توانند اقداماتی را برای پیشگیری از کمردرد انجام دهند. حرکات کششی روزانه، یوگا و تمرینات قدرتی می‌تواند به تقویت و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات پشت و مرکزی می‌تواند به بهبود کمردرد کمک کند.