قرص کلردیازپوکساید که با نام تجاری قرص پوکساکیم نیز شناخته می‌شود، دارویی از دسته بنزودیازپین‌های طولانی اثر است که با اثر بر روی گروهی از گیرنده‌ها در سیستم اعصاب مرکزی به کاهش تحریک‌پذیری سیستم عصبی و ایجاد حالت آرام‌بخشی کمک می‌کند.

به‌دلیل این تأثیرات، کلردیازپوکساید در مدیریت اختلالات اضطراب و درمان سندرم محرومیت از الکل که می‌توانند سبب تحریک بیش‌ازحد سیستم عصبی شوند، نقش دارد. در ادامه به بررسی بیشتر این دارو، نحوه مصرف و نکاتی که باید پیش از مصرف آن در نظر گرفت می‌پردازیم.

جدول زیر خلاصه ای از اطلاعات مهم درمورد داروی کلردیازپوکساید رو ارائه می‌دهد:

کاربرد کلردیازپوکساید

کاربردهای اصلی این دارو در ادامه توضیح داده شده است:

درمان سندرم ترک الکل یا سندرم محرومیت از الکل

افرادی که به مصرف طولانی یا مقادیر بالای الکل اعتیاد دارند، وقتی مقدار الکل مصرفی آن‌ها به‌طور ناگهانی متوقف می‌شود یا به‌مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد، علائم سندرم محرومیت از الکل رخ می‌دهد. تظاهرات جزئی سندرم ترک الکل شامل اضطراب، آشفتگی، بی‌قراری، بی‌خوابی، لرزش، تعریق شدید، تپش قلب، سردرد و میل شدید به الکل و اغلب از دست دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ است. سندرم‌های محرومیت متوسط ​​و شدید می‌تواند با توهم، تشنج یا دلیریوم ترمنس (جنون الکلی) نیز همراه باشد. دو مورد آخر می‌توانند تهدیدکننده زندگی فرد باشند.

اکثر این افراد با قطع یا کاهش نوشیدن الکل، علائم قابل توجهی را تجربه نمی کنند، اما تجربه علائم ترک الکل در بین بیماران بستری و افراد تحت جراحی رایج است.

کلردیازپوکساید به آرام‌کردن سیستم عصبی بیش‌ازحد تحریک‌پذیر در ترک الکل، کاهش خطر تشنج، مدیریت علائم بی‌قراری و اضطراب کمک می‌کند و یک درمان مؤثر برای علائم متوسط ​​تا شدید ترک الکل است.

مدیریت اختلالات اضطرابی

احساس اضطراب بخشی طبیعی از زندگی است. بسیاری از مردم نگران مسائلی مانند سلامتی، پول، مدرسه، کار یا خانواده هستند. اما اختلالات اضطراب چیزی بیش از نگرانی یا ترس گاه‌به‌گاه است. برای افراد مبتلا به این اختلالات، اضطراب موقتی نیست، در بسیاری از موقعیت‌ها احساس می‌شود و می‌تواند به مرور زمان بدتر شود. افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی اغلب نگرانی و ترس شدید، بیش‌ازحد و مداوم در مورد موقعیت‌های روزمره دارند. در بیشتر مواقع اختلالات اضطرابی شامل دوره‌های مکرر و ناگهانی اضطراب، ترس یا وحشت شدید است که در عرض چند دقیقه به اوج خود می‌رسد. (حملات پنیک)

انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد، از جمله:

• اختلال اضطراب فراگیر

• اختلال هراس

• اختلال اضطراب اجتماعی

• اختلالات مرتبط با فوبیا

کلردیازپوکساید می‌تواند در ابتدای درمان اختلال اضطراب در کنار سایر داروها مورد استفاده قرار بگیرد و یا به‌صورت تک‌دارویی در افراد با شرایط خاص یا افرادی که به سایر درمان‌ها پاسخ نداده‌اند، تجویز شود. همچنین این دارو می‌تواند به‌صورت کوتاه مدت در کاهش اضطراب پیش از جراحی (preoperative anxiety) نیز تجویز شود.

نحوه مصرف کلردیازپوکساید

نحوه مصرف این دارو برای کاربردهای مختلف آن در ادامه به تفکیک توضیح داده شده است:

نحوه مصرف کلردیازپوکساید برای درمان سندرم محرومیت از الکل

نحوه مصرف این قرص برای درمان سندرم محرومیت از الکل متفاوت است و به سابقه ترک، درجه علائم افراد، غلظت الکل خون و اینکه آیا بیمار بستری است یا به‌صورت سرپایی درمان می شود، بستگی دارد. در بسیاری از موارد درصورتی که علائم فرد خفیف باشد و هیچ سابقه‌ای از تشنج یا دلیریوم ترمنس وجود نداشته باشد، سندرم ترک الکل به‌صورت سرپایی درمان می‌شود. تنظیم دوز مصرفی با درنظرگرفتن هریک از شرایط گفته شده، باید تحت نظارت پزشک صورت گیرد.

نحوه مصرف کلردیازپوکساید برای اختلالات اضطرابی

این دارو به‌صورت تک‌درمانی یا در کنار سایر داروها و در یک رژیم درمانی استفاده می‌شود. کلردیازپوکساید می‌تواند برای مدیریت علائم در شروع درمان، تا زمانی که اثرات درمانی سایر داروها (مثلاً SSRI) شروع شود به‌صورت کوتاه‌مدت (معمولاً 4 تا 6 هفته اول درمان) استفاده شود و سپس به‌صورت تدریجی دوز آن کاهش یابد.

درمان طولانی‌مدت یا تک دارویی با این دارو با دوز کم (به عنوان مثال، 5 میلی گرم در روز) ممکن است در برخی افراد که به سایر درمان‌ها پاسخ مناسبی نداده‌اند یا تحمل خوبی نداشته‌اند، استفاده شود. در بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه با احتیاط مصرف شود.

در اختلالات اضطرابی این دارو معمولاً به‌صورت 5 تا 25 میلی‌گرم 2 تا 4 بار در روز تجویز می‌شود که تنظیم دوز و افزایش دوز با توجه به پاسخ فرد باید توسط پزشک صورت گیرد. افراد با علائم خفیف به دوزهای روزانه زیر 40 میلی‌گرم پاسخ مناسبی می‌دهند. همچنین حداکثر دوز مجاز روزانه این دارو 100 میلی‌گرم است.

قطع مصرف کلردیازپوکساید

قطع یا کاهش دوز ناگهانی این دارو می‌تواند سبب بروز عوارض شود، بنابراین پیروی از یک برنامه کاهش دوز تجویزی ضروری است. این کاهش دوز باید توسط پزشک و باتوجه به پاسخ و تحمل هر فرد تنظیم می‌شود.

معمولاً در افرادی که دوزهای کم و متوسط این دارو را مصرف می‌کنند و نگرانی برای سوءمصرف بنزودیازپین‌ها وجود ندارد، دوز روزانه مصرفی فرد هر هفته 20 تا 25 درصد کاهش می‌یابد. مدت زمان مناسب برای کاهش دوز و یا قطع کامل دارو براساس پاسخ هر فرد می‌تواند متفاوت باشد.

عوارض جانبی احتمالی کلردیازپوکساید

این دارو ممکن است سبب عوارضی چون گیجی و خواب‌آلودگی و آتاکسی (ناهماهنگی حرکات عضلانی و عدم تعادل) شود. اهمیت پایش این عوارض در افراد مسن بالاتر است. همچنین مصرف این دارو با برخی عوارض دیگر ممکن است همراه باشد که معمولاً با تنظیم دوز دارو، به حداقل می‌رسند. در ادامه به تعدادی از این عوارض اشاره شده است:

• ادم

• بثورات پوستی

• تغییر در میل جنسی

• اختلالات قاعدگی

• یبوست

• حالت تهوع

• علائم اکستراپیرامیدال ناشی از دارو (مانند لرزش دست)

در صورت بروز خواب آلودگی و گیجی بیش‌ازحد حتماً با پزشک مشورت شود.

تداخلات دارویی کلردیازپوکساید

کلردیازپوکساید با برخی داروها تداخل دارد. در ادامه به بررسی این تداخلات می‌پردازیم، درصورت مصرف هم‌زمان داروهای زیر و کلردیازپوکساید باید با مشورت پزشک باشد:

• آزلاستین (اسپری بینی)

• اولوپاتادین

• تالیدوماید

• سایر بنزودیازپین‌ها (مانند دیازپام و لورازپام)

• اپیوئیدها (مانند اکسی کدون و متادون)

• بریمونیدین موضعی

• بوپرنورفین

• سایمتیدین

• مهارکننده‌های CYP3A4 (مانند اریترومایسین، کلاریترومایسین، ایتراکونازول، کتوکونازول، آتازاناویر و ریتوناویر)

• داروهای CNS Depressants (مانند داروهای ضدافسردگی، داروهای آنتی‌سایکوتیک، داروهای ضدتشنج و آنتی‌هیستامین‌ها)

• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی (مانند فلوتیکازون و بودزوناید)

• متوکلوپرامید

• دی سولفیرام

• ملاتونین

• پرامی پکسول

• تئوفیلین

• سنبل الطیب

• یوهمبین

• زولپیدم

• مهارکننده‌های مونو آمین اکسیداز (مانند سلژیلین، ترانیل سیپرومین و ایزوکربوکسازید)

• فنوتیازین‌ها (مانند کلرپرومازین، پرفنازین و فلوفنازین)

• داروهای ضدانعقاد خوراکی (مانند وارفارین)

• الکل

موارد هشدار مصرف

برای دستیابی به بهترین اثربخشی، پیش از شروع مصرف کلردیازپوکساید نکات زیر را به دقت مطالعه کنید:

• استفاده از بنزودیازپین‌ها، از جمله کلردیازپوکساید، افراد را در معرض خطرات سوء استفاده و اعتیاد قرار می‌دهد که می‌تواند منجر به اوردوز یا مرگ شود.

سوء استفاده و استفاده نادرست از بنزودیازپین‌ها معمولاً شامل مصرف همزمان سایر داروها، الکل و یا مواد غیرقانونی است که با افزایش پیامدهای نامطلوب جدی همراه است. قبل از تجویز کلردیازپوکساید و در طول درمان، خطر سوء استفاده و اعتیاد هر بیمار باید ارزیابی شود.

• استفاده مداوم از بنزودیازپین‌ها، از جمله کلردیازپوکساید، ممکن است منجر به وابستگی فیزیکی قابل توجه شود. خطرات وابستگی و ترک با درمان طولانی‌تر و دوز روزانه بالاتر افزایش می‌یابد.

• قطع ناگهانی یا کاهش سریع دوز کلردیازپوکساید ممکن است باعث بروز واکنش‌های حاد مانند تشنج، لرزش، گرفتگی عضلات و شکم، استفراغ و تعریق شود. در نتیجه، پس از گذراندن دوره درمان، برای جلوگیری از بروز عوارض قطع ناگهانی قرص کلردیازپوکساید، جهت قطع مصرف دارو یا کاهش دوز مصرفی، با پزشک مشورت کنید تا کاهش تدریجی دوز این دارو را تنظیم کند.

• افراد مستعد اعتیاد (مانند معتادان به مواد مخدر یا الکلی‌ها) باید هنگام دریافت کلردیازپوکساید تحت نظارت دقیق قرار گیرند زیرا این بیماران مستعد وابستگی هستند.

• در کودکان و افراد مسن این دارو باید در دوزهای کمتر شروع شود و افزایش دوز نیز به تدریج صورت گیرد.

• مصرف این دارو در افرادی که به کلردیازپوکساید یا هریک از اجزای فرمولاسیون این دارو حساسیت دارند، ممنوع است.

• کلردیازپوکساید ممکن است توانایی‌های ذهنی و یا فیزیکی مورد نیاز برای انجام کارهایی مانند رانندگی وسیله نقلیه یا کار با ماشین‌آلات را مختل کند.

• هنگامی که درمان کلردیازپوکساید طولانی می‌شود، شمارش دوره‌ای خون و آزمایش عملکرد کبد توصیه می‌شود.

همچنین برخی شرایط پزشکی می‌توانند در انتخاب دارو، تنظیم دوز و اثرات درمانی مورد انتظار تأثیر بگذارند، بنابراین افرادی که هریک از شرایط زیر را دارند، لازم است پیش از شروع مصرف کلردیازپوکساید با پزشک مشورت کنند:

• افسردگی، به‌ویژه افرادی که در ریسک بالایی برای اقدام به خودکشی هستند

• پورفیری

• اختلالات تنفسی (مانند بیماری مزمن انسدادی ریه و آپنه خواب)

• افراد با ناتوانی جسمی

• افرادی که در ریسک بالایی برای سقوط یا زمین‌خوردن قرار دارند.

• افراد مسن بالای 65 سال

• کودکان زیر 6 سال

• نارسایی کبد

• نارسایی کلیوی (کاهش کلیرانس کلیوی) و یا افراد تحت دیالیز

مصرف کلردیازپوکساید در دوران باروری، بارداری و شیردهی

به‌دلیل اهمیت فراوان سلامت مادر و نوزاد مصرف هر دارویی ازجمله کلردیازپوکساید در دوران بارداری و شیردهی، نیازمند احتیاط است و ملاحظات خاص خود را دارد. بنابراین، کسب اطلاعات کافی و مشورت با پزشک پیش از مصرف این دارو، کاملاً ضروری است.

مصرف کلردیازپوکساید در دوران باروری

استفاده از بنزودیازپین‌ها برای درمان اختلالات اضطرابی در افرادی که قصد باردار شدن دارند، خودداری شود.

مصرف کلردیازپوکساید در دوران بارداری

اگرچه توصیه‌ها براساس شرایط متفاوت است، کلردیازپوکساید ممکن است به‌صورت کوتاه مدت در مادران بارداری که نیاز به درمان علائم حاد ترک الکل دارند، استفاده شود.

هنگامی که درمان دارویی برای اختلالات اضطرابی در دوران بارداری مورد نیاز است، بنزودیازپین‌ها ترجیح داده نمی‌شوند و زمانی که بنزودیازپین مورد نیاز است، استفاده از کلردیازپوکساید ترجیح داده نمی‌شود.

این احتمال که یک زن ممکن است در زمان شروع درمان باردار باشد باید در نظر گرفته شود. به بیماران باید توصیه شود که اگر در طول درمان باردار شدند یا قصد باردار شدن داشتند باید با پزشک خود در مورد مطلوبیت قطع دارو مشورت کنند.

مصرف کلردیازپوکساید در دوران شیردهی

بنزودیازپین‌ها در شیر مادر وجود دارند و می‌توانند سبب خواب‌آلودگی، بی‌حالی یا کاهش وزن در نوزادان شوند. به‌همین دلیل درصورتی که ضرورتی برای تجویز کلردیازپوکساید وجود داشته باشد، به‌ویژه برای مدیریت علائم حاد ترک الکل، توصیه می‌شود درطول دوره مصرف این دارو شیردهی صورت نگیرد.

مکمل های دارای اثرات مشابه کلردیازپوکساید

برخی مکمل‌ها می‌توانند با اثر بر سیستم عصبی، به‌عنوان کمک‌درمان در کنار داروهایی مثل کلردیازپوکساید عمل کنند و در کاهش علائم افسردگی و بهبود خلق‌وخو مؤثر باشند. این ترکیبات با حمایت از تعادل شیمیایی مغز، می‌توانند روند بهبود را تسریع کنند. با این حال، مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک باشد، چون مکمل‌های آرامبخش و ضد اضطراب درمان اصلی نیستند و تنها در کنار دارو می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.

مکمل‌های مؤثر در کاهش علائم اضطراب

برخی ترکیبات طبیعی و تغذیه‌ای مانند ال-تیروزین، گابا، ویتامین‌های گروه B، سیتی‌کولین، سنبل‌الطیب و بادرنجبویه با تنظیم نوروترنسمیترها و تقویت عملکرد مغز، در بهبود خلق‌وخو، بهبود تمرکز و کاهش اضطراب نقش دارند. در ادامه، مکمل‌هایی بر پایه این ترکیبات معرفی می‌شوند:

مکانیسم اثر کلردیازپوکساید

کلردیازپوکساید به گیرنده‌های بنزودیازپین در CNS متصل می‌شود و فعالیت GABA-A را افزایش می‌دهد، که منجر به هیپرپولاریزاسیون نورون‌ها و کاهش تحریک‌پذیری می‌گردد. این اثر در سیستم لیمبیک و رتیکولار، اضطراب و علائم ترک را تسکین می‌دهد.

جدول اشکال دارویی و برندهای کلردیازپوکساید

شرکت‌های ایرانی و خارجی مختلفی فراورده‌های حاوی کلردیازپوکساید هیدروکلراید را تولید می‌کنند که همگی ماده مؤثره یکسانی دارند. این داروها به لحاظ اثربخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. از برندهای مختلف این دارو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سخن پایانی

کلردیازپوکساید می‌تواند یک داروی مؤثر برای مدیریت اضطراب به‌صورت تک‌درمانی یا در کنار سایر داروها باشد؛ درصورتی که مصرف کلردیازپوکساید طبق دستور پزشک و با درنظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی باشد، می‌تواند کم‌ترین عارضه و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند.

برای خرید کلردیازپوکساید می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. کلردیازپوکساید بعد از چند ساعت اثر می گذارد؟

اثر کلردیازپوکساید خوراکی معمولاً بعد از 30 دقیقه تا یک ساعت شروع می‌شود و حداکثر اثر آن در عرض 1 تا 2 ساعت ظاهر می‌شود.

2. آیا قرص کلردیازپوکساید چاق کننده است؟

مصرف کلردیازپوکساید ممکن است باعث تغییر در وزن افراد شود، اما در مورد اینکه آیا این دارو اختصاصاً سبب افزایش وزن و چاقی می‌شود، اطلاعات کافی در دسترس نیست.

3. آیا کلردیازپوکساید خواب اور است؟

بله، کلردیازپوکساید می‌تواند باعث خواب‌آلودگی شود.

4. چگونه قرص کلردیازپوکساید را قطع کنیم؟

این دارو باید به‌صورت تدریجی و طبق یک برنامه منظم کاهش دوز قطع شود؛ بنابراین توصیه می‌شود پس از گذراندن طول درمان جهت قطع دارو خودسرانه عمل نکنید و با پزشک خود مشورت کنید.

5. قرص کلردیازپوکساید ۵ برای چیست؟

این قرص حاوی 5 میلی‌گرم کلردیازپوکساید است و بسته به نحوه مصرف و دوز تجویزی شما، پزشک ممکن است قرص کلردیازپوکساید 5 یا قرص کلردیازپوکساید 10 را تجویز کند.

6. آیا قرص کلردیازپوکساید برای معده است؟

قرص کلردیازپوکساید برای درمان اختلالات اضطرابی است، اما این دارو در ترکیب با کلیدینیوم به شکل کلیدینیوم-سی موجود است که می‌تواند برای کسانی که مشکلات گوارشی دارند، مورد استفاده قرار گیرد.

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: ایمان امام جمعه

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر