علائم کمبود ویتامین E و راه‌های درمان سریع آن

ویتامین E یکی از انواع ویتامین‌های محلول در چربی است که به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی خود، در محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، پشتیبانی از عملکرد سیستم ایمنی و سلامت پوست نقش دارد. با توجه به اهمیت‌هایی که این ویتامین برای سلامتی بدن دارد، دریافت مقدار کافی ویتامین E بسیار ضروری است، اما خیلی از افراد هنگام مصرف این ویتامین از راه‌های غذایی یا دارویی دچار اشتباهاتی می‌شوند. کمبود ویتامین E می‌تواند عوارض ناگواری داشته باشد که نیاز به جبران آن از طریق رژیم غذایی و مکمل‌ها را برجسته می‌کند؛ به همین منظور در این مقاله علائم و عوارض کمبود ویتامین ای را بررسی خواهیم کرد , به راهکارهای افزایش آن در بدن​ می‌پردازیم.

افراد در معرض خطر کمبود ویتامین E

گروه‌های خاصی از افراد در معرض خطر بیشتری برای کمبود ویتامین E قرار دارند. این گروه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• نوزادان نارس بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین E هستند؛ زیرا زمان کافی برای جذب مقادیر کافی این ویتامین از مادران خود نداشته‌اند.
• اختلالات جذب چربی مانند بیماری کرون، فیبروز کیستیک و پانکراتیت مزمن، می‌توانند توانایی بدن در جذب چربی را مختل کنند و به کمبود ویتامین E منجر شوند.
• افرادی که رژیم غذایی با محتوای کم ویتامین E دارند، در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار دارند؛ در نتیجه باید به دنبال راهکارهایی برای افزایش ویتامین ای در بدن باشند.
• برخی اختلالات نادر ژنتیکی مانند آبتالیپوپروتئینمی می‌توانند توانایی بدن در جذب و انتقال ویتامین E را مختل کنند.

 

علائم کمبود ویتامین E

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، ویتامین E یک ریز مغذی ضروری برای سلامت بدن است که همانند ویتامین‌های A ،D و K در زیر مجموعه انواع ویتامین محلول در چربی قرار می‌گیرد. علت کمبود ویتامین e در افراد متفاوت است، اما عموماً در کسانی که شرایط پزشکی خاص یا عادات غذایی ضعیف دارند، این کمبود شایع‌تر است.

متأسفانه این علائم در مراحل اولیه به طور ظریفی بروز پیدا می‌کند و اغلب تا زمانی که شدید نشود، نادیده گرفته می‌شود. بنابراین شناسایی علائم اولیه برای پیشگیری و درمان به موقع آن ضروری است. علائم اولیه کمبود ویتامین ای شامل موارد زیر است:

• ضعف عضلانی: ویتامین E برای عملکرد صحیح سیستم عضلانی ضروری است؛ در نتیجه کمبود آن می‌تواند به ضعف عضلانی و خستگی منجر شود.
• مشکلات هماهنگی و تعادل: سیستم عصبی برای عملکرد صحیح نیازمند ویتامین E است؛ در نتیجه کمبود آن می‌تواند باعث مشکلات هماهنگی و تعادل شود.
• بی‌حسی و احساس گزگز: کمبود ویتامین E به آسیب عصبی منجر شده و در نتیجه باعث بی‌حسی و گزگز در اندام‌ها می‌شود.
• مشکلات بینایی: ویتامین E حتی برای سلامت چشم ضروری است و کمبود آن می‌تواند به مشکلات بینایی مانند تاری دید و ضعف دیدن در محیط کم‌نور منجر شود.
• تغییرات پوستی: افراد ممکن است تغییراتی در پوست خود، مثل خشکی و کشیدگی پوست احساس کنند؛ زیرا ویتامین E نقش حیاتی در حفظ یکپارچگی و رطوبت پوست دارد.

تمامی این علائم و نشانه‌ها ناشی از خواص مفید و کاربردهای گوناگون ویتامین E در بدن است که باعث محرومیت فرد از فواید ویتامین e برای بدن خواهد شد.

 

علائم کمبود شدید ویتامین E

با این که این حالت نادر است، اما زمانی که کمبود ویتامین E شدید شود، علائم می‌توانند به طور قابل‌توجهی تشدید شوند و تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارند. از جمله نشانه های کمبود ویتامین e می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• علائم عصبی: کمبود شدید ویتامین ای می‌تواند به مشکلات عصبی مانند آتاکسیا (از دست دادن کنترل حرکات بدن) و نوروپاتی محیطی منجر شود.
• آسیب عضلانی شدید: کمبود طولانی‌مدت ویتامین e باعث آسیب جدی عضلانی و از دست دادن توده عضلانی می‌شود و راه رفتن را برای فرد سخت می‌کند.
• رتینوپاتی: کمبود شدید این ویتامین به آسیب شبکیه منجر می‌شود که اگر درمان نشود، به‌تدریج باعث کوری خواهد شد.
• تضعیف سیستم ایمنی: ویتامین E برای حفظ یک سیستم ایمنی سالم حیاتی است؛ در نتیجه کمبود شدید آن می‌تواند پاسخ ایمنی را تضعیف کند و فرد را در معرض عفونت‌ها قرار دهد.
• مشکلات باروری: در موارد شدید، کمبود ویتامین E با مشکلات سلامت باروری، مانند اختلال در تولید اسپرم در مردان مرتبط است و احتمال بروز عوارض در دوران بارداری زنان را بیشتر می‌کند.

 

چند بیماری ناشی از کمبود ویتامین E

کمبود ویتامین E اگر درمان نشود، می‌تواند به بروز چندین بیماری منجر شود. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلالات شناختی: کمبود ویتامین E با افزایش خطر زوال شناختی و بیماری‌های نورودژنراتیو مانند آلزایمر مرتبط است.
• بیماری‌های قلبی-عروقی: سطح پایین ویتامین E می‌تواند منجر به افزایش استرس اکسیداتیو شود که به بروز بیماری‌های قلبی-عروقی مانند آترواسکلروز کمک می‌کند.
• بیماری‌های کبدی: کمبود ویتامین E می‌تواند شرایط کبدی را بدتر کند و به بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) منجر شود.

علاوه بر ویتامین E، توصیه می‌کنیم که نشانه های کمبود ویتامین های ضروری در بدن را بدانید تا از عوارض مهم و خطرناک آن‌ها جلوگیری کنید.

 

روش‌های تشخیص کمبود ویتامین E

برای تشخیص کمبود ویتامین ای در بدن راه‌های مختلفی وجود دارد. این کار به طور کلی با ترکیبی از معاینه بالینی و تست‌های آزمایشگاهی انجام می‌شود که به شرح زیر است:

• معاینه فیزیکی: پزشک معمولاً علائمی مانند ضعف عضلانی، مشکلات تعادلی و بینایی فرد را بررسی می‌کند تا به کمبود ویتامین E برسد. بررسی نوع رژیم غذایی فرد می‌تواند به شناسایی افراد در معرض خطر کمبودی که به دلیل تغذیه ضعیف دچار این مشکل شده‌اند، کمک کند.
• آزمایش‌های خون: اندازه‌گیری سطح آلفا-توکوفرول (فعال‌ترین شکل ویتامین E) در خون می‌تواند به تشخیص کمبود ویتامین E کمک کند. سطوح نرمال معمولاً بین ۵ تا ۲۰ میلی‌گرم/لیتر متغیر است. سطوح زیر این محدوده نشان‌دهنده وجود کمبود ویتامین در بدن هستند.

 

روش‌‌های جبران کمبود ویتامین E در بدن

به طور ساده برای جبران کمبود ویتامین e در بدن​، باید به دنبال ایجاد تغییر در رژیم غذایی و مصرف مکمل‌های مخصوص باشیم. در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم.

1. تغییرات رژیم غذایی

افزایش مصرف منابع غذایی سرشار از ویتامین e اولین قدم برای جبران کمبود این ویتامین است. غذاهایی مانند مغزها، دانه‌ها، اسفناج و کلم بروکلی منابع عالی ویتامین E هستند که در بخش بعدی درباره این منابع غذایی بیشتر صحبت خواهیم کرد.

2. مصرف مکمل‌ها

در مواردی که تغییرات رژیم غذایی کافی نباشد و کمبود ویتامین شدید باشد، ممکن است از سوی پزشک یا متخصص تغذیه، برای درمان سریع کمبود ویتامین e توصیه به مصرف مکمل شود. به طور مثال کسانی که اختلالات جذبی دارند، ممکن است دچار این مشکل شوند. این مکمل‌ها در انواع مختلفی از جمله کپسول، قرص و محلول‌های روغنی موجود هستند که البته نمی‌توان از عوارض جانبی آن‌ها مانند چاقی غافل شد.

در صورتی که مایل هستید درباره ارتباط کمبود ویتامین e و چاقی بیشتر بدانید، می‌توانید مقاله زیوش در این مورد را مطالعه کنید.

 

منابع غذایی غنی از ویتامین E

مصرف رژیم غذایی غنی از ویتامین E برای پیشگیری و درمان کمبود این ویتامین ضروری است و در واقع خط اول درمان محسوب می‌شود. برخی از بهترین منابع غذایی ویتامین E عبارتند از:

• مغزها و دانه‌ها مانند دانه‌های بادام، آفتابگردان و فندق
• روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان، روغن زیتون و روغن جوانه گندم
• سبزیجاتی مانند اسفناج، بروکلی و برگ‌های چغندر
• میوه‌ها مانند آووکادو، انبه و کیوی

 

مکمل‌های ویتامین E

مکمل‌های زیادی برای جبران کمبود ویتامین E وجود دارند که اشکال مختلفی دارند. این گوناگونی زیاد مکمل‌ها ممکن است فرد را در هنگام خرید مکمل به اشتباه بیندازد؛ بنابراین توصیه می‌شود که قبل از خرید مکمل ویتامین e، مشاوره لازم را از پزشک یا داروساز دریافت کنید. مکمل‌های ویتامین E شامل انواع زیر هستند:

• توکوفرول‌های طبیعی استخراج‌شده از روغن‌های گیاهی (مانند روغن آفتابگردان یا سویا). این مکمل‌ها معمولاً مؤثرتر از اشکال مصنوعی محسوب می‌شوند.
• توکوفرول‌های مصنوعی که اشکال سنتتیک ویتامین E هستند. این موارد که معمولاً تحت عنوان dl-alpha-tocopherol نام‌گذاری شده‌اند، ارزان‌تر هستند؛ ولی شاید نتوانند همان مزایای توکوفرول‌های طبیعی را داشته ‌باشند.
• توکوفرول‌های مخلوط، که این مکمل‌ها شامل چندین شکل مختلف ویتامین E (آلفا، بتا، گاما و دلتا توکوفرول) هستند؛ بنابراین انتظار می‌رود حفاظت آنتی‌اکسیدانی وسیع‌تری نسبت به مکمل‌هایی با فرم واحد داشته باشند.
• در اینجا چند نکته کلیدی درباره مکمل‌های ویتامین E آورده شده است که توجه به آن‌ها بسیار مهم است؛ این نکات شامل موارد زیر است:
• مکمل‌های ویتامین E به‌صورت طبیعی و مصنوعی موجود هستند. همان‌طور که قبلاً گفته شد، ویتامین‌های E طبیعی (دی‌آلفا-توکوفرول) قوی‌تر از فرم‌های مصنوعی (دی‌ال-آلفا-توکوفرول) هستند.
• دوز توصیه‌شده روزانه بسته به سن، جنسیت و شرایط فعلی فرد متفاوت است؛ بنابراین مهم است که به توصیه‌های پزشک یا متخصص تغذیه برای مقدار دوز مکمل دقت کنید.
• مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین E می‌تواند اثرات نامطلوبی داشته باشد؛ در نتیجه لازم است بدون مشورت پزشک، بیشتر از دوز توصیه شده مکمل را مصرف نکنید.

در نهایت توصیه می‌کنیم برای انتخاب بهترین قرص های ویتامین e، مقاله زیوش را در این مورد مطالعه کنید.

 

سخن پایانی

ویتامین E یک ماده مغذی حیاتی است که نقش مهمی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کند. حفظ سطوح کافی ویتامین E برای سلامت و تندرستی در تمام مراحل زندگی، از نوزادی تا پیری، ضروری است. آگاهی درباره علائم کمبود و تغذیه مناسب کمک می‌کند تا افراد بتوانند اقدامات لازم را برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها و عوارض کمبود ویتامین E انجام دهند. برای رسیدن به این هدف، با اولویت دادن به غذاهای غنی‌شده مغذی، بررسی مکمل‌های موردنیاز، و مدیریت مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای، قادر خواهید بود وضعیت کمبود ویتامین E در بدن خود را به‌طور مؤثری مدیریت کنید و زندگی سالم‌تر و باکیفیت‌تری داشته باشید.

 

سؤالات متداول

1. آیا مصرف قرص ویتامین E با داروها تداخل دارد؟

در کنار فواید و خواص قرص ویتامین E برای بدن، ممکن است این قرص با داروهای ناپروکسن، لواستاتین، آتروواستاتین، سیکلوسپورین، رزورواستاتین، کتوکونازول، فکسوفنادین، ایتراکونازول و کلوپیدوگرل تداخل داشته باشد.

2. آیا مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین E عارضه دارد؟

توصیه شده که در طول روز بیش از 300 میلی‌گرم مکمل ویتامین E مصرف نکنید؛ چرا که استفاده بیش از این مقدار می‌تواند با داروهای دیگر تداخل ایجاد کند و باعث تهوع، سردرد، خونریزی، خستگی و تاری دید شود.

3. آیا مصرف قرص ویتامین E برای بدن‌سازی مفید است؟

ویتامین E به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی که دارد، باعث می‌شود میزان آسیب سلولی ناشی از وجود رادیکال‌های آزاد که بعد از انجام تمرینات ورزشی رخ می‌دهد، کاهش پیدا کند. در نتیجه می‌تواند این مشکل را که بیشتر برای افراد ورزشکار ایجاد می‌شود، رفع کند. البته بدنسازان و ورزشکارانی که حرکات ورزشی شدید انجام می‌دهند، باید با مشورت پزشک متخصص، از مکمل‌ها و قرص‌های ویتامین E استفاده کنند.

4. آیا داروی کمبود ویتامین ای وجود دارد؟

پاسخ به این سوال کمی چالشی است اما به‌طور کلی دارویی برای کمبود ویتامین‌ها وجود ندارد و محصولات موجود در بازار در رده مکمل‌ها قرار می‌گیرند. این مکمل‌ها برای جبران کمبود ویتامین ای استفاده می‌شوند اما اسم دارو را نمی‌توان برای آن‌ها به کار برد.

 

نویسنده: مریم خمیسی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده