تبخال چیست و راه‌های درمان آن کدام است؟ | ویروس نهفته در بدن

تبخال یک بیماری شایع است و بسیاری از افراد ممکن است در طول زندگی خود حداقل یک‌ بار آن را تجربه کنند. تبخال عفونتی است که به صورت تاول روی لب‌ها یا اطراف آن ایجاد می‌شود. این بیماری معمولا درمان خاصی ندارد و پس از مدتی خود بهبود پیدا می‌کند. اما روش‌های ساده‌ای برای درمان غیردارویی در خانه نیز وجود دارد تا روند درمان را تسریع کند. در ادامه با این بیماری و روش‌های درمان آن آشنا می‌شویم. شما نیز ممکن است این بیماری را تجربه کرده باشید، برای آگاهی بیشتر درباره این عفونت و روش‌های درمان آن حتما این مقاله را تا انتها دنبال کنید.

 

تبخال چیست؟

تبخال عفونتی است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود و به آن زخم سرد (cold sores) نیز گفته می‌شود. این ویروس می‌تواند باعث سوزش و زخم‌های دردناک در اطراف دهان، زبان، سقف دهان و داخل گونه‌ها شود. همچنین ممکن است علائمی مثل درد ماهیچه‌ها و تب به خصوص در اولین بار مواجهه با ویروس ظاهر شوند.

خلاصه: تبخال نوعی عفونت است که توسط ویروس هرپس ایجاد می‌شود. این ویروس باعث سوزش، زخم و تاول‌ها در اطراف دهان می‌شود.

 

ظاهر تبخال به چه شکل است؟

ویروس هرپس (HSV) باعث ایجاد تاول‌های قرمز پر از مایع در اطراف دهان می‌شود. ممکن است یک یا دو تاول بزرگ یا چند تاول کوچک کنار هم داشته باشید. پس از چند روز، تاول‌ها باز شده و مایع زرد رنگی از آن‌ها خارج می‌شوند. بعد از مدتی، زخم‌ها پوسته‌پوسته شده و بهبود پیدا می‌کنند.

خلاصه: تبخال به شکل تاول‌های قرمز پس از مایع اطراف دهان ظاهر می‌شود.          

 

علل ایجاد تبخال

تبخال در اثر ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود. این ویروس دو نوع HSV-1 و HSV-2 دارد. HSV-1 معمولا باعث تبخال دهانی و نوع HSV-2 باعث تبخال تناسلی می‌شود. هنگامی که ویروس وارد بدن شما شود، تا ابد در بدن شما باقی می‌ماند؛ و تا زمانی که فعال نشود در گروهی از سلول‌های عصبی شما به صورت غیرفعال باقی می‌ماند.

این ویروس از طریق پوست یا غشاهای مخاطی می‌توانند وارد بدن شوند. اکثر افراد از طریق تماس با مخاط یا آب دهان آلوده و بوسیدن در کودکی به HSV-1 مبتلا می‌شوند. این ویروس بسیار مسری است و حتی از افرادی که علائم بیماری را ندارند و ویروس در بدن آن‌ها غیرفعال است می‌تواند به فرد دیگر منتقل شود. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO)، حدود 67 درصد مردم جهان به ویروس HSV-1 مبتلا هستند.

پزشکان مطمئن نیستند چه عواملی ممکن است باعث فعال شدن ویروس نهفته شود؛ اما فکر می‌کنند موارد زیر می‌توانند خطر ابتلا به بیماری و فعال شدن ویروس را افزایش دهند:

• قرارگیری طولانی مدت در معرض نور خورشید شدید
• تب یا ابتلا به بیماری دیگر
• استرس
• قاعدگی (در زنان)
• سوختگی شدید
• اگزما
• شیمی‌درمانی
• پیوند عضو
• جراحت یا جراحی

خلاصه: تبخال در اثر ورود ویروس هرپس به بدن ایجاد می‌شود. این ویروس از طریق پوست و غشاهای مخاطی عبور کرده و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. عوامی مثل نور خورشید، استرس، قاعدگی، بیماری‌های دیگر و... می‌توانند باعث تحریک ویروس و ابتلا به این عفونت شوند.

 

علائم تبخال

در اکثر افراد علائم بعد از حدود چهار روز ظاهر می‌شوند. اغلب اوقات افراد اصلا علامتی ندارند و در بعضی افراد علائم خفیفی ایجاد می‌شوند. شدیدترین حالت علائم در عفونت اولیه ایجاد شده و شامل علائم آنفولانزا است. این علائم عبارتند از:

• تب
• بدن‌درد
• گلودرد
• سردرد
• تورم غدد لنفاوی
• تاول روی زبان، دهان، اطراف دهان، داخل گونه‌ها
• تورم لب‌ها

احتمال ابتلای مجدد به عفونت در سال اول بیشتر است. اگر ابتلای مکرر داشته باشید، معمولا دفعات بعدی خفیف‌تر خواهد بود. همچنین با گذشت زمان احتمال ابتلای مجدد کمتر می‌شود؛ چرا که میزان آنتی‌بادی در بدن افزایش می‌یابد. شایع‌ترین علائم ابتلای مکرر عبارتند از:

• قرمزی، تورم، گرما، درد، گزگز یا خارش در ناحیه تاول از چند روز قبل
• ایجاد تاول روی لب یا زیر بینی
• پس از چند روز تاول‌ها ترکیده و مایع از آن‌ها خارج می‌شود.
• پس از 4 تا 6 روز زخم‌ها پوسته‌پوسته شده و بهبود پیدا می‌کنند.

خلاصه: علائم تبخال می‌توانند به صورت تب، بدن‌درد، گلودرد، تورم غدد لنفاوی، تورم لب‌ها و... ظاهر شوند.

 

راه‌های انتقال تبخال         

تبخال یک عفونت ویروسی است که به راحتی می‌تواند از فردی به فرد دیگر سرایت کند. راه‌های انتقال عبارتند از:

• تماس پوستی: از طریق تماس با ناحیه درگیر مثل لمس کردن، بوسیدن یا رابطه جنسی
• تماس با مایعات بدن: تماس با مایعات بدن مثل بزاق، ترشحات تناسلی یا مایع درون تاول‌ها
• استفاده از وسایل شخصی: استفاده از وسایلی مانند حوله، لیوان، رژ یا بالم لب
• انتقال از مادر به نوزاد
• تماس با سطح آلوده

خلاصه: ویروس هرپس بسیار مسری است و می‌تواند از طریق تماس پوستی، مایعات بدن، سطوح آلوده، استفاده مشترک از وسایل شخصی و از مادر مبتلا به نوزاد به فرد دیگر منتقل شود.

 

ریسک فاکتورهای تبخال

اکثر بزرگسالان به ویروس HSV مبتلا هستند؛ حتی اگر علامتی نداشته باشند. در صورت داشتن شرایط زیر ریسک ابتلای شما به بیماری بیشتر است:

• زنان
• داشتن شرکای متعدد جنسی
• شروع رابطه جنسی در سن پایین
• سابقه ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
• سیستم ایمنی تضعیف شده
• عدم استفاده از روش‌های محافظتی در رابطه جنسی

خلاصه: احتمال ابتلا به تبخال در زنان، افراد با روابط جنسی محافظت‌نشده، سیستم ایمنی ضعیف، دارای شرکای جنسی متعدد بیشتر است.

 

تشخیص تبخال

پزشک ممکن است بتواند تبخال را بر اساس محل تاول‌ها و شکل ظاهری آن‌ها در معاینه فیزیکی تشخیص دهد. برای تایید تشخیص ممکن است از زخم‌ها نمونه‌برداری شود تا روی آن آزمایشات لازم انجام شود. اگر زخم نداشته باشید، پزشک می‌تواند از آزمایش خون برای بررسی آنتی‌بادی‌ها علیه HSV استفاده کند. این آزمایش فعال یا غیرفعال بودن ویروس را مشخص نمی‌کند.

خلاصه: پزشک می‌تواند با معاینه فیزیکی از روی ظاهر و محل تاول‌ها تبخال را تشخیص دهد. در برخی موارد برای تایید تشخیص از نمونه‌برداری زخم‌ها و آزمایشات خونی نیز استفاده می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اکثر افراد مبتلا به تبخال بدون نیاز به درمان خاصی بهبود پیدا می‌کنند. در صورت داشتن شرایط زیر به پزشک مراجعه کنید:

• اولین باری است که به بیماری مبتلا می‌شوید.
• مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
• عدم بهبودی زخم‌ها پس از دو هفته
• علائم شدید یا دردناک به طوری که در خوردن و نوشیدن مشکل دارید.
• ابتلای مکرر به بیماری
• درد و درگیری چشم

برای درمان تبخال بهتر است به پزشک پوست مراجعه کنید تا درمان مناسب را برای شما تعیین کنند.

 

خلاصه: در صورتی که اولین بار است به این بیماری مبتلا می‌شوید، علائم شدیدی دارید، پس از دو هفته زخم‌ها بهتر نشده‌اند یا چشم‌‌ها درگیر شده‌اند بهتر است به پزشک پوست مراجعه کنید.

 

پیشگیری از تبخال

اگر در طول سال دفعات زیادی به سرماخوردگی مبتلا می‌شوید؛ پزشک شما ممکن است داروی ضدویروس تجویز کند تا به طور مرتب مصرف کنید. اگر نور خورشید باعث ابتلای شما به بیماری می‌شود، از ضدآفتاب استفاده کنید یا قبل از انجام فعالیت‌هایی که در فضای باز انجام می‌شود با پزشک خود مشورت کنید. برای جلوگیری از انتقال ویروس HSV موارد زیر را رعایت کنید:

• اگر علائم بیماری را دارید؛ تا زمان بهبودی کامل و از بین رفتن زخم‌ها افراد دیگر را نبوسید.
• از رابطه جنسی دهانی خودداری کنید.
• لوازم شخصی مثل بالم لب، حوله و مسواک خود را به دیگران ندهید.
• اجازه ندهید دیگران از ظرف یا لیوان شما استفاده کنند.
• دستان خود را قبل لمس افراد دیگر به خصوص کودکان به دقت بشویید.

 

خلاصه: خودداری از تماس پوستی با سایر افراد مثل دست دادن یا بوسیدن، رابطه جنسی، عدم استفاده از وسایل شخصی فرد بیمار و شستن دست‌ها از روش‌های پیشگیری از انتقال و ابتلا به تبخال می‌باشند.

 

درمان خانگی تبخال

• برای درمان تبخال می‌توان از داروهای بدون نسخه (OTC) سرماخوردگی استفاده کرد. این داروها می‌تواند به زمان بهبودی شما کمک کند. بعضی از داروهای سرماخوردگی شامل الکل است که باعث خشک شدن تاول‌ها می‌شود.
• از بالم لب‌ها یا کرم‌های حاوی ضدآفتاب نیز برای محافظت در برابر نور خورشید می‌توانید استفاده کنید.
• از پمادهای حاوی بنزوکائین یا لیدوکائین برای بی حسی زخم‌های داخل و اطراف دهان استفاده کنید.
• استفاده از کمپرس سرد یا گرم روی تاول‌ها برای تسکین درد می‌تواند کمک‌کننده باشد.
• داروهای استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن نیز می‌تواند برای تسکین تب، درد و درد مفاصل استفاده می‌شوند.
• مایعات زیادی بنوشید. نوشیدنی‌های سرد و بستنی می‌تواند به تسکین زخم‌ها کمک کنند.
• زخم خود را با آب نمک بشویید.
• آب خنک را غرغره کنید.
• از خوردن نوشیدنی‌های داغ، غذاهای تند و شور اجتناب کنید.

 

خلاصه: روش‌های مختلفی برای درمان غیردارویی تبخال وجود دارد. استفاده از بالم لب یا کرم ضدآفتاب، کمپرس سرد یا گرم، غرغره آب خنک، شستن زخم‌ها با آب نمک و... از جمله این راه‌های درمانی است.

 

درمان دارویی تبخال

اکثر موارد پس از دو تا چهار هفته بدون نیاز به درمان خاصی بهبود پیدا می‌کنند. اما درمان دارویی می‌تواند شدت علائم و طول مدت بیماری را کاهش دهند. پزشک شما براساس شرایط زیر گزینه‌های درمانی مناسب را توصیه می‌کند:

• وضعیت سلامتی و سابقه پزشکی
• توانایی تحمل درمان‌های خاص
• سن
• ترجیح خود فرد

پزشک شما ممکن است توصیه‌های زیر را به شما پیشنهاد دهد:

• نواحی درگیر عفونت را تمیز و خشک نگه دارید.
• داروهای ضدویروس خوراکی مثل Acyclovir، Valacyclovir و Famciclovir مصرف کنید؛ به خصوص اگر اغلب به صورت مکرر به عفونت مبتلا می‌شوید یا علائم بسیار دردناکی دارید.
• از پمادهای ضدویروس مثل Penciclovir یا Acyclovir روی زخم‌های خود استفاده کنید.
• از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن برای تسکین درد استفاده کنید.

خلاصه: پزشک براساس وضعیت و مشخصات هر فرد می‌تواند از داروهای ضدویروس، پمادهای ضدویروس و داروهای ضدالتهاب برای درمان استفاده کند.

 

سخن پایانی

تبخال عفونتی است که معمولا در اثر آلوده شدن با ویروس HSV-1 ایجاد می‌شود. این ویروس در بدن نهفته باقی می‌ماند و در اثر عوامل خاصی ممکن است تحریک شده و باعث ایجاد تاول‌هایی در اطراف دهان شود. این زخم‌ها دردناک هستند؛ اما در اکثر موارد بدون نیاز به درمان خاصی پس از چند هفته بهبود پیدا می‌کنند. در صورتی که علائم شدید باشد یا در بعضی شرایط دیگر طبق صلاحدید پزشک می‌توان از برخی داروها نیز استفاده کرد.    

 

سوالات متداول

• تفاوت آفت و تبخال چیست؟

تبخال اغلب روی لب‌ها و آفت داخل دهان ایجاد می‌شود. عامل ایجاد تبخال ویروس هرپس است ولی عامل ایجاد آفت متفاوت بوده و علت اصلی ایجاد آن مشخص نیست. علاوه بر آن، آفت برخلاف تبخال مسری نیست و به طور ناگهانی ایجاد می‌شود.

• آیا عفونت تبخال خطرناک است؟

این ویروس معمولا خطری ندارد؛ اما در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، افراد باردار یا در صورت گسترش عفونت به چشم‌ها می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد.

• آیا تبخال درمان می‌شود؟

عفونت تبخال درمان قطعی ندارد و ویروس همیشه در بدن باقی می‌ماند. اما می‌توان با کمک توصیه‌های پزشک و رعایت نکات مهم از ایجاد تبخال جلوگیری کرد و زخم و تاول‌های آن را بهبود بخشید.

• چگونه می‌توانیم متوجه شویم به عفونت هرپس مبتلا شده‌ایم؟

از آن‌جا که این ویروس در بدن نهفته است اگر علائمی نداشته باشید، ممکن است ندانید به HSV آلوده شده‌اید یا نه. با این وجود اگر علائم تبخال مثل تاول‌ها یا زخم‌هایی رو لب و اطراف دهان دارید نشانه اصلی ابتلا به تبخال است.