اگزما، این نام آشنا که پوست بسیاری از افراد را با خارش و خشکی آزار می‌دهد، یکی از شایع‌ترین مشکلات پوستی در دنیای امروز است. این بیماری التهابی پوست، که گاهی با نام "درماتیت آتوپیک" نیز شناخته می‌شود، می‌تواند از یک تحریک ساده تا یک مشکل مزمن و دشوار، زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. اگزما با تاثیر بر ظاهر و احساس پوست، گاهی زندگی روزمره را به چالش می‌کشد و نیازمند توجه ویژه و مدیریت دقیق است. علت دقیق اگزما هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی در تشدید این بیماری نقش دارند. اگزما مسری نیست، اما می‌تواند باعث ناراحتی‌های جسمی و روانی قابل توجهی شود.
تیم زیوش این مقاله را در جهت آگاهی شما از تمامی علائم، روش‌های تشخیصی و درمانی اگزما، گردآوری کرده است؛ برای کسب اطلاعات دقیق و کاربردی از موارد بالا، با ما همراه باشید.
اگزما چیست؟
اگزما یا درماتیت آتوپیک، یک بیماری شایع پوستی است که باعث خارش، قرمزی، خشکی و تحریک پوست می‌شود. نوع اگزما می‌تواند تعیین‌کننده نوع و محل خارش باشد. این بیماری در همه سنین می‌تواند رخ دهد، اما معمولاً از کودکی شروع شده و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. اصلی‌ترین شکایت بیماران، خارش شدید و تحریک‌پذیری شدید پوست است. پزشک با معاینه دقیق ناحیه بروز، شدت خارش، وسعت درگیری پوست و دیگر فاکتور‌ها، نوع اگزما را تشخیص می‌دهد و بهترین درمان را تجویز می‌کند.
اگزما و قارچ هر دو مشکلات پوستی هستند، اما از نظر علت و نشانه‌ها تفاوت‌های اساسی دارند. اگزما یک بیماری التهابی است که اغلب به دلیل واکنش‌های آلرژیک یا حساسیت‌های محیطی ایجاد می‌شود و با خشکی، خارش و قرمزی پوست همراه است. در مقابل، عفونت‌های قارچی به دلیل رشد غیرعادی قارچ‌ها روی پوست ایجاد می‌شوند و معمولاً به شکل لکه‌های پوسته‌پوسته و گاهی حلقوی با خارش و سوزش ظاهر می‌شوند. به‌طور خلاصه، اگزما یک اختلال التهابی است در حالی که قارچ یک عفونت است.
برای کسب اطلاعات بیشتر، درباره بیماری‌های پوستی و بیماری‌های عفونی، به مقالات جامع تیم زیوش سر بزنید.
خلاصه : اگزما نوعی بیماری پوستی شایع است؛ که اصلی‌ترین درگیری آن خارش شدید پوست است.
چه چیزی باعث اگزما می‌شود؟
علت دقیق بروز اگزما هنوز ناشناخته است، اما محققان فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی را، که ممکن است توسط عوامل خارجی تحریک شود، عامل بروز اگزما می‌دانند. علاوه بر این، محققان دریافته‌اند در بدن برخی افراد مبتلا به اگزما به اندازه کافی پروتئینی فیلاگرین(پروتئین تجمع‌دهنده رشته‌ای) وجود ندارد. این پروتئین مسئول حفظ رطوبت و سلامت پوست است.
خلاصه : عامل بروز اگزما هنوز به طور کامل شناخته شده نیست. اما محتمل‌ترین دلیل بروز اگزما، فعالیت بیش از اندازه سیستم ایمنی یا کمبود پروتئین فیلاگرین است.
محرک‌های اگزما
فاز تحریک اگزما زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند علامت از اگزما بر روی پوست بیمار ظاهر شود. تحقیقات نشان داده‌اند که عوامل مختلفی اعم از خارجی و داخلی می‌توانند در تشدید اگزما نقش داشته باشند. محرک‌های رایج عبارتند از:
مواد شیمیایی یا نگهدارنده موجود در پاک‌کننده‌ها و شوینده‌ها
محصولات معطر
دود سیگار
آلرژن‌های خارجی مانند گرده، کپک، گرد و غبار
مواد زبر و خشن
پارچه‌های مصنوعی
تعریق زیاد
تغییرات شدید دمایی
استرس
حساسیت‌های غذایی
موی حیوانات
عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی
خلاصه : عوامل مختلفی می‌توانند باعث ورود اگزما به فاز تحریکی شوند. این عوامل می‌توانند داخلی یا خارجی باشند.
ریسک فاکتورهای ابتلا به اگزما
چند عامل وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به اگزما را افزایش دهد. کودکانی که از آسم یا تب یونجه رنج می‌برند، بزرگسالانی که قبل از 30 سالگی به این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند و یا افرادی که سابقه این بیماری‌ها را در خانواده دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اگزما هستند.
خلاصه : هرچند علت بروز اگزما به طور کامل مشخص نیست، اما برخی موارد می‌تواند ریسک ابتلا به اگزما را بالا ببرد.
انواع اگزما
انواع مختلفی از اگزما وجود دارد. از مهم‌ترین و رایج‌ترین انواع اگزما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. هر کدام از این انواع اگزما، علائم خاص خود را دارند؛ که پزشک یا متخصص پوست بر اساس این علامت‌ها، نوع اگزما را تشخیص می‌دهد.
نوع اگزما | علائم |
آتوپيک درماتيتيس | این نوع اگزما باعث ايجاد حالت خشکی و خارش، روی ناحیه مبتلا به اگزما می‌شود. آتوپیک درماتیتیس رايج‌ترين نوع اگزما است. |
درماتيتيس تماسی | این نوع اگزما زماني ايجاد مي‌شود؛ كه پوست در معرض عامل حساسیت‌زا قرار می‌گیرد. |
درماتیت دیسیدروتیک | اين نوع اگزما روی انگشت‌ها، كف دست و كف پا اثر دارد و باعث خارش و پوسته پوسته شدن این نواحی می‌شود. اين نوع اگزما بیشتر در بانوان رايج است و همراه با درد است. |
درماتيت نومولار | اين نوع اگزما باعث ایجاد زخم‌هاي دايره‌ای شکل و قرمزرنگ همراه با خارش شديد می‌شود. این بیماری بیشتر در قسمت پایین ساق پا دیده می‌شود. مبتلایان به این نوع اگزما، معمولا سابقه ترک‌های پوستی و خشکی پوست بسیار شدید نیز دارند. |
درمايتيت استاسيس | این نوع از اگزما، بیشتر در نواحی پايين ساق پا ديده می‌شود و علت بروز آن، کاهش خون‌رسانی به این ناحیه است. |
خلاصه : اگزما انواع مختلفی دارد؛ که شناخت علائم و نشانه‌های هر کدام، به درمان موثر بیمار کمک می‌کند.
علائم اگزما چیست؟
علائم اصلی اگزما شامل خارش، خشکی، زبری، پوسته‌پوسته شدن، التهاب و تحریک پوست است که ممکن است در مقاطعی از زمان ایجاد شده و سپس ناپدید شود. اگزما ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن رخ دهد، اما معمولاً بازوها، داخل آرنج، پشت زانوها، گونه‌ها و پوست سر را درگیر می‌کند. باید بدانید که اگزما مسری نیست و گاهی با افزایش سن، شدت آن کمتر می‌شود. گاهی اوقات علائم دیگری نیز ممکن است مشاهده شود که عبارتند از:
خارش شدید
لکه‌های قرمز یا خاکستری مایل به قهوه‌ای
برآمدگی‌های کوچک و برجسته که ترشح دارند
لکه‌های زرد رنگ خشک و خشن که می‌تواند نشانه عفونت نیز باشد
پوست ضخیم و پوسته‌پوسته شده
احساس درد در پوست
برخی از افراد نیز، علائم شدیدتری را در شب تجربه می‌کنند که خواب را برای بیمار سخت می‌کند. خاراندن اگزما باعث تحریک بیشتر و التهاب پوست شده و ممکن است در ادامه با عفونت همراه شود. در این مواقع برای درمان، باید از آنتی‌بیوتیک استفاده کرد. گاهی اوقات، اگزمای خفیف را می‌توان با اجتناب از محرک‌ها و مرطوب نگه‌داشتن پوست در خانه کنترل کرد، اما در موارد حاد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارتند از:
اگزما به درمان با داروهای بدون نسخه پاسخ نمی‌دهد.
علائم شما را در شب بیدار نگه می‌دارد.
علائم انجام کارهای روزمره را دشوار می‌کند.
پوست دارای تاول است.
پوست ضخیم یا پوسته‌پوسته می‌شود.
خلاصه : علامت اصلی اگزما خارش و التهاب در پوست است. گاهی اوقات نیز بیمار ممکن است علائم شدیدتری تجربه کند. در صورت بروز عفونت و عدم پاسخ به درمان‌های معمول، سریعا باید به پزشک مراجعه کنید.
اگزما چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص اگزما وجود ندارد. در اکثر مواقع، پزشک می‌تواند با صحبت کردن در مورد علائم و معاینه پوست، این بیماری را تشخیص دهد. آزمایش پچ می‌تواند آلرژن‌های خاصی را که باعث ایجاد علائم می‌شوند، مشخص کند. در طی تست پچ، یک ماده حساسیت‌زا به چسبی که روی پوست قرار می‌گیرد، افزوده می‌شود. اگر آن ماده، همان ماده حساسیت‌زا باشد، پوست شما ملتهب خواهد شد.
خلاصه : روش اصلی تشخیص اگزما، مشاهده علائم توسط پزشک و دریافت شرح حال از بیمار است. برای شناسایی ماده حساسیت‌زا نیز، می‌توان از تست پچ استفاده کرد.
اگزما چگونه درمان می‌شود؟
یک متخصص پوست می‌تواند به شما در شناسایی نوع اگزما و درمان صحیح آن کمک کند. درمان مناسب با توجه به شدت و نوع اگزما، ممکن است ترکیبی از چند روش باشد. در ادامه روش‌های درمان اگزما را بیان خواهیم کرد.
داروها
آنتی‌هیستامین‌های خوراکی بدون نسخه (OTC): این داروها می‌توانند خارش را کاهش دهند؛ اما منجر به خواب‌آلودگی می‌شوند، بنابراین بهتر است زمانی از آن‌ها استفاده کنید که فعالیت‌های حساس انجام نمی‌دهید. این داروها شامل موارد زیر هستند:
ستیریزین
دیفن‌هیدرامین
فکسوفنادین
لوراتادین
کرم‌ها و پمادهای کورتیزون (استروئید): می‌توانند خارش و پوسته‌پوسته شدن را تسکین دهند، ولی پس از مصرف طولانی عوارض جانبی دارند، از جمله:
- نازک شدن پوست
- تحریک
- تغییر رنگ
زمانی که هیدروکورتیزون موضعی کمکی نمی‌کند، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدهای خوراکی تجویز کند. این داروها می‌توانند عوارض جانبی جدی از جمله تحلیل استخوان ایجاد کنند.
همچنین ممکن است برای درمان عفونت، یک آنتی‌بیوتیک موضعی یا خوراکی تجویز شود.
سرکوب‌کننده‌های ایمنی داروهایی هستند که از واکنش بیش از حد سیستم ایمنی جلوگیری کرده و مانع از تشدید بیماری می‌شوند. عوارض جانبی این داروها شامل افزایش خطر ابتلا به سرطان، عفونت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی است.
نور درمانی یا فتوتراپی
در نور درمانی یا فتوتراپی، از نور ماوراء بنفش یا لامپ‌های خورشیدی استفاده می‌کنند. این درمان برای کمک به جلوگیری از پاسخ‌های سیستم ایمنی انجام می‌شود. این درمان خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی را نیز کاهش می‌دهد.
تغییر سبک زندگی
استرس می‌تواند علائم اگزما را تحریک کرده یا آن را بدتر کند. راه‌های کاهش استرس عبارتند از:
انجام تمرینات تنفس عمیق
تمرین یوگا
مدیتیشن
گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش
خواب کافی
استفاده از کمپرس سرد و قرارگیری به مدت 15 تا 20 دقیقه در یک حمام گرم یا ولرم می‌توانند به کاهش خارش کمک کنند.
درمان‌های خانگی
درمان‌های خانگی ممکن است به کاهش علائم اگزما کمک کنند. به دلیل عوارض جانبی احتمالی، همیشه قبل از استفاده از مکمل‌های گیاهی یا شروع یک برنامه ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. درمان‌های خانگی محبوب عبارتند از:
چای سبز، سیاه یا اولانگ
روغن نارگیل، آفتابگردان، گل گاوزبان و پامچال
طب سوزنی
رایحه درمانی
تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن و یوگا
خلاصه : روش‌های درمانی متفاوتی برای اگزما وجود دارد. اصلی‌ترین درمان‌ها شامل دارودرمانی، نوردرمانی و تغییر سبک زندگی است. درمان‌های خانگی نیز برای برخی بیماران موثر واقع شده است.
عوارض اگزما چیست؟
اگزما می‌تواند منجر به بروز برخی از عوارض شود، از جمله:
مشکلات خواب: اگزما می‌تواند باعث اختلال در خواب شود.
عفونت‌های پوستی: خاراندن مکرر پوست، می‌تواند پوست را در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها، نفوذپذیر کند.
آسم و تب یونجه: اگزما اغلب می‌تواند منجر به ایجاد آسم یا تب یونجه به ویژه در کودکان زیر 12 سال شود.
ضخیم شدن پوست: خاراندن پوست می‌تواند باعث سفت شدن و ضخیم شدن پوست به مرور زمان شود.
ابتلا به انواع دیگر اگزما: داشتن یک نوع اگزما می‌تواند خطر ابتلا به انواع دیگری را افزایش دهد.
خلاصه : عوارض اصلی اگزما شامل خارش شدید و درگیری‌های پوستی است؛ اما می‌تواند ریسک ابتلا به دیگر بیماری‌ها را نیز بالا ببرد.
چگونه می‌توان از بروز فاز حاد اگزما پیشگیری کرد؟
می‌توانید اقداماتی را برای جلوگیری از تشدید اگزما انجام دهید. برای اقدامات تخصصی می‌توانید با پزشک متخصص مشورت کنید. اقدامات متداول برای جلوگیری از بروز اگزما عبارتند از:
کاهش استرس
اجتناب از محرک‌های شناخته شده
تمیز نگه‌داشتن پوست
کاهش زمان دوش گرفتن یا حمام کردن به 10 دقیقه یا کمتر
اجتناب از دوش گرفتن با آب بسیار داغ
مرطوب نگه‌داشتن پوست
استفاده از محصولات لباسشویی، حمام و لوازم آرایشی بدون رنگ و بو
اجتناب از خاراندن شدید پوست
خلاصه : با انجام برخی فعالیت‌های ساده، می‌توان از بروز فاز حاد اگزما جلوگیری کرد. البته برای اقدامات تخصصی، نیاز است تا با پزشک خود مشورت کنید.
سخن پایانی
اگزما یک بیماری پوستی است که با قرمزی، خشکی و خارش پوست همراه است. دلیل بیماری مشخص نیست، اما محققان بر این باورند که اگزما با حمله سیستم ایمنی ایجاد می‌شود. انواع اگزما در پنج طبقه‌بندی با علائم و شیوه‌های درمان مختلف قرار دارند. از داروهای مناسب این بیماری می‌توان به آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن‌هیدرامین یا پمادهای کورتیزون اشاره کرد که البته همراه با عوارض جانبی هستند. اگرچه درمان قطعی برای اگزما وجود ندارد، اما می‌توان با ترکیب مناسبی از داروها، تغییرات سبک زندگی و مراقبت‌های پوستی، علائم این بیماری را مدیریت کرد. شناسایی و اجتناب از محرک‌های شناخته‌شده، استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها و پیروی از توصیه‌های پزشکی می‌تواند به کاهش شدت و دفعات بروز علائم کمک کند. در نهایت، آگاهی از این بیماری و مشاوره با پزشک متخصص می‌تواند به مدیریت بهتر اگزما و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.
سوالات پرتکرار درباره اگزما
- آیا اگزما مسری است؟
خیر، اگزما مسری نیست و نمی‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. این بیماری ناشی از واکنش‌های سیستم ایمنی بدن و عوامل ژنتیکی است.
- چه عواملی باعث تشدید اگزما می‌شوند؟
عواملی مانند استرس، تغییرات دما، مواد شیمیایی در شوینده‌ها، محصولات معطر، مواد آلرژی‌زا مانند گرده گل‌ها و گرد و غبار، پارچه‌های خاص و حتی تعریق شدید می‌توانند باعث تشدید علائم اگزما شوند.
- چگونه می‌توان اگزما را کنترل کرد؟
کنترل اگزما شامل استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها، اجتناب از محرک‌های شناخته‌شده، استفاده از داروهای موضعی یا خوراکی مانند استروئیدها و آنتی‌هیستامین‌ها، و در برخی موارد، درمان‌های تخصصی مانند نوردرمانی است.
- آیا اگزما با افزایش سن بهبود می‌یابد؟
در بسیاری از موارد، شدت علائم اگزما با افزایش سن کاهش می‌یابد. اما برخی افراد ممکن است همچنان در بزرگسالی با این بیماری دست و پنجه نرم کنند. تغییرات در شدت علائم ممکن است به عوامل متعددی بستگی داشته باشد.
- آیا می‌توان از بروز اگزما پیشگیری کرد؟
اگرچه جلوگیری کامل از اگزما ممکن نیست، اما می‌توان با رعایت نکاتی مانند مرطوب نگه‌داشتن پوست، اجتناب از محرک‌ها، کاهش استرس و استفاده از محصولات غیر معطر، از تشدید علائم و بروز حملات پیشگیری کرد.