هپاتیت خودایمنی یا اتوایمیون چیست؟ | علائم و روش‌های درمان

هپاتیت خودایمنی باعث التهاب مزمن در کبد شما می‌شود، به همان شکلی که سایر انواع هپاتیت موجب التهاب و آسیب می‌شوند اما به جای اینکه یک ویروس به کبد شما آسیب برساند، سیستم ایمنی بدن خود به آن حمله می‌کند. علت دقیق هپاتیت خودایمنی نامشخص است، اما به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در طول زمان برای شروع بیماری با هم تعامل دارند.

هپاتیت خودایمنی درمان نشده می‌تواند منجر به سیروز کبدی و یا در نهایت منجر به نارسایی کبد شود. با این حال، هنگامی که هپاتیت خودایمنی به موقع تشخیص داده و درمان شود، اغلب می‌توان با داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند، آن را کنترل کرد.

زمانی که هپاتیت خودایمنی به داروها پاسخ نمی‌دهد یا بیماری کبدی پیشرفته می‌شود، پیوند کبد ممکن است گزینه ای باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی این اختلال خودایمنی، انواع، علائم و روش‌های درمان آن به شما پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را تا انتها بخوانید.

          

 

هپاتیت خودایمنی یا اتوایمیون چیست؟

هپاتیت خودایمنی (AIH) یک بیماری مزمن کبدی است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به سلول‌های کبد حمله می‌کند. AIH می‌تواند منجر به سیروز (زخم شدن) کبد و حتی نارسایی کبدی شود.

بیشتر انواع هپاتیت‌ها توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند، اما این موضوع در مورد نوع خودایمنی صادق نیست. AIH مسری نیست و دو نوع اصلی دارد که جلوتر به آن پرداخته خواهد شد.

علل هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خودایمنی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما، سلول‌های کبد را به عنوان یک تهدید خارجی اشتباه گرفته و آنتی‌بادی‌هایی برای حمله به آن‌ها ایجاد می‌کند. پزشکان هنوز علت این اتفاق را نمی‌دانند. با این حال، برخی عوامل خطر برای ابتلا به هپاتیت خودایمنی شناسایی شده‌اند، از جمله:

• سابقه خانوادگی هپاتیت خودایمنی

• سابقه عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی

• جنسیت زن در هنگام تولد

• استفاده از برخی داروها (مانند ماینوسیکلین، نیتروفورانتوئین)

سایر بیماری‌های خودایمنی می‌توانند علائم بیماری کبد را ایجاد کنند و همچنین با پیشرفت هپاتیت خودایمنی مرتبط هستند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:

• بیماری گریوز (پرکاری تیروئید)

• بیماری التهابی روده (IBD) (التهاب دستگاه گوارش)

• آرتریت روماتوئید (درد و التهاب مفاصل)

• اسکلرودرما (تولید بیش از حد کلاژن در پوست)

• سندرم شوگرن (ناتوانی بدن در تولید رطوبت کافی)

• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (لوپوس)

• تیروئیدیت (التهاب تیروئید)

• دیابت نوع I (ناتوانی بدن در تولید انسولین)

• کولیت اولسراتیو (التهاب روده بزرگ و رکتوم)

 

انواع هپاتیت خودایمنی

دو نوع هپاتیت خودایمنی وجود دارد که می‌توان آن‌ها را با آنتی‌بادی‌های منحصربه‌فرد هر نوع شناسایی کرد. هپاتیت خود ایمنی بیشتر احتمال دارد زنان را تحت تاثیر قرار دهد.

• نوع 1: شایع‌ترین نوع خود ایمنی است. این نوع می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در زنان دیده می‌شود.
• نوع 2: عمدتاً کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به خصوص دختران. فقط حدود 5٪ تا 10٪ از افرادی که به هپاتیت خود ایمنی مبتلا هستند، نوع 2 این بیماری را دارند.

 

علائم هپاتیت خودایمنی

علائم هپاتیت خودایمنی از خفیف تا شدید متغیر است. در مراحل اولیه، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید. علائم ممکن است به تدریج با ایجاد زخم در کبد ظاهر شوند و گاهی در مراحل پیشرفته به طور ناگهانی بروز کنند. علائم AIH در طی هفته‌ها یا ماه‌ها ظاهر می‌شوند.
علائم هپاتیت خودایمنی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی

• درد مفاصل

• حالت تهوع یا استفراغ

• یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها)

• تیره شدن ادرار، روشن شدن مدفوع

• تحریک پوست

علائم پیشرفته‌تر هپاتیت خودایمنی در هنگام سیروز (زخم شدن کبد) می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خستگی و ضعف

• کاهش وزن بدون دلیل

• آسیت (نفخ شکم به دلیل تجمع مایعات)

• ادم (تورم در اندام‌ها یا پاها)

• یرقان

• خارش پوست

تشخیص هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خودایمنی می‌تواند با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود. علائم آن بسیار شبیه به هپاتیت ویروسی است. برای تشخیص صحیح این بیماری، آزمایش خون لازم است زیرا آزمایش خون می‌تواند:

• هپاتیت ویروسی را رد کند

• نوع هپاتیت خودایمنی شما را تعیین کند

• عملکرد کبد شما را بررسی کند

آزمایش‌های خون همچنین برای اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌های خاص در خون شما استفاده می‌شوند. آنتی‌بادی‌های مرتبط با هپاتیت خودایمنی شامل موارد زیر هستند:

• آنتی‌بادی ضد عضله صاف (ASMA)

• آنتی‌بادی ضد میکروزوم کبد کلیه نوع 1 (anti-LKM1)

• آنتی‌بادی ضد هسته‌ای (ANA)

آزمایش‌های خون همچنین می‌توانند میزان آنتی‌بادی‌های ایمونوگلوبولین IgG در خون شما را اندازه‌گیری کنند. آنتی‌بادی‌های IgG به بدن در مبارزه با عفونت و التهاب کمک می‌کنند. این آزمایش خون می‌تواند حتی در صورتی که سایر آنتی‌بادی‌ها در خون شما ظاهر نشده‌ باشند هم به تشخیص هپاتیت خودایمنی کمک کند.

گاهی اوقات ممکن است برای تشخیص هپاتیت خودایمنی نیاز به بیوپسی کبد باشد. بیوپسی می‌تواند نوع و شدت آسیب و التهاب کبد شما را نشان دهد. این روش شامل برداشتن یک قطعه کوچک از بافت کبد با یک سوزن بلند و ارسال آن به آزمایشگاه برای آزمایش است.

پزشک شما در مورد علائم شما سوال خواهد کرد. او همچنین می‌خواهد بداند که چه داروهایی مصرف می‌کنید و میزان مصرف الکل شما چقدر است زیرا هر دو عامل می‌توانند به کبد شما آسیب برسانند.

 

درمان هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خود ایمنی کبد یک بیماری مزمن است. درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما می‌توان آن را مدیریت کرده و به بهبودی رساند. بهبودی به معنی عدم فعالیت بیماری یا عدم بروز علائم است.

درمان می‌تواند روند آسیب به کبد را کند کرده، متوقف کند و گاهی اوقات معکوس نماید. تقریباً 90 درصد از بیماران درمان‌شده‌ی بیماری هپاتیت خود ایمنی کبد، به بهبودی دست می‌یابند. با این حال، اگر درمان نشود، نرخ بقای 5 ساله هپاتیت خودایمنی حدود 50 درصد است. ممکن است با نظارت پزشک، درمان پس از مدتی متوقف شود. اگر علائم دوباره بازگردد، درمان ممکن است دوباره از سر گرفته شود

معمولاً از چندین روش به طور همزمان برای درمان هپاتیت خود ایمنی استفاده می‌شود.

 

داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی

این داروها می‌توانند شدت حمله‌ی سیستم ایمنی به بدن شما را کاهش دهند یا متوقف کنند. داروهای رایج سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که برای هپاتیت خودایمنی استفاده می‌شوند شامل 6-مرکاپتوپورین و آزاتیوپرین هستند. پزشک شما ممکن است داروهای دیگری که سیستم ایمنی شما را ضعیف می‌کنند، به جای آزاتیوپرین، پیشنهاد دهد، مانند مایکوفنولات موفتیل (CellCept).

خطر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی این است که توانایی بدن شما برای مقابله با عفونت‌های دیگر را کاهش می‌دهند. در طول درمان با این داروها، ممکن است عفونت‌های فرصت‌طلب رخ دهند.

کورتیکواستروئیدها

داروهای کورتیکواستروئید التهاب در بدن را کاهش می‌دهند و می‌توانند فعالیت سیستم ایمنی را در دوزهای بالا کاهش دهند. این داروها به صورت‌های خوراکی، موضعی، تزریقی و استنشاقی وجود دارند.

شایع‌ترین کورتیکواستروئید مورد استفاده برای هپاتیت خودایمنی، پردنیزون خوراکی است. برای کاهش التهاب کبد، پردنیزون معمولاً برای حداقل 18 تا 24 ماه تجویز می‌شود. برخی ممکن است نیاز به استفاده طولانی‌مدت از این دارو داشته باشند تا از بازگشت هپاتیت خودایمنی جلوگیری کنند.

پردنیزون ممکن است عوارض جانبی جدی از جمله:

• دیابت

• پوکی استخوان

• فشار خون بالا

• افزایش وزن یا نفخ

 

پیوند کبد

در موارد بسیار شدید هپاتیت خودایمنی، پیوند کبد ضروری است. در این روش، کل کبد شما برداشته شده و با کبد یک اهداکننده (که ممکن است زنده یا متوفی باشد) جایگزین می‌شود. با این حال، بیماری ممکن است حتی پس از پیوند موفقیت‌آمیز دوباره بازگردد.

پیوند هر اندامی یک جراحی بزرگ است، بنابراین این گزینه فقط به عنوان آخرین چاره در نظر گرفته می‌شود. طبق اطلاعات مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی، نرخ بقای 1 ساله برای افرادی که پیوند کبد داشته‌اند، 86 درصد است. نرخ بقای 5 ساله حدود 72 درصد است.

پیامدهای ابتلا به هپاتیت خودایمنی

در حالی که علائم اولیه ممکن است قابل توجه نباشند یا برای بیمار کمی آزاردهنده باشند، درمان فوری هپاتیت خودایمنی بسیار ضروری است. هپاتیت خود ایمنی می‌تواند به سرعت به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود.

پیامدهای بالقوه هپاتیت خودایمنی درمان‌نشده شامل موارد زیر است:

• زخم شدن کبد (سیروز)

• سرطان کبد

• نارسایی کبدی (که می‌تواند به کما و مرگ منجر شود)

• افزایش فشار خون در سیاهرگ باب، که خون را به کبد می‌رساند

• وریدهای بزرگ شده در معده و مری (واریس مری)

• جمع شدن مایع در ناحیه شکمی (آسیت)

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

هپاتیت خودایمنی یک بیماری جدی تهدیدکننده‌ی سلامت است که نیاز به مداخله‌ی پزشکی به موقع دارد. اگر هر گونه علائم مربوط به هپاتیت خودایمنی را مشاهده کردید یا مشکوک به اختلال در عملکرد کبد هستید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

اگر وضعیت شما حاد باشد، ممکن است نیاز به تماس با اورژانس داشته باشید. حالت تهوع و استفراغ، زردی، و نفخ شکم باید فوراً مورد ارزیابی قرار گیرند. پزشکی که متخصص در درمان اختلالات و بیماری‌های کبد است، هپاتولوژیست نامیده می‌شود.

 

سخن پایانی

در حالی که بیشتر انواع هپاتیت ناشی از عفونت‌های ویروسی هستند، هپاتیت خودایمنی (AIH) منشاء ویروسی ندارد. این بیماری نوعی اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبدی حمله کرده و موجب آسیب به این عضو می‌شود. علت دقیق این واکنش غیرطبیعی هنوز به طور کامل مشخص نشده است.
با گذشت زمان، هپاتیت خود ایمنی باعث ایجاد زخم در کبد می‌شود و می‌تواند به نارسایی کبدی منجر شود. دو نوع اصلی از هپاتیت خود ایمنی وجود دارد که بیشتر در زنان و دختران رخ می‌دهد. آزمایش‌های خونی می‌توانند تشخیص دهند که آیا شما هپاتیت خودایمنی دارید و اگر پاسخ مثبت است، به کدام نوع آن مبتلا هستید.
هپاتیت خودایمنی می‌تواند با دارو درمان شود و در موارد شدید، پیوند کبد نیاز است با پزشک خود در مورد عواملی که ممکن است ریسک ابتلای شما به هپاتیت خودایمنی را بیشتر کند، صحبت کنید تا برای هرگونه علائم نگران‌کننده‌ای که ممکن است تجربه کنید، ارزیابی شوید.