​آرتریت روماتوئید؛ علائم، علل و روش‌های درمان

آرتریت روماتوئید چیست؟ آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک بیماری مزمن، التهابی و خودایمنی است که به دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. در این بیماری، سیستم ایمنی به اشتباه به بافت‌های سالم بدن، به‌ویژه مفاصل، حمله می‌کند و باعث التهاب و تخریب آن‌ها می‌شود.

آرتریت روماتوئید مفاصل هر دو طرف بدن، مانند هر دو دست، هر دو مچ یا هر دو زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد که این تقارن باعث تمایز آن از سایر انواع آرتریت می‌شود. این بیماری علاوه بر مفاصل، می‌تواند بر سایر سیستم‌های بدن مانند پوست، ریه‌ها و قلب نیز تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهند که طول عمر بیماران آرتریت روماتوئید، ممکن است ۳ تا ۱۵ سال کاهش یابد.

انواع بیماری و فازهای بیماری آرتریت

آرتریت روماتوئید (RA) به دو نوع اصلی و یک نوع دیگر مخصوص جوانان تقسیم می‌شود:

• آرتریت روماتوئید سرمی مثبت (RA مثبت): این نوع آرتریت روماتوئید شایع‌ترین نوع این بیماری است و در حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد بیماران دیده می‌شود. در این وضعیت خون دارای آنتی‌بادی‌هایی (پپتیدهای سیترولین‌دار ضد حلقوی) است که به مفاصل حمله می‌کنند و باعث التهاب می‌شوند.
• آرتریت روماتوئید سرمی منفی (RA منفی): در این نوع آرتریت روماتوئید، آنتی‌بادی‌های پپتیدهای سیترولین‌دار ضد حلقوی یا ضد CCP در خون وجود ندارد یا مقدار آن بسیار کم است.
• آرتریت روماتوئید جوانان: این نوع آرتریت روماتوئید در کودکان و نوجوانان زیر ۱۶ سال رخ می‌دهد. علائم پوستی آرتریت روماتوئید برای این گروه سنی، شامل درد و تورم مفاصل، تب، بثورات پوستی و التهاب چشم است.

فازهای بیماری آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید (RA) به سه فاز اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:

• مرحله اولیه: در این مرحله، علائم خفیف هستند و حتی ممکن است نادیده گرفته شوند. این علائم شایع شامل درد، تورم و سفتی در مفاصل کوچک دست‌ها و پاها است. تشخیص زودهنگام و درمان در این مرحله بسیار مهم است، زیرا می‌تواند از پیشرفت بیماری و آسیب دائمی به مفاصل جلوگیری کند.
• مرحله متوسط: در این مرحله، التهاب مفاصل شدیدتر می‌شود و علائم آشکارتر خواهند شد. درد، تورم و سفتی مفاصل افزایش می‌یابد و ممکن است مفاصل بزرگ مانند زانوها، مچ‌ها و آرنج‌ها درگیر شوند. خستگی، تب خفیف و کاهش وزن نیز ممکن است رخ دهد. در این مرحله، آسیب به غضروف و استخوان مفاصل آغاز می‌شود. وقتی این بیماری باعث درد زانو می‌شود، اصطلاحاً به آن آرتریت روماتوئید زانو می‌گویند که در این مرحله اتفاق می‌افتد.
• مرحله شدید: در این مرحله، آسیب دائمی به مفاصل وارد می‌شود و تغییر شکل در مفاصل و محدودیت در توانایی‌های فردی ایجاد می‌شود. درد و سفتی مفاصل به‌طور مداوم حس می‌شود و در بیشتر افراد باعث محدودیت در فعالیت‌های روزمره خواهد شد. علاوه بر مفاصل، سایر اندام‌ها مانند ریه‌ها، قلب و چشم‌ها نیز ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرند.

نشانه های آرتریت روماتوئید​

علائم اولیه آرتریت روماتوئید در افراد مختلف متفاوت است و هر فردی ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند؛ اما شایع‌ترین علائم شامل موارد زیر است:

• درد و سفتی مفاصل: درد در بیش از یک مفصل، به‌ویژه هنگام صبح یا بعد از نشستن طولانی‌مدت در این وضعیت احساس می‌شود.
• تورم و حساسیت مفاصل: ممکن است مفاصل متورم و گرم شوند و نسبت به لمس کردن حساس باشند.
• سفتی صبحگاهی: این سفتی معمولاً بیش از یک ساعت طول می‌کشد و نشانه‌ای از التهاب مفاصل است.
• ندول‌های روماتوئید: که به صورت توده‌هایی در زیر پوست هستند
• خستگی و ضعف شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• تب
• خشکی چشم و دهان

ریسک فاکتورهای ابتلا به آرتریت روماتوئید

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به بیماری روماتوئید آرتریت​ را افزایش دهند، شامل موارد زیر است:

• جنسیت: علائم آرتریت روماتوئید در زنان​ بیشتر از مردان دیده می‌شود.
• سن: بیماری آرتریت روماتوئید مفصلی ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در میانسالی شروع می‌شود.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به این بیماری باشد، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری برایتان بیشتر باشد.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد، به‌خصوص اگر استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری دارید. به نظر می‌رسد سیگار کشیدن نیز با شدت بیشتر بیماری همراه باشد. در نتیجه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، ترک سیگار هم توصیه می‌شود.
• اضافه وزن: به نظر می‌رسد افرادی که اضافه وزن دارند، تا حدودی بیشتر در معرض خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی هستند. بنابراین چاقی نیز می‌تواند علت آرتریت روماتوئید​ باشد. این ارتباطی با این‌که علائم آرتریت روماتوئید در مردان​ کمتر از زنان است، ندارد.
• افسردگی: افسردگی می‌تواند منجر به افزایش التهاب در بدن شود که این خود می‌تواند علائم آرتریت را تشدید کند. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به افسردگی معمولاً سطوح بالاتری از مولکول‌های التهابی را در بدن خود دارند که این امر می‌تواند به بدتر شدن وضعیت آرتریت منجر شود.

عوارض آرتریت روماتوئید

عوارض آرتریت روماتوئید می‌تواند به صورت‌های مختلفی بروز کند و شامل موارد زیر است:

• ندول‌های روماتوئید: این برجستگی‌های بافتی سفت معمولاً در اطراف نقاط فشار مانند آرنج، قلب و ریه یا سایر نقاط بدن ایجاد می‌شوند.
• لنفوم: آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به لنفوم را که نوعی سرطان خون است، افزایش می‌دهد.
• تغییر شکل مفاصل: در موارد شدید آرتریت روماتوئید، تخریب مفاصل می‌تواند منجر به تغییر شکل آنها شود. این تغییر شکل می‌تواند باعث ناتوانی و محدودیت در انجام فعالیت‌های روزمره بیمار شود.
• بیماری‌های قلبی عروقی: آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند سکته قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
• بیماری‌های چشمی: آرتریت روماتوئید چشم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث به‌وجود آمدن بیماری‌هایی مانند خشکی چشم، التهاب عنبیه و اسکلریت می‌شود.

راه‌های تشخیص آرتریت روماتوئید

تشخیص آرتریت روماتوئید معمولاً با ترکیبی از موارد زیر انجام می‌شود:

• معاینه فیزیکی: پزشک مفاصل فرد را معاینه می‌کند و در صورت مشاهده تورم، حساسیت و دامنه حرکتی، بیماری تشخیص داده می‌شود.
• مشاهده علائم: علائم بارز جهت تشخیص آرتریت روماتوئید، تورم است. این تورم معمولاً در بند وسط یا بزرگ‌ترین بند انگشت ایجاد می‌شود.
• آزمایش خون: برای تشخیص آرتریت روماتوئید، آزمایش خون انجام می‌شود. این آزمایش‌ها به شناسایی ترکیبات سیستم ایمنی و التهابی که در بیماران مبتلا وجود دارد، کمک می‌کنند.
• آزمایش‌های اختصاصی: برای تشخیص این بیماری، آزمایش‌هایی چون آزمایش anti-CCP، آزمایش ANA و آزمایش اسید اوریک توصیه می‌شود.
• تصویربرداری: عکس‌برداری با اشعه ایکس، سونوگرافی یا MRI می‌تواند به تشخیص آسیب مفاصل کمک کند.

حالا سؤال اینجاست به چه پزشکی مراجعه کنیم؟ برای تشخیص و درمان آرتریت، به‌ویژه آرتریت روماتوئید، مراجعه به یک متخصص روماتولوژی توصیه می‌شود. روماتولوژیست‌ها در تشخیص و درمان بیماری‌های خودایمنی و التهابی که مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تخصص دارند.

پیشگیری از آرتریت روماتوئید

بهتر است همین ابتدا با این حقیقت روبرو شوید که همیشه نمی‌توان از آرتریت پیشگیری کرد. برخی دلایل، مانند سن، سابقه خانوادگی و جنسیت، خارج از کنترل شما هستند. با این حال، رعایت چند عادت سالم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به مفاصل دردناک در سنین بالا کمک کند:

• ترک سیگار: سیگار کشیدن خطر ابتلا به RA را افزایش می‌دهد، بنابراین ترک آن می‌تواند به سلامت مفاصل کمک کند.
• حفظ وزن سالم: اضافه‌وزن، فشار بیشتری به مفاصل وارد می‌کند و خطر ابتلا به RA را بالا می‌برد. رعایت رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برای کنترل وزن ضروری است.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم، به‌ویژه تمرینات با شدت کم، می‌تواند باعث افزایش قدرت عضلات و پایداری مفاصل شود و خطر ابتلا به آرتریت را کاهش دهد.
• رژیم غذایی سالم: مصرف مواد مغذی مانند ویتامین C و D، امگا ۳ و آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل میوه‌ها و سبزیجات، می‌تواند به حفظ سلامت مفاصل کمک کند.
• مدیریت استرس و اضطراب: استرس و اضطراب ممکن است علائم RA را تشدید کند. تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا و مدیتیشن می‌توانند در این راستا مفید باشند.

درمان آرتریت روماتوئید

روش‌های درمانی بیماری آرتریت روماتوئید، شامل دارودرمانی، مکمل‌های طبیعی و گیاهی و درمان‌های غیردارویی است. در این بخش، هر یک از این روش‌ها به‌تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرند.

1. درمان‌های دارویی

اما داروی آرتریت روماتوئید چیست؟ انواع دارو برای درمان این بیماری، به شرح زیر است:

• داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs): داروهایی مانند متوترکسات معمولاً به‌عنوان اولین گزینه درمانی تجویز می‌شوند. این داروها به کاهش التهاب و پیشرفت بیماری کمک زیادی می‌کنند.
• کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها یکی از مؤثرترین داروهای ضدالتهابی هستند که به کنترل این بیماری کمک زیادی می‌کنند. کورتیکواستروئیدها غالباً برای یک دوره کوتاه و برای کنترل سریع علائم بیمارانی تجویز می‌شود که روماتیسم مفصلی آن‌ها به‌تازگی تشخیص داده شده است. کورتیکواستروئیدها را می‌توان به‌صورت خوراکی یا تزریقی استفاده کرد.
• مسکن‌ها و ضدالتهاب‌های غیر استروئیدی: داروهایی مانند ایبوپروفن و آسپیرین برای کاهش درد و التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها اغلب برای درمان آرتریت روماتوئید گردن و آرتریت روماتوئید چشم استفاده می‌شوند.

2. مکمل‌های طبیعی و داروهای گیاهی

مکمل‌های طبیعی و گیاهی نیز نقش پررنگی در بهبود علائم و کاهش سرعت پیشرفت بیماری دارند. برخی گیاهان دارویی نیز در کاهش علائم این بیماری مؤثر هستند، اما فراموش نکنید قبل از استفاده از آن‌ها حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

مکمل‌های طبیعی و داروهای گیاهی مفید برای بیماری آرتریت روماتوئید شامل موارد زیر هستند:

• آمله (انگور فرنگی هندی): این گیاه سرشار از ویتامین C و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی است که به کاهش التهاب کمک می‌کنند.
• فلفل قرمز: فلفل قرمز حاوی کپسایسین است که می‌تواند به کاهش درد مفاصل کمک کند.
• روغن ماهی: روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است که التهاب بدن را کم می‌کنند.
• زردچوبه: زردچوبه حاوی کورکومین است که از مفاصل در برابر التهاب محافظت می‌کند.
• زنجبیل: زنجبیل دارای ترکیبات ضدالتهابی است که به درمان این بیماری کمک می‌کنند.
• چای سبز: مواد موجود در چای سبز به کاهش التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید کمک می‌کنند.

3. درمان‌های غیردارویی

برای دستیابی به بهترین نتیجه، درمان‌های غیردارویی باید همراه با درمان‌های تجویزی انجام شوند. به‌طور مثال:

• استراحت: بیماران باید در مراحل حاد بیماری به مفاصل دردناک خود استراحت بدهند. استراحت مطلق، درد مربوط به درگیری گسترده مفصل را تسکین می‌دهد. استراحت دادن به مفصل در یک موقعیت عملکردی در این مرحله بسیار مهم است.
• استفاده از آتل: آتل برای نگه‌داشتن اندام‌ها در موقعیت دلخواه و موقعیت‌دهی عملکردی به مفاصل فعال درگیر بسته می‌شود. چنانچه آتل از مواد نرم تهیه شود، استفاده از آن برای بیمار آسان‌تر می‌شود.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی درمانی مهم برای مدیریت بیماری روماتیسم مفصلی است که به بهبود عملکرد و سلامت مفاصل، عضلات و بافت‌های پیوندی کمک می‌کند. تحرک داشتن و ورزش کردن از مؤثرترین روش‌ها برای رفع علائم آرتریت روماتوئید محسوب می‌شوند.

سخن پایانی

آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری خود ایمنی مزمن و سیستمیک است که با التهاب پیش‌رونده مفاصل شناخته می‌شود و می‌تواند سایر ارگان‌های بدن را هم درگیر کند. این بیماری در صورت عدم کنترل، ممکن است منجر به تخریب مفاصل و کاهش عملکرد فیزیکی شود.

پیشرفت‌های پزشکی در درمان‌های دارویی و غیردارویی، از جمله داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs)، بیولوژیک‌ها، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی، توانسته‌اند کنترل این بیماری را بهبود بخشند و کیفیت زندگی بیماران را حفظ کنند. شناسایی زودهنگام، درمان مناسب و رعایت توصیه‌های پزشکی در کاهش شدت بیماری و جلوگیری از عوارض آن نقش کلیدی دارند.

سؤالات متداول

1. آیا بارداری در زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید خطرناک است؟

آرتریت روماتوئید در بارداری مانع چیزی نمی‌شود، اما ممکن است دوران بارداری را دشوارتر کند. مطالعات نشان داده‌اند که زنان مبتلا به RA ممکن است نسبت به زنان سالم، به زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز داشته باشند و بارداری برای آن‌ها کمی سخت‌تر باشد.

2. ایا آرتریت روماتوئید خطرناک است​؟

بله؛ آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری خودایمنی و التهابی است که می‌تواند برای سلامتی خطرات جدی به همراه داشته باشد.

نویسنده: فاطمه پیوند

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده