زالو درمانی چیست و باید زیر نظر چه کسانی انجام شود؟

زالو درمانی یکی از روش‌های قدیمی و پرکاربرد در طب سنتی است که در طول تاریخ در فرهنگ‌های مختلف از جمله ایران، هند، مصر و اروپا مورد استفاده قرار گرفته است. این روش که بر پایه‌ی خون‌گیری و استفاده از خاصیت زالو برای درمان بیماری‌ها بنا شده، از دوران باستان تا به امروز مسیر تحول و تکامل خود را به‌خوبی را طی کرده است. اگر می‌خواهید به جامع‌ترین اطلاعات درباره زالو درمانی، که به آن حجامت با زالو نیز گفته می شود، دست پیدا کنید، تا انتهای این مقاله همراه ما باشید!

زالو درمانی؛ از طب سنتی تا پزشکی مدرن

تاریخچه زالو درمانی در تمدن‌های مختلف به شرح زیر است:

• ایران: در طب سنتی ایرانی، زالو درمانی به عنوان یکی از روش‌های مؤثر برای تصفیه خون و درمان بیماری‌های پوستی و التهابی شناخته شده است. حکمای بزرگ مانند ابن سینا در آثار خود به فواید زالو برای واریس، لیپوم، هماتوم و… اشاره کرده‌اند.
• هند: در آیورودا، طب سنتی هند، زالو انداختن صورت جایگاه ویژه‌ای داشته و از آن برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله مشکلات گردش خون و التهابات استفاده می‌شده است.
• مصر: مصریان باستان از زالو برای درمان بیماری‌های پوستی و بهبود جریان خون بهره می‌بردند. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که این روش در دوران فراعنه نیز مورد استفاده بوده است.
• اروپا: در قرون وسطی و دوران رنسانس، زالو درمانی در اروپا به عنوان یک روش رایج پزشکی شناخته می‌شد. پزشکان اروپایی از زالو برای کاهش فشار خون و درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کردند، به طوری که قرن ۱۸ و ۱۹ را «عصر خون‌آشامی» نامیده‌اند!

با پیشرفت علم پزشکی، امروزه زالو درمانی در پزشکی مدرن کاربردهای محدودی اما علمی دارد و در برخی موارد مانند جراحی‌های پلاستیک و درمان بیماری‌های عروقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بزاق زالو حاوی ترکیبات ضد انعقادی مانند هیرودین است که به بهبود جریان خون و جلوگیری از لخته شدن آن کمک می‌کند.

زالو درمانی از گذشته تا به امروز مسیر طولانی را طی کرده است و همچنان به عنوان یکی از روش‌های مکمل درمانی مورد توجه قرار دارد. با وجود پیشرفت‌های پزشکی، این روش همچنان در برخی موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد و تحقیقات علمی در مورد فواید و محدودیت‌های آن ادامه دارد.

محتوای بزاق زالو؛ ترکیبات فعال زیستی و نقش آن‌ها

بزاق زالو حاوی مجموعه‌ای از ترکیبات زیستی فعال است که نقش مهمی در فرآیندهای درمانی ایفا می‌کنند. این ترکیبات شامل آنزیم‌ها و پروتئین‌هایی هستند که اثرات ضد انعقادی، ضدالتهابی، و بهبود گردش خون دارند و عامل خواص زالو درمانی هستند. از محتوای بزاق زالو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هیرودین: یکی از مهم‌ترین ترکیبات بزاق زالو که خاصیت ضد انعقادی دارد و از تشکیل لخته‌های خونی جلوگیری می‌کند.
• بدلین: یک ترکیب ضد التهابی قوی که در کاهش تورم و التهاب کمک نقش دارد.
• دستابیلاز: این آنزیم باعث تجزیه لخته‌های خونی و جلوگیری از انسداد عروق می‌شود که در درمان سکته‌های مغزی و قلبی مؤثر است.
• لیپاز و استراز: این دو آنزیم به تجزیه چربی‌های زائد بدن کمک می‌کنند و در کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید نقش دارند.
• هیالورونیداز: این ترکیب باعث افزایش نفوذپذیری بافت‌ها می‌شود و به انتقال سایر ترکیبات درمانی کمک می‌‌کند.

فواید زالو درمانی در طب سنتی و پزشکی مکمل

اما کاربرد و فواید زالو انداختن در علم پزشکی چیست؟

بزاق زالو در طب پزشکی مکمل مدرن برای کمک به درمان بیماری‌های قلبی-عروقی، بهبود زخم‌ها و حتی در جراحی‌های پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. خاصیت ضد انعقادی و ضد التهابی این ترکیبات باعث شده است که زالو درمانی همچنان به عنوان یک روش مکمل در برخی درمان‌ها مورد توجه قرار گیرد. از کاربردهای زالو درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کمک به درمان درد مفاصل و آرتروز: از فواید زالو درمانی می‌توان به کاهش التهاب مفاصل و بهبود گردش خون در نواحی آسیب‌دیده اشاره کرد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند درد ناشی از آرتروز و آرتریت روماتوئید را کاهش دهد.
• درمان واریس: زالو درمانی با بهبود جریان خون و کاهش لخته‌های خونی، در درمان واریس مؤثر است. تحقیقات در هند نشان داده‌اند که درمان واریس با زالو امکان‌پذیر است و زالو نقش درمانی در بهبود این عارضه دارد.
• درمان هماتوم (تجمع خون زیر پوست): بزاق زالو حاوی ترکیباتی است که به تجزیه لخته‌های خونی کمک می‌کند و در کاهش هماتوم مؤثر است.
• درمان لیپوم (تجمع چربی زیر پوست): مطالعات نشان داده‌اند که درمان لیپوم با زالو به دلیل داشتن خاصیت ضدالتهابی و بهبود گردش خون امکان‌پذیر است.
• درمان کهیر: زالو درمانی یکی از روش‌های طب سنتی است که برخی افراد برای درمان کهیر از آن استفاده می‌کنند. بزاق زالو حاوی ترکیبات ضد التهابی و ضد انعقادی است، بنابراین برخی منابع طب سنتی ادعا می‌کنند که زالو درمانی می‌تواند به کاهش خارش و قرمزی ناشی از کهیر خودایمنی کمک کند.
• درمان میگرن: برخی مطالعات نشان داده‌اند که حتی زالو درمانی برای میگرن نیز می‌تواند مؤثر باشد؛ زیرا این درمان با بهبود گردش خون و کاهش التهاب در ناحیه سر و گردن به کاهش شدت و دفعات حملات میگرنی کمک می‌کند.
• درمان بواسیر: یکی از روش‌های طب سنتی برای درمان بواسیر با زالو است؛ زیرا بزاق زالو حاوی ترکیباتی مانند هیرودین و آنزیم‌های ضدالتهابی است که می‌توانند به کاهش درد، التهاب و تورم در ناحیه مقعد کمک کنند.
• درمان واریکوسل: واریکوسل یک بیماری است که در آن رگ‌های داخل کیسه بیضه متورم می‌شوند و می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد. زالو درمانی بیضه می‌تواند در درمان واریکوسل مؤثر باشد، زیرا با بهبود گردش خون و کاهش التهاب، به کاهش علائم واریکوسل کمک می‌کند، اما شواهد علمی در اثرگذاری درمان واریکوسل با زالو​ کافی نیست.

تحقیقات علمی در سال‌های اخیر نشان داده‌اند که زالو درمانی حتی می‌تواند در درمان بیماری‌های قلبی-عروقی نیز مؤثر باشد. به دلیل خواص ضد التهابی که بزاق زالو روی پوست دارد، درمان جوش با زالو پیشنهاد شده است. جامعه جراحان انگلستان نیز اثرات مثبت زالو درمانی برای لک صورت​، پیوندهای پوستی و جراحی‌های ترمیمی را تأیید کرده‌اند. حتی در برخی از کشورها، درمان سینوزیت با زالو انجام می‌شود!

زالو درمانی همچنان به عنوان روش مکمل در کنار درمان‌های مدرن مورد توجه قرار دارد و تحقیقات علمی در مورد کاربردهای جدید آن ادامه دارد. با آنکه گفته می‌شود زالو درمانی برای تنگی کانال نخاع کاربرد دارد، اما استفاده از این روش به جای روش‌های رایج پزشکی؛ مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی یا جراحی توصیه نمی‌شود. در مجموع بیشترین کاربرد زالو درمانی در درمان بیماری های التهابی است.

فرایند زالو درمانی

زالو درمانی یک روش درمانی سنتی است که امروزه نیز در برخی موارد پزشکی مکمل مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند شامل انتخاب محل مناسب برای چسباندن زالو، مدت‌ مکیدن خون و مراقبت‌های قبل و بعد از درمان است:

1. مکان‌های رایج برای چسباندن زالو

زالوها معمولاً در نقاطی از بدن قرار داده می‌شوند که نیاز به بهبود گردش خون دارند. موارد زیر برخی از مکان‌های رایج زالو درمانی محسوب می‌شوند:

• زالو انداختن صورت (برای درمان جوش و لک‌)
• زالو انداختن پشت گوش‌ها (برای درمان سردرد و میگرن)
• زالو انداختن اطراف مفاصل (برای کاهش التهاب و درد آرتروز)
• زالو انداختن روی نواحی واریسی (برای بهبود جریان خون و کاهش لخته‌ها)
• زالو انداختن پشت کمر و ستون فقرات (برای درمان مشکلات عضلانی و عصبی)

2. مدت زمان زالو درمانی

مدت‌زمان مکیدن خون توسط زالو معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است. زالو پس از مکیدن مقدار مشخصی خون، خود به خود جدا می‌شود.

3. مراقبت‌های حین و پس از زالو درمانی

مراقبت‌های حین درمان:

• محل مورد نظر باید تمیز و ضدعفونی شود.
• زالوها باید از منابع معتبر تهیه شوند تا از انتقال بیماری جلوگیری شود.
• بیمار باید در وضعیت آرام و راحت قرار گیرد تا زالو بتواند به درستی عمل کند.

مراقبت‌های پس از درمان:

• محل زخم برای جلوگیری از عفونت باید با گاز استریل پوشانده شود.
• ممکن است تا چند ساعت کمی خونریزی ادامه داشته باشد که طبیعی است.
• توصیه می‌کنیم از مصرف داروهای ضدانعقاد مانند آسپرین تا چند روز خودداری شود.
• استراحت کافی و مصرف مایعات برای کمک به بازسازی خون توصیه می‌شود.

تصویر اینفوگرافیک به شکل چرخه فلش دار از فرایند زالودرمانی

چه افرادی نباید زالو درمانی انجام دهند؟

زالو درمانی با وجود فواید متعدد، برای برخی افراد منع مصرف دارد و ممکن است خطراتی ایجاد کند. بر اساس تحقیقات پزشکی، مواردی وجود دارد که در آن‌ها به دلیل عوارض زالو درمانی، این عمل توصیه نمی‌شود. از این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افراد مبتلا به کم‌خونی شدید: زالو درمانی باعث کاهش حجم خون می‌شود و می‌تواند در افراد مبتلا به کم‌خونی، علائم را تشدید کند. مصرف مکمل کم خونی می‌تواند برای این افراد مفید باشد.
• بیماران با اختلالات انعقادی خون: افرادی که دچار بیماری‌هایی مانند هموفیلی یا کمبود پلاکت هستند، نباید زالو درمانی انجام دهند، زیرا بزاق زالو حاوی ترکیبات ضد انعقادی است که می‌تواند خونریزی را افزایش دهد.
• مصرف‌کنندگان داروهای ضدانعقاد: بیمارانی که داروهایی مانند وارفارین، آسپرین یا هپارین مصرف می‌کنند، در معرض خطر خونریزی شدید قرار دارند و زالو درمانی به آن‌ها توصیه نمی‌‌شود.
• زنان باردار و شیرده: در دوران بارداری و شیردهی، تغییرات فیزیولوژیکی بدن ممکن است باعث حساسیت بیشتر به زالو درمانی شود، بنابراین انجام این روش باید با مشورت پزشک صورت گیرد.
• کودکان زیر ۱۸ سال و سالمندان بالای ۶۰ سال: این گروه‌های سنی نسبت به کاهش خون حساس‌تر هستند و زالو درمانی می‌تواند برای آن‌ها خطرناک باشد.
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف: بیماران مبتلا به دیابت پیشرفته، سرطان یا بیماری‌های خودایمنی ممکن است در معرض عفونت قرار بگیرند و زالو درمانی به آن‌ها توصیه نمی‌شود. در مقابل،مصرف قرص تقویت سیستم ایمنی بدن به این افراد توصیه می‌شود.
• افرادی که اخیراً جراحی کرده‌اند: زالو درمانی ممکن است باعث خونریزی بیش از حد در بیمارانی شود که به تازگی تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند.
• افراد با آلرژی شدید به بزاق زالو: برخی افراد ممکن است واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) به بزاق زالو داشته باشند، که می‌تواند خطرناک باشد.

عوارض زالو درمانی

زالو درمانی اگرچه یک روش درمانی مؤثر در طب سنتی و پزشکی مکمل محسوب می‌شود، اما مانند هر روش درمانی دیگری ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. آگاهی از این عوارض و رعایت نکات ایمنی می‌تواند خطرات احتمالی را کاهش دهد.

این عوارض عبارتند از:

• عفونت محل نیش: اگر زالوها از منابع غیر بهداشتی تهیه شوند یا مراقبت‌های پس از درمان به‌درستی انجام نشود، احتمال بروز عفونت پوستی افزایش می‌یابد.
• حساسیت یا واکنش آلرژیک: برخی افراد ممکن است به ترکیبات بزاق زالو حساسیت داشته باشند که می‌تواند باعث قرمزی، خارش، تورم یا حتی واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسی) شود.
• خونریزی طولانی‌مدت: به دلیل وجود ترکیبات ضد انعقادی مانند هیرودین در بزاق زالو، ممکن است خونریزی محل درمان بیش از حد طبیعی ادامه پیدا کند. این مسئله در افرادی که مشکلات انعقادی دارند یا داروهای ضدانعقاد مصرف می‌کنند، خطرناک‌تر است.
• لک یا جای زخم: در برخی موارد، جای نیش زالو ممکن است به‌صورت لک یا زخم ماندگار باقی بماند، به‌ویژه اگر مراقبت‌های پوستی مناسب انجام نشود. برای رفع این مشکل، استفاده از ژل و کرم ترمیم کننده پوست مؤثر خواهد بود.
• عوارض عمومی مانند ضعف و سرگیجه: به دلیل کاهش حجم خون، برخی افراد پس از درمان ممکن است احساس ضعف، سرگیجه یا افت فشار خون داشته باشند.
• انتقال بیماری‌های عفونی: استفاده از زالوهای آلوده یا عدم رعایت اصول بهداشتی ممکن است خطر انتقال بیماری‌ها را افزایش دهد.

راه‌های پیشگیری از عوارض زالو درمانی

• انتخاب مراکز معتبر: زالو درمانی باید تحت نظر متخصصان طب سنتی و در مراکز بهداشتی معتبر انجام شود.
• استفاده از زالوهای استریل و پرورش‌یافته در شرایط استاندارد: این امر خطر انتقال بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
• انجام تست حساسیت قبل از درمان: اگر فرد سابقه آلرژی دارد، بهتر است پیش از شروع درمان یک تست حساسیت انجام شود.

همچنین باید از تاثیر مراقبت‌های پس از درمان و روش انجام آن‌ها آگاه باشید:

• محل نیش را با گاز استریل بپوشانید تا از عفونت جلوگیری شود.
• عدم لمس یا خاراندن زخم باعث بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عفونت می‌شود.
• در صورت ادامه خونریزی، فشار ملایم روی محل درمان کمک‌کننده خواهد بود.
• مصرف مایعات کافی برای کمک به بازسازی خون، مصرف آب و مواد مغذی توصیه می‌شود.

نکته طلایی در این راستا مشورت با پزشک معتمد است. افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت، مشکلات انعقادی یا نقص ایمنی) باید قبل از درمان با پزشک مشورت کنند.

زالو درمانی باید زیر نظر چه کسانی انجام شود؟

زالو درمانی باید تحت نظر متخصصان طب سنتی و پزشکان آشنا به این روش انجام گیرد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. گروه‌های زیر از افراد واجد شرایط برای انجام زالو درمانی هستند:

• متخصصین طب سنتی: این افراد با اصول زالو درمانی، نقاط مناسب برای چسباندن زالو و مراقبت‌های قبل و بعد از درمان آشنا هستند.
• پزشکان متخصص در پزشکی مکمل: بغضی از پزشکان در زمینه درمان‌های مکمل مانند زالو درمانی تخصص دارند و می‌توانند این روش را به‌صورت علمی و ایمن اجرا کنند.
• متخصصین پوست و زیبایی: در برخی موارد، زالو درمانی برای بهبود مشکلات پوستی مانند آکنه و لک‌های پوستی استفاده می‌شود. این کار را تحت نظر متخصص پوست انجام دهید.
• جراحان پلاستیک و ترمیمی: در جراحی‌های پلاستیک و ترمیمی، زالو درمانی برای بهبود گردش خون و جلوگیری از لخته شدن آن در نواحی پیوندی استفاده می‌شود.

برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی زالو درمانی، بهتر است به مراکز معتبر و دارای مجوز مراجعه و از انجام این روش به‌صورت خودسرانه پرهیز کنید.

مراقبت های بعد از زالو درمانی و توصیه های عمومی

• تعویض پانسمان: یک روز پس از زالو درمانی، پانسمان را تعویض کنید تا از عفونت جلوگیری شود.
• عدم تماس با آب: تا ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از درمان، محل زالو نباید با آب تماس داشته باشد، زیرا ممکن است باعث خارش و تورم شود.
• کنترل خونریزی: خونریزی محل زالو ممکن است ۸ تا ۱۶ ساعت ادامه داشته باشد. در صورت ادامه خونریزی پس از ۱۲ ساعت، با پزشک مشورت کنید.
• پرهیز از مصرف غذاهای سرد و سنگین: تا ۲۴ ساعت پس از درمان، از مصرف غذاهای سرد مانند تخم‌مرغ، ماهی، ترشیجات و غذاهای چرب خودداری کنید.
• استراحت کافی: پس از زالو درمانی، استراحت فیزیکی و ذهنی توصیه می‌شود. از فعالیت‌های سنگین و استرس‌های ذهنی بپرهیزید.
• عدم مصرف داروهای ضدانعقاد: داروهایی مانند آسپرین و وارفارین ممکن است خونریزی را تشدید کنند، بنابراین مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک باشد.
• استفاده از روغن‌های گیاهی: در صورت خارش محل زالو، می‌توان از روغن بنفشه، روغن گشنیز یا روغن بادام تلخ استفاده کرد.
• پرهیز از خواب بلافاصله پس از درمان: خواب تا ۶ ساعت پس از زالو درمانی توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است اثر درمانی را کاهش دهد.

سخن پایانی

در این مقاله از داروخانه آنلاین زیوش به بررسی تاریخچه، فواید، عوارض، کاربردها و فرایند زالودرمانی پرداختیم. زالو درمانی روشی مکمل با کاربردهای علمی در جراحی‌های ترمیمی و درمان عروقی است، اما برای بسیاری از بیماری‌ها شواهد کافی ندارد. پس بهتر است پیش از درمان، با پزشک مشورت کنید و فقط به مراکز معتبر مراجعه کنید تا از ایمنی و اثربخشی آن مطمئن شوید.

سؤالات متداول

1. آیا زالو برای جوش صورت مفید است؟

زالو درمانی به دلیل وجود آنزیم‌های ضدالتهابی و ضدباکتریایی در بزاق زالو، برای کاهش التهاب و درمان جوش‌های چرکی مؤثر است. اما باید این درمان را در مراکز معتبر و تحت نظارت متخصص طب سنتی انجام دهید تا از عوارض احتمالی مانند عفونت جلوگیری شود.

2. بعد از زالو درمانی چی بخوریم؟

مایعات مغذی، پروتئین، غذاهای مقوی و اجتناب از مصرف غذاهای چرب، پرقند، یا معطر که ممکن است التهاب را افزایش دهند از بهترین مواد غذایی برای بعد از زالو درمانی هستند.

3. زالو درمانی برای فیستول مقعدی چه تأثیری دارد؟

زالو درمانی با کاهش التهاب، بهبود گردش خون، و تسکین درد می‌تواند به درمان فیستول مقعدی کمک کند. این روش مکمل درمان‌های اصلی است و باید توسط متخصص طب سنتی در شرایط بهداشتی انجام شود.

4. آیا زالو درمانی برای خشکی چشم مفید است؟

زالو درمانی برای خشکی چشم توصیه نمی‌شود، زیرا شواهد علمی کافی برای اثرگذاری آن وجود ندارد و خطراتی مانند خونریزی یا عفونت در ناحیه حساس چشم وجود دارد. برای درمان خشکی چشم، مشورت با چشم‌پزشک و استفاده از قطره‌های مرطوب‌کننده مناسب‌تر است.

5. چه کسانی نباید زالو درمانی کنند؟

• زنان باردار به دلیل خطر خونریزی و تأثیر بر جنین
• افراد مبتلا به کم‌خونی یا بیماری‌های انعقادی (مانند هموفیلی) به دلیل احتمال خونریزی غیرقابل‌کنترل
• سالمندان یا افراد ناتوان به دلیل ضعف عمومی بدن
• کسانی که داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین یا آسپرین) مصرف می‌کنند، مگر اینکه با نظر پزشک قطع شوند.
• افراد با عفونت فعال، اسهال، یا کودکان خردسال به دلیل خطر عوارض

منابع: HealthLine | TheLeechClinic | MedicalNewsToday

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسین ابراهیمی