علت سردرد در ماه رمضان و راهکارهای پیشگیری از آن

سردرد یکی از شایع‌ترین عوارضی است که افراد روزه‌دار در ماه رمضان تجربه می‌کنند. تغییر در عادات غذایی، تغییرات در چرخه‌ی خواب، گرسنگی و تشنگی طولانی‌مدت که می‌تواند در مواردی به بروز اختلال در تعادل آب و الکترولیت شود، از دلایلی هستند که به‌صورت بالقوه می‌توانند روزه‌داران را دچار سردرد کنند. همچنین اگر سابقه‌ی میگرن داشته باشید، این احتمال وجود دارد که روزه‌داری با تحریک زمینه‌های میگرن، به بروز یا تشدید حملات میگرنی منجر شود. خوشبختانه با روش‌های ساده‌ای می‌توان از بروز سردرد در ماه رمضان پیشگیری کرد. در این مقاله شما را به‌صورت دقیق‌تر با دلایل سردرد روزه‌داری و راهکارهای پیشگیری و کنترل آن آشنا خواهیم کرد. برای اطلاعات بیشتر با ما در زیوش همراه شوید.

علل سردرد در ماه رمضان

سردرد در ماه رمضان یکی از مشکلات شایع است که بسیاری از افراد در طول روزه‌داری تجربه می‌کنند. این سردردها معمولاً ناشی از تغییرات فیزیولوژیکی و عادات غذایی در این ماه خاص هستند. کاهش مصرف مایعات، تغییر در زمان وعده‌های غذایی، افت قند خون، و خواب ناکافی از عواملی هستند که می‌توانند در روزهای ماه رمضان و در روزه‌داران باعث بروز سردرد شوند.

این نوع سردرد برخلاف سردردهای میگرنی، ضربان‌دار نیست و بیشتر علائمی شبیه به سردردهای تنشی نشان می‌دهد. البته درنظر داشته باشید که روزه‌داری می‌تواند در افراد مبتلا به میگرن، موجب تحریک و بروز سردرد میگرنی شود که در این‌صورت علائم متفاوتی خواهد داشت.

می‌توان علل مختلفی را در بروز انواع سردرد در طول روزه‌داری مؤثر دانست که موارد زیر از مهم‌ترین آن‌ها محسوب می‌شوند:

1. افت قند خون

افت قند خون یکی از دلایل احتمالی سردرد در روزه‌داری است. وقتی ساعات طولانی غذا نخوریم، قند خون بدن به‌طور طبیعی افت می‌کند. هیپوگلیسمی یا افت قند خون می‌تواند یکی از علل بروز سردرد در ماه رمضان باشد. افت قند خون با علائم دیگری مانند سرگیجه و احساس سبکی در سر هم همراه است.

برای جلوگیری از این مشکل، مصرف وعده‌های غذایی متعادل در افطار و سحر می‌تواند کمک‌کننده باشد، به‌خصوص غذاهایی که حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده، پروتئین و چربی‌های سالم هستند، زیرا این مواد به تدریج در بدن تجزیه می‌شوند و از افت سریع قند خون جلوگیری می‌کنند.

2. دهیدراته شدن بدن

60 درصد بدن ما از آب تشکیل شده است؛ همین مسئله اهمیت آب‌رسانی به بدن را نشان می‌دهد. بدن ما به‌طور دائمی از طریق تعریق و دفع ادرار، آب خود را از دست می‌دهد و به جایگزینی آن نیاز دارد.

روزه‌داران در ماه رمضان در ساعات روزه‌داری، نمی‌توانند مایعات ازدست‌رفته‌ی بدن را با نوشیدن آب جبران کنند، به همین دلیل تعادل مایعات در بدن بهم می‌خورد و بدن به‌صورت موقت دچار کم‌آبی می‌شود. مغز به این وضعیت واکنش نشان می‌دهد و ممکن است درنتیجه‌ی واکنش مغز به کم‌آبی، سردرد را تجربه کنید. این عارضه علی‌الخصوص در روزهای گرم و آفتابی که بدن بیشتر عرق می‌کند، بیشتر دیده می‌شود.

3. افت فشار خون

کاهش آب در بدن می‌تواند خود را با افت فشار خون نشان دهد. افت فشار خون یکی دیگر از دلایل بالقوه‌ی سردرد در روزه‌داری است. معمولاً با افت فشار خون، روند پمپاژ اکسیژن و مواد مغذی به مغز نسبت به قبل کاهش پیدا می‌کند. در این وضعیت، بدن برای حفظ تعادل و عملکرد، عروق مغزی را منبسط می‌کند تا جریان خون افزایش پیدا کند و فرایند خون رسانی به مغز مختل نشود.

اتساع عروق در این شرایط می‌تواند موجب افزایش بیش از اندازه‌ی حجم خون در مغز شود و به اعصاب جمجمه فشار وارد کند. درنتیجه‌ی این فرایند، سردرد را تجربه خواهید کرد. از علائم سردرد ناشی از افت فشار خون می‌توان به زنگ زدن گوش، اختلال در شنوایی، بم‌شنیدن اصوات و در بعضی موارد تهوع و سرگیجه اشاره کرد.

4. کاهش مصرف چای، قهوه و سیگار

کاهش مصرف کافئین می‌تواند با سردرد روزه‌داری ارتباط داشته باشد. به‌طور معمول مصرف کافئین و دخانیات در افراد روزه‌دار نسبت به روزهای عادی کاهش پیدا می‌کند. افرادی که به کافئین یا نیکوتین وابستگی دارند، با کاهش دریافت این مواد با علائم مختلفی روبه‌رو می‌شوند که سردرد یکی از آن‌ها است.

5. کم خوابی

تغییرات الگوی خواب در ماه رمضان طبیعی است. اکثر افراد نیمه‌شب برای سحر بیدار می‌شوند و به‌دلیل بیدار ماندن در سحر، صبح‌ها تا دیروقت می‌خوابند. این تغییرات که گاهی منجر به کمبود خواب هم می‌شود، می‌تواند احساساتی مانند سردرد، سرگیجه یا بی‌حالی ایجاد کند.

راه‌های جلوگیری از سردرد در ماه رمضان در روزه داران

رعایت نکات زیر از بهترین راهکارهای جلوگیری از بروز سردرد در ماه رمضان محسوب می‌شود. اگر در ماه رمضان روزه می‌گیرید و نگران سردرد پس از آن هستید، نکات زیر را رعایت کنید:

1. بدنتان را هیدراته نگه دارید

برای جلوگیری از کم‌آبی بدن در طول روزهای ماه رمضان، حتما میان افطار تا سحر حداقل هشت لیوان آب بنوشید. نوشیدن آب کافی همراه با مصرف میوه‌ها و سبزیجات در وعده افطار و سحر از ترفندهای کاربردی برای هیدراته نگه‌داشتن بدن در روزه داری است. همچنین بهتر است از مصرف نوشیدنی‌های ادرار آور خودداری کنید. نوشیدنی‌های مدر، مانند نوشیدنی‌ها حاوی کافئین، می‌توانند به‌سرعت بدنتان را دچار کم‌آبی کنند.

از نوشیدنی‌های مناسب در ماه رمضان برای هیدراته‌کردن بدن می‌توان به آب، آبمیوه‌ی طبیعی مانند آب نارگیل، انواع دمنوش، شربت خاکشیر و تخم شربتی با شکر کم، شیر و شیربادام اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با نوشیدنی‌های مناسب ماه رمضان کلیک کنید.

2. به اندازه کافی غذا بخورید

سعی کنید از مواد غذایی متنوع در وعده‌هایتان استفاده کنید و هم افطار و هم سحر ترکیبی متناسب از انواع درشت مغذی شامل چربی‌های سالم، کربوهیدرات و پروتئین داشته باشد. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، پروتئین و چربی‌های سالم، علاوه‌بر جلوگیری از افت قند خون، به ماندگاری احساس سیری هم کمک خواهد کرد.

3. به میزان کافی بخوابید

از آنجایی‌که خواب کم موجب سردرد می‌شود، لازم است در روزهای ماه رمضان به اندازه‌ی کافی بخوابید تا کم‌خوابی زمینه‌ی بروز سردرد را ایجاد نکند. همچنین بهتر است بعد از افطار یا قبل از خواب از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار بپرهیزید تا خوابتان مختل نشود.

4. قندهای ساده را با قندهای پیچیده جایگزین کنید

زولبیا و بامیه از شیرینی‌های محبوب ماه رمضان هستند که حین افطار مصرف می‌شوند؛ همچنین زمان صرف افطار به‌دلیل گرسنگی، میل به مصرف شیرینی افزایش می‌یابد. اما باید بدانید که مصرف شیرینی‌ها و قندهای ساده، می‌تواند موجب افت سریع قند شود و احتمال بروز سردرد را افزایش دهد.

به‌جای شیرینی‌ها، از منابع پیچیده‌تر قند مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و میوه‌های خشک استفاده کنید.

5. به تدریج چای، قهوه و سیگار را کاهش دهید

اگر به مصرف چای، قهوه و کشیدن سیگار عادت دارید، به‌تدریج قبل از ماه رمضان مصرف را کاهش دهید تا قطع مصرف طی روزه‌داری اذیت‌تان نکند. البته نکته‌ی مهم اینکه نگران نباشید! بدنتان به شرایط جدید عادت خواهد کرد و پس از گذشت مدتی سردردتان خودبه‌خود رفع خواهد شد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر سردردتان غیرقابل تحمل بود و زندگی روزمره‌‌ی شما را مختل کرد یا علائمی مانند سرگیجه، تهوع، استفراغ، تاری دید و بی‌حالی داشتید و درمان خانگی سردرد به شما کمک نکرد، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر سردردتان با راهکارهای ساده‌ای که با شما به‌اشتراک گذاشتیم، برطرف نشد یا مسکن‌های معمول در رفع سردرد مؤثر نبودند، برای پیگیری و درمان حتماً به پزشک مراجعه کنید.

سخن پایانی

سردرد در ماه رمضان عارضه‌ی رایجی است که می‌تواند زندگی روزمره را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ اما می‌توان با راهکارهایی ساده مانند نوشیدن آب کافی، اصلاح تغذیه، خواب منظم و اصلاح مصرف سیگار و قهوه این عارضه را مدیریت کرد. درصورتی‌که سردردتان شدت بالایی داشت، درمان نشد یا با ادامه پیدا کردن ماه رمضان بهتر نشد، بهتر است برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

سؤالات متداول

1. درمان سردرد در ماه رمضان چیست؟

برای درمان سردرد در ماه رمضان، درصورتی‌که روش‌های پیشگیرانه مانند هیدراته نگه‌داشتن بدن، تغذیه‌ی مناسب و خواب کافی پاسخگو نبودند، می‌توانید از مسکن‌های ساده و بدون نسخه کمک بگیرید.

2. علت سردرد بعد از افطار چیست؟

افزایش ناگهانی قند خون، تغییرات فشار خون و تحریک سیستم گوارش به‌دلیل مصرف غذای چرب و سنگین می‌تواند موجب بروز سردرد بعد از افطار شود.

نویسنده: محبوبه معصوم‌نیا

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی

منابع: Pubmed | VeryWellHealth | Homage