آیا تصمیم گرفته‌اید بارداری را به طور دائمی از زندگی خود حذف کنید؟ اگر بله، ممکن است این سوال در ذهن‌تان شکل بگیرد که آیا راهی مطمئن و دائمی برای جلوگیری از بارداری وجود دارد؟ خب، خبر خوب این است که عمل توبکتومی (بستن لوله‌های فالوپ در زنان) می‌تواند این دغدغه را برای همیشه برطرف کند. بیایید صادق باشیم. تصمیم‌گیری برای انتخاب یک روش دائمی جلوگیری از بارداری ساده نیست و ممکن است سوالات و نگرانی‌های زیادی در ذهن شما ایجاد کند. این مقاله، شما را با هر آنچه که باید درباره توبکتومی بدانید، آشنا می‌کند. از توضیحات دقیق درباره این عمل و نحوه انجام آن تا مزایا، معایب و نکاتی که باید قبل و بعد از جراحی به آن توجه کنید. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید. شاید پاسخ همه دغدغه‌ها و نگرانی‌های‌تان را در همین‌جا پیدا کنید.
توبکتومی در زنان چیست؟
عمل توبکتومی (Tubal Ligation)، که به آن «عمل بستن لوله‌ها در زنان» هم می‌گویند، به طور دائمی از بارداری جلوگیری می‌کند. در این روش، لوله‌های فالوپ شما که تخمک‌ها را از تخمدان به رحم می‌برند، قطع یا مسدود می‌شوند. این اقدام باعث می‌شود که با وجود تخمک‌گذاری، آنها نتوانند به رحم برسند و اسپرم نتواند به تخمک‌ها دست یابد، بنابراین بارداری دیگر اتفاق نمی‌افتد. توبکتومی همان عمل وازکتومی در زنان است که به عنوان «عقیم سازی زنان» هم شناخته می‌شود؛ اما نباید فراموش کنید که این عمل از انتقال بیماری‌های جنسی پیشگیری نمی‌کند. بنابراین، همچنان باید از روش‌های پیشگیری از انتقال بیماری‌های جنسی استفاده کنید. در ادامه بیشتر با مزایا و معایب این عمل و روش انجام آن آشنا خواهید شد.
مزایای توبکتومی
توبکتومی یکی از گزینه‌های موثر جلوگیری از حاملگی برای زنانی است که تصمیم گرفته‌اند بارداری را از زندگی خود حذف کنند. اما جالب است بدانید که این عمل تنها یک روش پیشگیری از بارداری نیست؛ بلکه مزایای جذاب دیگری نیز به همراه دارد:
- این روش حدود 99% مؤثر است، به همین دلیل شما را برای همیشه از دغدغه بارداری ناخواسته خلاص می‌کند.
- این روش غیر هورمونی است، یعنی هورمون‌های شما در مسیر طبیعی خود باقی می‌مانند و نگران تغییرات ناخواسته در بدن‌تان نخواهید بود.
- تحقیقات نشان داده‌اند که توبکتومی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را تا 40% کاهش دهد.
- و شاید بهترین قسمت ماجرا این باشد که این عمل برای همیشه شما را از استرس فراموشی مصرف قرص ضد بارداری یا استفاده از دستگاه‌های داخل رحمی نجات می‌دهد.
معایب توبکتومی که باید بدانید
اگر به دنبال راهی مطمئن و دائمی برای کنترل بارداری هستید، عمل توبکتومی (Tubal Ligation) یکی از گزینه‌هایی است که به شما پیشنهاد می‌شود. اما پیش از تصمیم‌گیری، مهم است که با دقت به جوانب منفی این روش نگاهی بیندازید:
- عمل بستن لوله‌ها در زنان یک روش دائمی جلوگیری از بارداری است و در صورتی که نظرتان تغییر کند، بازگشت به حالت قبلی پرهزینه و دشوار خواهد بود.
- در برخی موارد نادر، ممکن است پس از انجام این عمل بارداری رخ دهد؛ که این بارداری می‌تواند خارج از رحم (ectopic pregnancy) باشد و مشکلات متعددی برای شما ایجاد کند.
- این روش مانند هر جراحی دیگری خطراتی مثل خونریزی، عفونت یا آسیب به سایر اندام‌های داخلی به همراه دارد.
- توبکتومی نمی‌تواند از بیماری‌های مقاربتی محافظت کند؛ بنابراین استفاده از کاندوم برای جلوگیری از انتقال بیماری جنسی همچنان توصیه می‌شود.
- برخی افراد ممکن است پس از انجام این عمل علائمی شبیه به یائسگی زودرس، معروف به سندرم پس از توبکتومی (PTLS)، را تجربه کنند.
- احتمال پشیمانی از انجام این عمل وجود دارد. به‌ویژه در افرادی که در سنین جوانی این تصمیم را گرفته‌اند.
- شرایطی مثل دیابت، جراحی‌های شکمی قبلی یا اضافه وزن می‌تواند خطرات و عوارض این جراحی را افزایش دهد.
عمل بستن لوله در زنان چگونه انجام می‌شود؟
عمل بستن لوله در زنان به چند روش مختلف انجام می‌شود که رایج‌ترین آنها شامل لاپاراسکوپی، لاپاراتومی و مینی‌لاپاراتومی است. لاپاراسکوپی با استفاده از ابزارهای باریک و یک دوربین از طریق چند برش کوچک انجام می‌شود و کمترین زمان بهبودی را دارد. لاپاراتومی یک روش گسترده‌تر با برش بزرگ‌تر است و به ندرت استفاده می‌شود، مگر در مواقعی که با عمل سزارین ترکیب شود. مینی‌لاپاراتومی نیز با یک برش کوچک زیر استخوان شرمگاهی بعد از زایمان طبیعی انجام می‌شود. در طول عمل توبکتومی، مراحل مختلفی برای بستن لوله‌های فالوپ طی می‌شود. بیایید قدم به قدم این مراحل را بررسی کنیم:
- ابتدا پزشک یک خط وریدی (IV) در دست یا بازوی شما قرار می‌دهد تا مایعات و داروهای آرام‌بخش یا خواب‌آور را دریافت کنید. اگر بیهوشی عمومی برای شما در نظر گرفته شود، داروها از طریق همین خط وریدی تزریق می‌شوند و به خواب می‌روید. اما اگر بی‌حسی موضعی یا نخاعی استفاده شود، فقط ناحیه شکم یا نخاع شما بی‌حس می‌شود و با اینکه بیدار هستید، هیچ دردی احساس نخواهید کرد.
- حالا که آرام شدید، جراح یک یا چند برش کوچک در نزدیکی ناف شما و شاید در پایین شکم ایجاد می‌کند. سپس گاز وارد شکم‌تان می‌شود تا جراح فضای بیشتری برای کار داشته باشد. در این مرحله، لاپاراسکوپ (یک لوله باریک با دوربین و نور در انتهای آن) از طریق این برش وارد شکم شما می‌شود تا جراح بتواند به خوبی داخل شکم را ببیند.
- سپس، جراح از طریق این برش‌ها ابزارهای باریک و بلند جراحی را وارد می‌کند تا لوله‌های فالوپ شما را پیدا کند و آنها نگه دارد. جراح می‌تواند این لوله‌ها را به روش‌های مختلفی مسدود کند؛ مثلاً آنها را ببرد، گره بزند، با گیره ببندد یا با استفاده از جریان الکتریکی آنها را مسدود کند.
- پس از پایان کار، جراح برش‌ها را با بخیه‌های قابل جذب می‌بندد و روی آنها پانسمان‌های کوچک قرار می‌دهد. خبر خوب این است که در بیشتر موارد، شما می‌توانید همان روز به خانه برگردید و استراحت کنید.
مراقبت‌های بعد از عمل توبکتومی در زنان
بعد از انجام عمل توبکتومی، بدن شما به زمان نیاز دارد تا بهبودی کامل پیدا کند. مراقبت‌های پس از عمل نقش مهمی در پیشگیری از عوارض و تسریع روند بهبودی شما دارند. در اینجا به نکاتی که باید پس از بستن لوله‌ها رعایت کنید، اشاره می‌کنیم:
- ممکن است دچار حالت تهوع خفیف شوید؛ سعی کنید یک وعده غذای سبک در روز جراحی میل کنید و رژیم غذایی خود را به تدریج به حالت عادی بازگردانید.
- می‌توانید به حمام بروید؛ اما برای جلوگیری از عفونت، تا دو هفته پس از عمل از شنا کردن یا حمام طولانی خودداری کنید و ناحیه‌های برش را تا چند روز خشک نگه دارید.
- شکم شما ممکن است برای چند روز پس از عمل متورم باشد؛ در صورت نیاز از مسکن‌های تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید.
- گازهای تزریق شده به شکم ممکن است باعث درد در گردن، شانه‌ها و قفسه سینه شوند؛ دوش گرم، استفاده از پد گرمایی یا پیاده‌روی می‌تواند به تسکین این دردها کمک کند.
- از انجام فعالیت‌های سنگین و برداشتن اجسام سنگین برای چند هفته خودداری کنید. از پزشک بپرسید چه زمانی می‌توانید به فعالیت‌های خاص بازگردید.
- خونریزی واژینال تا یک ماه پس از جراحی معمول است و احتمال دارد چرخه قاعدگی شما بین چهار تا شش هفته به حالت طبیعی بازنگردد.
- در صورت بروز هرگونه درد شدید، ترشح، خونریزی، قرمزی، تورم، تب، استفراغ، تهوع، سرگیجه یا بیهوشی به پزشک خود اطلاع دهید.
عمل توبکتومی برای چه کسانی مناسب است؟
اگر مطمئن هستید که دیگر نمی‌خواهید باردار شوید، شاید توبکتومی (بستن لوله‌ها) انتخاب مناسبی برای شما باشد. این روش دائمی پیشگیری از بارداری به‌ویژه برای زنانی مناسب است که به دلایلی خاص تصمیم دارند بارداری را برای همیشه از زندگی خود حذف کنند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به این دلایل بیندازیم:
- آیا در خانواده شما سابقه سرطان تخمدان وجود دارد؟ توبکتومی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.
- اگر بارداری برای سلامتی شما خطرناک است، این روش می‌تواند شما را از نگرانی‌های بعدی نجات دهد.
- شاید از روش‌های دیگر پیشگیری از بارداری خسته شده‌اید یا نمی‌خواهید هورمون مصرف کنید. توبکتومی، راهی بدون نیاز به مراقبت روزانه است.
- اگر نگران انتقال یک اختلال ژنتیکی به فرزندان خود هستید، این روش می‌تواند به شما کمک کند تا از این نگرانی‌ها خلاص شوید.
رابطه جنسی چقدر بعد از عمل بستن لوله‌ها امکان‌پذیر است؟
پس از عمل بستن لوله‌ها، معمولاً توصیه می‌شود که حدود یک هفته صبر کنید تا بتوانید فعالیت جنسی خود را از سر بگیرید. اگر این عمل بلافاصله پس از زایمان انجام شده باشد، بهتر است به توصیه‌های مربوط به از سرگیری رابطه جنسی پس از زایمان توجه کنید که معمولاً حدود شش هفته است.
آیا توبکتومی قابل برگشت است؟
بله؛ عمل توبکتومی قابل برگشت است. اما دقت داشته باشید که این کار نیاز به یک جراحی بزرگ دارد و همیشه موفقیت‌آمیز نیست. تنها حدود 50 تا 80 درصد از زنانی که لوله‌های فالوپ آنها دوباره متصل می‌شود، قادر به بارداری خواهند بود. عواملی که ممکن است بر موفقیت جراحی تاثیر بگذارند، شامل کوتاه بودن باقی‌مانده لوله، آسیب دیدگی آن، نامنظم بودن دوره‌های قاعدگی، وجود فیبروم‌های رحمی، بافت‌زخم‌های لگنی یا آندومتریوز است.
در حال حاضر، به دلیل افزایش نرخ موفقیت روش‌های لقاح مصنوعی (IVF)، این روش جایگزینی مناسبی برای جراحی بازگشت لوله‌ها است و به همین دلیل جراحی برگشت توبکتومی کمتر انجام می‌شود. جراحی برگشت توبکتومی می‌تواند خطراتی مانند خونریزی، عفونت یا آسیب به اندام‌های مجاور را به همراه داشته باشد. هرچند که نرخ عوارض کم است، اما صفر نیست. همچنین، برای بهبودی پس از این جراحی، ممکن است به یک شب بستری در بیمارستان و 3 تا 4 هفته استراحت در خانه نیاز داشته باشید. هزینه این جراحی نیز بسیار بالا است. بنابراین، اگر در سنین پایین هستید، در تصمیم برای بستن لوله‌های خود کمی بیشتر فکر کنید؛ چون ممکن است بعدها احساس پشیمانی کنید و برای بارداری دچار دردسر شوید.
تفاوت وازکتومی و توبکتومی چیست؟
آیا می‌خواهید بدانید تفاوت بین وازکتومی و توبکتومی چیست؟ بیایید به‌صورت ساده و شفاف بررسی کنیم. وازکتومی، یک عمل جراحی است که برای مردان انجام می‌شود؛ در این روش، لوله‌های وازدفران که اسپرم را از بیضه‌ها منتقل می‌کنند، قطع یا مسدود می‌شوند. در مقابل، توبکتومی برای زنان است و شامل مسدود کردن یا قطع لوله‌های فالوپ می‌شود تا تخمک‌ها نتوانند به رحم برسند. اما فقط این نیست! بعد از وازکتومی، مردان معمولاً می‌توانند در عرض چند روز به زندگی عادی بازگردند، در حالی که زنان پس از توبکتومی به زمان بیشتری برای بهبودی نیاز دارند. همچنین، عقیم سازی در مردان با عمل وازکتومی ارزان‌تر و با عوارض جانبی کمتر است؛ در حالی که توبکتومی ممکن است نیاز به بیهوشی عمومی داشته باشد و عوارض بیشتری به همراه دارد. اگر به فکر بازگشت باشید، هر دو روش پرهزینه هستند و تضمین موفقیت ندارند. پس قبل از هر تصمیمی، همه گزینه‌ها را به دقت بررسی کنید!
سخن پایانی
در این مقاله، به طور کامل با عمل توبکتومی و آنچه که باید درباره آن بدانید، آشنا شدیم. اگر تصمیم گرفته‌اید بارداری را به طور دائمی از زندگی خود حذف کنید، توبکتومی می‌تواند گزینه‌ای موثر و مطمئن باشد. در ادامه، نکات مهمی که باید به آنها توجه کنید را به طور خلاصه مرور می‌کنیم:
- توبکتومی یک روش دائمی پیشگیری از بارداری است که لوله‌های فالوپ را مسدود یا قطع می‌کند تا تخمک‌ها و اسپرم نتوانند به هم برسند.
- این روش غیر هورمونی است، تاثیرگذاری بالایی دارد، نیاز به مراقبت روزانه ندارد و حتی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهد.
- بستن لوله‌ها نمی‌تواند از بیماری‌های مقاربتی محافظت کند، احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد، و بازگشت به حالت اولیه بسیار دشوار و پرهزینه است.
- انواع روش‌های جراحی برای بستن لوله‌های فالوپ در زنان شامل لاپاراسکوپی، لاپاراتومی و مینی‌لاپاراتومی است که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
- رعایت توصیه‌های پزشک، استراحت کافی و پرهیز از فعالیت‌های سنگین می‌تواند به روند بهبودی کمک کند.
- این روش به ویژه برای زنانی مناسب است که مطمئن هستند نمی‌خواهند در آینده باردار شوند.
توبکتومی می‌تواند تصمیمی بزرگ در زندگی شما باشد، بنابراین مهم است که با اطلاعات کامل و دقیق، جوانب مختلف را سنجیده و سپس اقدام کنید.
سوالات متداول
پس از عمل توبکتومی تخمک‌ها به کجا می‌روند؟
بدن شما همچنان در زمان تخمک‌گذاری تخمک آزاد می‌کند؛ اما چون راه لوله‌های فالوپ بسته شده است، تخمک کوچک یا تجزیه و توسط بدن جذب می‌شود.
تفاوت بین سالپنژکتومی و توبکتومی چیست؟
سالپنژکتومی به معنای برداشتن یک یا هر دو لوله فالوپ است؛ در حالی که توبکتومی تنها به مسدود کردن دائمی لوله‌ها برای جلوگیری از بارداری اشاره دارد.
چه مدت طول می‌کشد تا از توبکتومی بهبود پیدا کنیم؟
بسته به نوع عمل و وضعیت سلامتی شما، بهبودی ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد. بعد از عمل لاپاراسکوپی، معمولاً می‌توانید فعالیت‌های عادی خود را طی چند روز از سر بگیرید.
آیا بعد از بستن لوله‌ها، قاعدگی ادامه دارد؟
بله، بستن لوله‌ها تأثیری بر چرخه قاعدگی شما ندارد و قاعدگی شما به طور طبیعی ادامه می‌یابد. این روش منجر به یائسگی هم نمی‌شود.
آیا امکان بارداری پس از بستن لوله‌ها وجود دارد؟
احتمال بارداری پس از توبکتومی تا 10 سال پس از این عمل بین 0.4% تا 1% است.
عمل توبکتومی چقدر دردناک است؟
در طول عمل توبکتومی، به دلیل بیهوشی عمومی یا داروی بی‌حسی، هیچ دردی احساس نخواهید کرد. پس از جراحی، ممکن است به خاطر گازی که تزریق شده است، درد یا ناراحتی خفیفی در ناحیه شکم یا شانه‌ها، برش‌های جراحی یا گرفتگی شکمی حس کنید. اگر درد شدید یا طولانی‌مدتی دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید بعد از توبکتومی با پزشک تماس بگیرم؟
در صورت تجربه حالت تهوع و استفراغ مداوم بیش از 24 ساعت، تب بالای 37.3 درجه سانتی‌گراد، قرمزی، تورم، خونریزی یا ترشح از محل برش یا خونریزی شدید، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
نویسنده: سعیده جلالیان
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار، سعیده شاه ملا قمصری