ترمومتر پزشکی چیست؟

افزایش دمای بدن و تب یکی از علائم خطرناک برای بسیاری از بیماری‌ها است؛ نشانه‌ای که همیشه مورد توجه پزشکان قرار می‌گیرد. وجود تب‌سنج در منزل اکثر کسانی که با سالمندان یا کودکان زندگی می‌کنند، ضروری محسوب می‌شود؛ چون اولین قدم برای تشخیص به‌موقع سرماخوردگی و سایر بیماری‌های عفونی، اندازه‌گیری دمای بدن فرد بیمار است. همچنین تب‌سنج‌ها کمک می‌کنند تا شرایط فرد بیمار به‌طور مرتب نظارت شود تا بتوان از عوارض جدی مانند تشنج، به‌ویژه در کودکان، جلوگیری کرد. در سال‌های اخیر و به‌خصوص بعد از شیوع کرونا، افراد زیادی این ابزار ضروری را به جعبه کمک‌های اولیه خانه‌شان اضافه کرده‌اند.

انواع ترمومتر پزشکی در بازار موجود است و به همین دلیل شناخت دقیق مدل‌های مختلف، نحوه کار با آن‌ها و انتخاب بهترین تب‌سنج اهمیت زیادی دارد. ما این مقاله از زیوش را به معرفی انواع ترمومترهای پزشکی اختصاص داده‌ایم تا بتوانید از این ابزار، به بهترین شکل استفاده کنید و به‌سرعت برای درمان بیماری و مراقبت‌های بعدی اقدام کنید.

ترمومتر پزشکی چیست؟

تب‌سنج پزشکی وسیله‌ای است که با آن دمای بدن انسان را اندازه می‌گیرند. دقت کنید که ترمومترهای دیگری هم وجود دارند که به‌عنوان دماسنج‌های آزمایشگاهی یا ابزارهایی برای سنجش دمای مواد کاربرد دارند.

معمولاً بازه دمای طبیعی برای اکثر افراد، حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته می‌شود. دمای بدن برخی افراد در حالت عادی می‌تواند پایین و بعضی دیگر بالا باشد. عموماً دمای ۳۸ درجه یا بالاتر برای بزرگسالان به‌عنوان تب شناخته می‌شود.

از آنجایی که اندازه‌گیری دقیق دمای بدن در خانه می‌تواند از گسترش بیماری و عارضه‌های بسیار خطرناک بعدی جلوگیری کند، توصیه می‌کنیم حتماً با توجه به سن اعضای خانواده، شرایط زندگی و راحت بودن نحوه کار با هر مدل، تب‌سنج را به فهرست لوازم پزشکی مورد نیاز در خانه خود اضافه کنید.

بررسی انواع ترمومتر پزشکی

در این بخش مدل‌های مختلف ترمومترهای پزشکی را بررسی و به مزایا و معایب هرکدام اشاره می‌کنیم. به این ترتیب می‌توانید با توجه به نیازتان، بهترین گزینه را انتخاب کنید:

1. تب‌سنج دیجیتالی

یکی از رایج‌ترین و محبوب‌ترین انواع تب‌سنج‌های خانگی مدل‌های دیجیتالی هستند. برای اندازه‌گیری دمای بدن با این تب‌سنج‌ها، می‌توان آن‌ها را در دهان، زیر بغل یا مقعد قرار داد.

اگر می‌خواهید بدانید دقت تب‌سنج‌ دیجیتالی چقدر است، باید بگوییم که بیشترین میزان دقت آن زمانی است که داخل مقعد گذاشته شود. در این حالت تب‌سنج‌ دقیق‌ترین اندازه‌گیری را به‌خصوص برای سنجش دمای بدن نوزادان و کودکان خواهد داشت.

در ضمن به این موضوع دقت کنید که معمولاً تب‌سنج‌ دیجیتالی‌ که در مقعد گذاشته می‌شود، حدود 0.6 تا ۰.۳ سانتی‌گراد دمای بیش‌تری از دمای بدن دهان را نشان می‌دهد.

مزایای تب‌ سنج‌ دیجیتال

مهم‌ترین مزین این مدل‌ها، دقت تب‌سنج دیجیتالی و سرعت بالای تشخیص دما است، چون در حدود کمتر از 1 دقیقه، دمای بدن را اندازه‌گیری می‌کنند. همچنین برخی از مدل‌های آن‌ها، قابلیت ذخیره دماهای اندازه‌گیری شده قبلی را دارند؛ مزیتی که باعث می‌شود بتوان وضعیت تغییر دمای بیمار را به‌طور دقیق بررسی کرد. این تب‌سنج‌ها معمولاً از دمای 32 تا 42 درجه سانتی‌گراد را اندازه‌گیری می‌کنند.

معایب تب‌سنج دیجیتال

معایب این مدل تب‌سنج شامل موارد زیر است:

• گذاشتن تب‌سنج دیجیتال داخل مقعد و به‌منظور اندازه‌گیری دقیق، ممکن است برای نوزادان و کودکان خردسال آزاردهنده باشد.
• نمی‌توان از یک تب‌سنج دیجیتالی هم برای دهان و هم مقعد استفاده کرد؛ بنابراین باید دو تب‌سنج پزشکی داشته باشید و حتماً آن‌ها را با برچسب یا رنگ متفاوت از یکدیگر تفکیک کنید.
• به‌طورمعمول باتری تب‌سنج‌های دیجیتال باید هر چند وقت یکبار عوض شوند. دقت کنید که باتری مناسب هر مدل را تهیه کنید تا موقع استفاده از آن‌ها به مشکلی برنخورید. همچنین حتماً برای اطلاع از شیوه صحیح نحوه تعویض باتری، دفترچه راهنمای محصول را به‌دقت مطالعه کنید.

مطالعه بیشتر: برای آشنایی با نحوه کار با این مدل ترمومتر، حتماً مقاله آموزش کار با تب سنج دیجیتالی را مطالعه کنید.

2. تب‌سنج‌های جیوه‌ای

یکی از قدیمی‌ترین تب‌سنج‌های پزشکی، مدل‌های جیوه‌ای است که تا مدت‌ها تنها مدل تب‌سنج خانگی و حتی پزشکی به حساب می‌آمدند. با گذاشتن این تب‌سنج‌ها داخل دهان، زیر بغل یا مقعد، می‌توان دمای بدن را اندازه‌گیری کرد. البته در سال‌های اخیر و به دلیل معایب این مدل، استفاده از آن‌ها بسیار محدود شده است.

مزایای تب‌سنج جیوه‌ای

معمولاً دقت این مدل تب‌سنج‌ها بسیار بالا است و می‌توان با روش‌های مختلف مانند گذاشتن آن‌ها زیر بغل، دهان یا مقعد، به دمای بدن پی برد.

معایب تب‌سنج جیوه‌ای

مهم‌ترین معایب تب‌سنج‌های جیوه‌ای شامل موارد زیر است:

• به دلیل جنس شیشه‌ای تب‌سنج، احتمال شکستن آن و در نتیجه مسمومیت با جیوه بسیار زیاد است. همچنین ممکن است در اثر شکستن، پوست را زخم کنند.
• خواندن دقیق عدد دمایی که توسط این تب‌سنج‌ها اندازه‌گیری شده است، راحت نیست و حداقل باید 3 دقیقه صبر کرد.
• گذاشتن تب‌سنج جیوه‌ای در دهان راهی نسبتاً آسان برای اندازه‌گیری دمای بدن است، اما ممکن است برای کسانی که مشکلات تنفسی دارند یا نمی‌توانند به اندازه کافی دهان خود را بسته نگه دارند، کمی سخت باشد.

3. تب‌سنج گوش (تمپانیک)

این مدل تب‌سنج همان‌طور که از نامش مشخص است، باید داخل گوش قرار گیرد. تب‌سنج‌های گوشی از طریق اشعه مادون قرمز، دمای مجرای داخلی گوش را اندازه‌گیری می‌کنند. به‌طورمعمول این مدل تب‌سنج‌ها، حدود 0.3 تا 0.6 درجه سانتی‌گراد بالاتر از دمای اندازه‌گیری شده با تب‌سنج‌های دهانی را نشان می‌دهند.

مزایای تب‌سنج گوشی

این مدل تب‌سنج‌ها برای کودکان خردسال بالای 3 سال و بزرگسالان گزینه‌ای ایده‌آل هستند و می‌توان به‌راحتی دمای بدن را با آن‌ها اندازه‌گیری کرد. همچنین سرعت و دقت بالایی در سنجش دمای بدن دارند.

معایب تب‌سنج گوشی

مهم‌ترین معایب این مدل تب‌سنج شامل موارد زیر است:

• برای نوزادان زیر 6 ماه مناسب نیست؛ چراکه اندازه مجرای گوش آن‌ها کوچک است.
• برای اندازه‌گیری دقیق، باید به‌درستی در مجرای گوش قرار بگیرند و آشنایی با نحوه کار کردن آن‌ها و پیدا کردن جای مناسب ممکن است کمی زمان‌بر باشد.
• انسداد مجاری گوش، جرم و... می‌تواند به اندازه‌گیری اشتباه دمای بدن منجر شود.
• اندازه مجرای گوش افراد متفاوت است و امکان دارد این نوع تب‌سنج برای همه مناسب نباشد.

4. تب‌سنج پیشانی (تمپورال یا مادون قرمز)

تب‌سنج‌های پیشانی که با نام تب‌سنج مادون قرمز غیر تماسی هم شناخته می‌شود، از طریق حسگرهای مادون قرمز، دمای بدن را اندازه‌گیری می‌کنند. تب‌سنج پیشانی نیازی به تماس با سطح پوست ندارد و احتمالاً در زمان کووید، آن‌ها را در فرودگاه‌ها، بیمارستان‌ها و... دیده‌اید.

مزایای تب‌سنج‌های پیشانی

مهم‌ترین مزیت‌های این مدل تب‌سنج‌ها که آن‌ها را به گزینه‌ای محبوب تبدیل کرده است، شامل موارد زیر است:

• در کوتاه‌ترین زمان و با دقت بالا، دمای بدن را اندازه‌گیری می‌کنند.
• برای نوزادان، بزرگسالان و افراد مسن مناسب است.
• برخی تحقیقات نشان داده‌اند که اندازه‌گیری تب‌سنج‌های پیشانی به‌اندازه تب‌سنج‌های مقعدی دقیق هستند.
• معمولاً دقت اندازه‌گیری آن‌ها نسبت به تب‌سنج‌های گوشی یا مدل‌هایی که زیر بغل قرار می‌گیرند، بیشتر است.

معایب تب‌سنج‌های پیشانی

اگر با نحوه کار کردن با این تب‌سنج‌ها به‌خوبی آشنا نباشید و طبق دستورالعمل‌های شرکت سازنده عمل نکنید، درصد خطا موقع اندازه‌گیری دمای بدن بسیار بالا می‌رود. در ضمن عوامل محیطی مانند جریان هوا، سیستم گرمایش یا سرمایش محل زندگی یا کار هم می‌تواند دقت اندازه‌گیری را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین اگر لباس‌هایی مانند کلاه یا کت‌های سنگین پوشیده باشید، امکان دارد نتیجه اندازه‌گیری دمای بدن اشتباه شود.

دقیق‌ترین نوع تب‌سنج کدام مدل است؟

به‌طورکلی دقت انواع ترمومتر پزشکی موجود در بازار تا حد بسیار زیادی به نحوه صحیح استفاده از آن‌ها و همچنین اعتبار برند تولیدکننده بستگی دارد.

با این وجود اکثر پزشکان به‌خصوص برای نوزادان و کودکان تب‌سنج‌های مقعدی را توصیه می‌کنند؛ اما باید بگوییم مدل‌های دهانی، گوشی و جیوه‌ای هم تا حد بسیار زیادی قابل‌اعتماد هستند. پیشنهاد می‌کنیم پیش از خرید، مطلب معرفی بهترین تب سنج های دیجیتالی را مطالعه کنید.

نحوه استفاده از تب‌سنج دیجیتالی برای اندازه‌گیری دمای بدن از طریق دهان

بعد از شستن دست‌هایتان و تمیز کردن تب‌سنج دیجیتال، آن را روشن کنید و بعد از شنیدن صدای بوق یا روشن شدن صفحه، نوک تب‌سنج را زیر زبان بگذارید و دهانتان را بسته نگه دارید. بعد از گذشت زمان ذکرشده در دفترچه راهنما یا شنیدن صدای آلارم، آن را از دهان بیرون بیاورید و عدد اندازه‌گیری شده را بخوانید.

نحوه اندازه‌گیری دمای بدن با قرار دادن تب‌سنج داخل مقعد

همان‌طور که گفتیم دقیق‌ترین شیوه اندازه‌گیری دمای بدن، قرار دادن تب‌سنج جیوه‌ای یا دیجیتال داخل مقعد است. برای آشنایی با روش صحیح اندازه‌گیری به این طریق، موارد زیر را رعایت کنید:

• دست‌هایتان را کاملاً تمیز کنید.
• مطمئن شوید تب‌سنج تمیز است و اگر دیجیتالی است، باتری آن کار می‌کند.
• نوک تب‌سنج را با یک پلاستیک تمیز بپوشانید و روی آن کمی ژل روان کننده بزنید.
• نوزاد را به پشت قرار دهید و تب‌سنج را داخل مقعد او بگذارید. کودکان و بزرگسالان نیز می‌توانند به‌راحتی روی شکم بخوابند.
• تب‌سنج را روشن کنید و صبر کنید تا با صدای بوق یا روشن شدن صفحه، آماده کار شود.
• تب‌سنج را کاملاً صاف نگه دارید و به‌آرامی نوک آن را تا حداکثر دو سانتی‌متر داخل مقعد قرار دهید.
• تب‌سنج را ثابت نگه دارید تا به‌هیچ‌وجه تکان نخورد.
• اگر تب‌سنج دیجیتال است، صبر کنید تا صدای بوق یا صدایی مشابه آن بدهد. برای تب‌سنج جیوه‌ای هم حداقل 3 دقیقه صبر کنید.
• تب‌سنج را بردارید و عدد اندازه‌گیری شده توسط آن را بخوانید.
• دست‌هایتان را بشویید و تب‌سنج را طبق دستور شرکت تولیدکننده تمیز کنید.
• اگر فرزندتان مدام تکان خورد و ثابت نگه داشتن تب‌سنج داخل مقعد ممکن نبود، دستگاه را داخل دهان یا زیر بغل او بگذارید. (البته حتماً این کار را با یک تب‌سنج دیگر انجام دهید.)

مهم‌ترین نکات موقع استفاده از انواع ترمومتر پزشکی

بسیار مهم است که برای خرید تب سنج دیجیتالی، سراغ مدل‌های باکیفیت بروید و آن‌ها را از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی معتبر تهیه کنید. همچنین موارد زیر را رعایت کنید:

• برای اندازه‌گیری دمای بدن از طریق مقعد، باید هر نفر از تب‌سنج جداگانه استفاده کند.
• حتماً قبل از اولین دفعات استفاده، دفترچه راهنمای محصول را با دقت مطالعه کنید.
• بعد از هر بار استفاده، تب‌سنج را طبق دستور شرکت سازنده یا با پد الکلی تمیز کنید.
• حداقل 15 دقیقه قبل از اقدام برای اندازه‌گیری دما، از خوردن غذا و نوشیدن مایعات گرم یا سرد خودداری کنید.
• توجه داشته باشید که دمای اندازه‌گیری شده توسط تب‌سنج‌های مختلف، ممکن است تا حدودی با یکدیگر متفاوت باشد. به‌خصوص اگر محل استفاده از تب‌سنج فرق کند.
• دمای بدن را در ساعات مشخصی از روز اندازه‌گیری کنید؛ چون ممکن است دمای بدن در طول شبانه‌روز تغییر کند.
• بلافاصله بعد از مصرف مسکن‌ها و تب‌برها، دمای بدن را اندازه‌گیری نکنید؛ چون احتمال خطا در نتایج نشان داده‌شده بسیار زیاد است.

سخن پایانی

در این مقاله، در مورد انواع ترمومتر پزشکی، مزایا و معایب هرکدام، دقیق‌ترین شیوه اندازه‌گیری دمای بدن و نحوه استفاده از تب‌سنج برای دهان و مقعد گفتیم. در انتها باید تأکید کنیم که بالا رفتن دمای بدن و تب، یکی از نشانه‌های بسیار مهم بیماری است که باید به‌شدت به آن توجه کرد؛ بنابراین همه افراد باید در خانه‌شان تب‌سنج داشته باشند تا بتوانند به‌موقع برای درمان بیماری‌ها اقدام کنند.

سؤالات متداول

1. ترمومتر دیجیتال پزشکی و ترمومتر لیزری پزشکی چه تفاوتی دارند؟

تفاوت اصلی آن‌ها این است که ترمومتر لیزری، غیر تماسی است و به همین دلیل برای اندازه‌گیری دمای بدن نوزادان مناسب‌تر و کاملاً بهداشتی است. در مقابل ترمومتر دیجیتالی را باید داخل دهان، مقعد یا زیر بغل قرار داد. در ضمن معمولاً از ترمومتر لیزری در بیمارستان‌ها و سایر اماکن عمومی استفاده می‌شود. همچنین ترمومتر دیجیتالی از لیزری دقیق‌تر است، در مقابل قیمت ترمومتر لیزری از ترمومتر دیجیتال پزشکی بیشتر خواهد بود.

2. قیمت ترمومتر پزشکی به چه عواملی بستگی دارد؟

قیمت ترمومتر به نوع آن (مدل‌های مادون قرمز و لیزری از انواع دیجیتالی گران‌تر هستند)، برند سازنده، امکانات ترمومتر مانند داشتن حافظه ذخیره نتایج، خاموش شدن خودکار و... بستگی دارد.

نویسنده: مینا افجه

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی

منابع: MayoClinic | HealthLine