نحوه استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر

در دنیای امروز، به‌ویژه پس از شیوع ویروس کرونا، اهمیت نظارت بر سطح اکسیژن خون بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. سطح اکسیژن خون، شاخصی حیاتی برای ارزیابی عملکرد صحیح ریه‌ها و سلامت عمومی بدن است. کاهش سطح اکسیژن می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی تنفسی و قلبی باشد که در صورت عدم تشخیص به‌موقع، جان فرد را تهدید می‌کند.

در این میان، دستگاه‌های پالس اکسیمتر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین لوازم پزشکی ضروری خانگی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. این دستگاه کوچک و کاربردی به شما کمک می‌کند تا سطح اکسیژن خون و ضربان قلب خود را در منزل به‌راحتی بررسی کنید و در صورت مشاهده هرگونه اختلال، اقدامات درمانی لازم را انجام دهید.

در این مقاله، راهنمای استفاده از دستگاه سنجش اکسیژن خون را برای شما آماده کرده‌ایم تا بتوانید به‌صورت اصولی و بدون خطا از پالس اکسیمتر استفاده کنید. آموزش استفاده از پالس اکسیمتر به شما نشان می‌دهد که چگونه نتایج به‌دست‌آمده را تفسیر کنید و در صورت نیاز، چه اقدامات بعدی را انجام دهید. پس تا انتها با همراه ما باشید.

پالس اکسیمتر چیست و چه کاربردی دارد؟

پالس اکسیمتر دستگاهی پزشکی است که میزان اشباع اکسیژن در خون را بدون نیاز به آزمایش خون اندازه‌گیری می‌کند. این دستگاه با استفاده از یک پروب که معمولاً روی انگشت، لاله گوش یا پیشانی قرار می‌گیرد، مقدار اکسیژن حمل‌شده توسط هموگلوبین را از طریق تابش نور بررسی می‌کند.

اندازه‌گیری دقیق اکسیژن خون با پالس اکسیمتر به پزشکان کمک می‌کند تا وضعیت اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را ارزیابی کنند و در صورت نیاز اقدامات درمانی انجام دهند. این دستگاه به‌ویژه برای بیماران مبتلا به بیماری‌های ریوی مانند COPD، آسم یا کرونا، افراد تحت مراقبت‌های ویژه، و ورزشکارانی که در ارتفاعات بالا تمرین می‌کنند، بسیار کاربردی است.

انواع دستگاه‌های پالس اکسیمتر

در ادامه شما را با انواع پالس اکسیمتر خانگی و بیمارستانی آشنا می‎کنیم:

1. پالس اکسیمتر انگشتی

پالس اکسیمتر انگشتی (The Finger Pulse Oximeter) یک دستگاه الکترونیکی قابل‌حمل است که برای اندازه‌گیری دقیق میزان اشباع اکسیژن خون در رگ‌های ضربان‌دار، به‌ویژه مویرگ‌های انگشت طراحی شده است. این دستگاه با قرار گرفتن روی انگشت، به‌سرعت درصد اکسیژن موجود در هموگلوبین خون را اندازه‌گیری می‌کند و برای استفاده در موقعیت‌هایی مانند بررسی مشکلات تنفسی، شرایط اورژانسی و هنگام انجام ورزش‌های سنگین کاربرد دارد. پالس اکسیمتر انگشتی گزینه‌ای ایده‌آل برای ارزیابی سریع سطح اکسیژن خون در خانه یا هنگام سفر است و می‌توان از آن به‌صورت چندباره استفاده کرد.

2. پالس اکسیمتر مچی

پالس اکسیمتر مچی یک دستگاه پزشکی است که برای اندازه‌گیری مداوم میزان اکسیژن خون و ضربان قلب طراحی شده است و مانند یک ساعت روی مچ بسته می‌شود. این دستگاه به دلیل وزن سبک و طراحی راحت، در آزمایش‌های طولانی‌مدت از دست جدا نمی‌شود و امکان ذخیره‌سازی اطلاعات را دارد. پالس اکسیمتر مچی علاوه بر استفاده در محیط‌های پزشکی مانند بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها، برای ورزشکاران، کوهنوردان و افرادی که در ارتفاعات بالا فعالیت می‌کنند نیز مناسب است. همچنین، برخی مدل‌ها دارای قابلیت اتصال به کامپیوتر، تنظیم آلارم، نمایش گرافیکی داده‌ها و پرینت نتایج هستند.

3. پالس اکسیمتر پزشکی (برای استفاده بیمارستانی)

پالس اکسیمتر پزشکی برای بیمارستان‌ها یک دستگاه پیشرفته برای اندازه‌گیری دقیق اکسیژن خون و ضربان قلب بیماران است که در محیط‌های درمانی مانند بیمارستان‌ها، بخش‌های مراقبت ویژه و اتاق‌های جراحی استفاده می‌شود. این دستگاه با دقت بالا و قابلیت پایش مداوم، امکان نظارت بر بیماران با مشکلات ریوی، قلبی و شرایط بحرانی را فراهم می‌کند. پالس اکسیمترهای بیمارستانی معمولاً دارای نمایشگر بزرگ، قابلیت اتصال به مانیتور مرکزی، آلارم‌های هشدار برای افت اکسیژن خون و امکان ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها هستند. برخی مدل‌ها پروب‌های مخصوص برای نوزادان، کودکان و بزرگسالان دارند و می‌توانند اطلاعات بیمار را برای تحلیل دقیق‌تر ثبت کنند. این دستگاه‌ها در اتاق‌های عمل، بخش‌های اورژانس، مراکز توانبخشی و برای بیماران تحت بیهوشی یا تحت درمان با دستگاه‌های تنفسی به کار می‌روند و نقش حیاتی در نظارت بر وضعیت سلامت بیماران ایفا می‌کنند.

آماده‌سازی قبل از استفاده از پالس اکسیمتر

روش صحیح استفاده از پالس اکسیمتر زمانی مؤثر است که این وسیله را به‌درستی آماده کرده باشید و نکات مهمی را رعایت کنید. این آماده‌سازی‌ها به افزایش دقت نتایج، حتی در بهترین پالس اکسیمترهای خانگی، کمک می‌کند و مانع از بروز خطاهای رایج خواهد شد. در ادامه، نکات مهم در حوزه طرز استفاده از پالس اکسیمتر را بررسی می‌کنیم:

• قبل از استفاده از دستگاه، توضیحات بروشور محصول را مطالعه کنید.
• دست‌های خود را قبل و بعد از استفاده از پالس اکسیمتر بشویید.
• اگر قصد دارید اندازه‌گیری را از انگشت انجام دهید، هرگونه جواهرات، ناخن مصنوعی یا لاک ناخن را از روی آن بردارید.
• دست شما باید راحت و در سطحی پایین‌تر از قلب قرار داشته باشد.
• انگشت و دست باید گرم باشند؛ در صورت سرد بودن، با حوله گرم دست‌هایتان را گرم کنید.
• برای بهبود دقت اندازه‌گیری، دست خود را به مدت پنج دقیقه روی قفسه سینه استراحت دهید.

نحوه استفاده صحیح از دستگاه پالس اکسیمتر

آگاهی از نحوه کارکرد پالس اکسیمتر به شما کمک می‌کند تا نتایج دقیق‌تری به‌دست آورید و در صورت مشاهده هرگونه اختلال در سطح اکسیژن خون، اقدامات لازم را انجام دهید. در ادامه، سه مورد از نکات مهم هنگام استفاده از پالس اکسیمتر را بررسی می‌کنیم:

1. نحوه قرار دادن دستگاه روی انگشت

بهترین روش استفاده از پالس اکسیمتر این‌گونه است که ابتدا دستان خود را بشویید و مطمئن شوید که انگشت موردنظر تمیز و خشک است. هرگونه جواهرات یا لاک ناخن را از انگشت بردارید، زیرا ممکن است بر دقت اندازه‌گیری تأثیر بگذارد. دست خود را گرم کنید و در سطحی پایین‌تر از قلب نگه دارید تا جریان خون مناسب باشد. سپس دستگاه را روشن کرده و گیره پالس اکسیمتر را به انگشت اشاره یا میانی خود متصل کنید. توجه داشته باشید که انگشت باید ثابت و بدون حرکت بماند تا نتایج دقیق‌تری حاصل شود.

2. زمان مناسب برای خواندن نتیجه

پس از قرار دادن دستگاه روی انگشت، چند لحظه صبر کنید تا پالس اکسیمتر میزان اکسیژن و ضربان قلب را به‌درستی اندازه‌گیری کند. معمولاً در عرض چند ثانیه، نتایج روی صفحه نمایش ظاهر می‌شوند. در این مرحله، روش خواندن اطلاعات پالس اکسیمتر اهمیت دارد؛ باید مطمئن شوید که دستگاه سیگنال قوی و پایدار را نشان می‌دهد. برخی مدل‌ها دارای نمودار یا صدای هشدار برای نشان دادن قدرت سیگنال هستند. اگر سیگنال ضعیف بود، دست را مجدداً تنظیم کنید یا از انگشت دیگری استفاده کنید.

3. تفسیر اعداد نمایش داده شده (SpO2 و ضربان قلب)

پس از ثبت نتیجه، صفحه نمایش دستگاه دو عدد کلیدی زیر را نشان می‌دهد:

• میزان اشباع اکسیژن خون (SpO2): در افراد سالم معمولاً بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد است. ممکن است عدد استاندارد برای افرادی که دچار مشکلات ریوی هستند، متفاوت باشد.
• ضربان قلب (HR): که نشان‌دهنده تعداد ضربان قلب در دقیقه است.

این اعداد روی پالس اکسیمتر​ باید در محدوده نرمال باشند تا نشان دهند که عملکرد اکسیژن‌رسانی بدن مناسب است. اگر نحوه استفاده از دستگاه پالس اکسیمتر را به‌درستی انجام داده‌اید و عدد SpO2 به‌طور مکرر زیر ۹۲ درصد بود، این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از هیپوکسمی (کمبود اکسیژن در خون) باشد و لازم است سریعاً با پزشک تماس بگیرید.

عوامل مؤثر بر دقت اندازه‌گیری پالس اکسیمتر

پالس اکسیمتر، به‌عنوان ابزاری حیاتی در پایش سطح اکسیژن خون، نقش مهمی در تشخیص و درمان بیماری‌های تنفسی و قلبی ایفا می‌کند. بااین‌حال، دقت نتایج این دستگاه می‌تواند تحت تأثیر شرایط محیطی و فیزیولوژیکی مختلف قرار گیرد. آگاهی از این عوامل به شما کمک می‌کند تا از اشتباهات رایج در استفاده از پالس اکسیمتر جلوگیری کنید و نتایج دقیق‌تری به‌دست آورید. در ادامه، به مهم‌ترین این عوامل اشاره می‌کنیم:

• نور محیطی شدید و روشن
• قرار دادن نادرست پروب روی انگشت، گوش یا پا
• شل بودن یا قرارگیری نامناسب سنسور
• استفاده از لاک ناخن یا ناخن مصنوعی ضخیم
• رنگدانه پوست و ضخامت پوست
• دمای پایین پوست و سرد بودن انگشتان
• مصرف داروهای مسدودکننده اعصاب یا رقیق‌کننده خون
• حرکت زیاد یا انجام ورزش هنگام اندازه‌گیری
• کاهش جریان خون به دلیل شرایط فیزیولوژیکی خاص
• استفاده از پروب در نزدیکی منابع نور مادون‌قرمز

نگهداری و مراقبت از دستگاه پالس اکسیمتر

برای حفظ عملکرد بهینه و افزایش عمر مفید پالس اکسیمتر، باید یک سری اصول را رعایت کنید. در ادامه، نکات مؤثر برای تمیز کردن و نگهداری از این وسیله را بررسی کرده‌ایم:

1. نحوه تمیز کردن و ضدعفونی کردن دستگاه

تمیز کردن و ضدعفونی کردن منظم پالس اکسیمتر، برای حفظ دقت اندازه‌گیری و جلوگیری از انتقال آلودگی و عفونت، بسیار مهم است. ازآنجاکه این دستگاه در تماس مستقیم با پوست قرار دارد، رعایت اصول بهداشتی در تمیز کردن آن می‌تواند نقش مؤثری در افزایش ایمنی و بهبود عملکرد آن داشته باشد:

• برای تمیز کردن دستگاه از پارچه نرم و مرطوب استفاده کنید و از مواد شیمیایی قوی خودداری کنید.
• از یک پارچه خشک و تمیز برای خشک کردن دستگاه پس از تمیز کردن استفاده کنید.
• سطح تماس انگشت با دستگاه را با پارچه آغشته به الکل پزشکی ۷۰ درصد ضدعفونی کنید.
• اجازه دهید دستگاه به‌طور طبیعی در معرض هوا خشک شود یا با پارچه خشک آن را پاک کنید.
• انگشتی که برای اندازه‌گیری استفاده می‌شود را نیز تمیز کنید.
• از اسپری مستقیم مایعات روی دستگاه خودداری کنید و هرگز دستگاه را درون مایعات غوطه‌ور نکنید.
• از ضدعفونی کردن دستگاه با دما و فشار بالا یا گازهای شیمیایی خودداری کنید.

نگهداری صحیح برای افزایش عمر مفید دستگاه

نگهداری درست از پالس اکسیمتر نه‌تنها باعث افزایش عمر مفید آن می‌شود، بلکه دقت عملکرد دستگاه را نیز در طول زمان تضمین می‌کند. برای اینکه چک کردن اکسیژن خون با پالس اکسیمتر با دقت بالایی انجام شود، نکات زیر را رعایت کنید:

• دستگاه را در محیطی خشک و خنک نگهداری کنید و از قرار دادن آن در معرض رطوبت و دمای بالا خودداری کنید.
• از ضربه، فشار و لرزش‌های شدید که می‌توانند به دستگاه آسیب برسانند، جلوگیری کنید.
• باتری‌های دستگاه را به‌موقع تعویض کنید و در صورت مشاهده آلارم باتری بر روی صفحه، باتری جدید قرار دهید.
• دستگاه را دور از گردوغبار، مواد خورنده و مواد منفجره نگهداری کنید.
• در صورت گذشت بیش از ۵ سال از عمر دستگاه یا پایان دوره گارانتی، برای جایگزینی آن اقدام کنید.
• پس از هر بار استفاده، دستگاه را طبق دستورالعمل تمیز کنید و در جعبه مخصوص خود قرار دهید.
• دستگاه را از دمای بسیار سرد یا بسیار گرم دور نگه دارید تا عملکرد آن دچار اختلال نشود.

سخن پایانی

پالس اکسیمتر یک ابزار حیاتی برای نظارت بر سطح اکسیژن خون و ضربان قلب است که به‌خصوص برای افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی و قلبی، همچنین ورزشکاران و بیماران تحت مراقبت، ضروری محسوب می‌شود. این دستگاه در انواع مختلف انگشتی و مچی عرضه می‌شود و با روش اندازه‌گیری دقیق اکسیژن خون، به پزشکان و بیماران کمک می‌کند تا وضعیت سلامت خود را کنترل کنند.

برای استفاده صحیح، لازم است نکاتی مانند تمیز بودن انگشت، حذف لاک ناخن و ثابت نگه‌داشتن دست رعایت شود تا دقت اندازه‌گیری بالا برود. اعداد روی پالس اکسیمتر اطلاعات مهمی درباره وضعیت اکسیژن‌رسانی بدن ارائه می‌دهند که تفسیر درست آن‌ها می‌تواند در تشخیص مشکلات تنفسی نقش حیاتی داشته باشد. همچنین، رعایت اصول نگهداری و تمیز کردن دستگاه باعث افزایش عمر مفید و عملکرد دقیق آن خواهد شد.

سؤالات متداول

1. نحوه استفاده از پالس اکسیمتر انگشتی چگونه است؟

برای کار با پالس اکسیمتر انگشتی، ابتدا انگشت خود را تمیز و خشک کنید و هرگونه لاک ناخن یا جواهرات را بردارید. سپس دستگاه را روشن کرده و گیره آن را به انگشت اشاره یا میانی متصل کنید. دست خود را ثابت و پایین‌تر از سطح قلب نگه دارید. پس از چند ثانیه، دستگاه میزان اشباع اکسیژن خون و ضربان قلب را روی صفحه‌نمایش نشان می‌دهد.

2. برای تعمیر پالس اکسیمتر انگشتی به کجا مراجعه کنم؟

برای تعمیر پالس اکسیمتر انگشتی می‌توانید به مراکز تخصصی تعمیر تجهیزات پزشکی مراجعه کنید. این مراکز معمولاً در شهرهای بزرگ و در نزدیکی بیمارستان‌ها یا فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی فعالیت می‌کنند. همچنین، نمایندگی‌های مجاز برند دستگاه شما گزینه مناسبی برای تعمیرات تخصصی و تضمینی هستند.

3. اعداد روی پالس اکسیمتر چه چیزی را نشان می دهند؟

اعداد روی پالس اکسیمتر میزان اشباع اکسیژن خون را به‌صورت درصد نشان می‌دهند و بیانگر وضعیت سلامت بیمار هستند. محدوده ۹۵ تا ۹۹ درصد طبیعی است، ۹۱ تا ۹۴ درصد کاهش خفیف و نیاز به اکسیژن مکمل دارد، ۸۶ تا ۹۰ درصد کاهش متوسط و نیاز به اکسیژن ۱۰۰ درصد دارد و مقادیر ۸۵ درصد یا کمتر نشان‌دهنده کاهش شدید اکسیژن خون و نیاز فوری به تهویه مصنوعی است. برای خرید دستگاه اکسیژن سنج خون یا دریافت مشاوره در این خصوص، می‌توانید با کارشناسان ما در زیوش تماس بگیرید.

نویسنده: سعیده جلالیان

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی

منابع: HealthLine | HopkinsMedicine