آیا کمبود ویتامین D باعث چاقی می‌شود؟

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که نقش مهمی در تنظیم سوخت و ساز بدن دارد. این ویتامین به صورت طبیعی از نور خورشید و برخی از منابع غذایی مانند ماهی‌های چرب، تخم‌مرغ و لبنیات تأمین می‌شود. وظیفه اصلی ویتامین D تنظیم سطح کلسیم و فسفر در بدن است که برای حفظ سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها ضروری است.

علاوه‌براین، ویتامین D نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهاب و تنظیم عملکرد بسیاری از اندام‎های بدن دارد. تحقیقات گویای آن است که این ویتامین ممکن است روی متابولیسم گلوکز و حساسیت‌ انسولین تاثیرگذار باشد از این رو می‌توان از آن جهت پیشگیری از دیابت و سندروم متابولیک استفاده کرد.

کمبود ویتامین D باعث مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، کاهش استحکام استخوان و افزایش خطر بیماری‌های مزمن (طولانی مدت) می‌شود. اما آیا کمبود این ویتامین با مشکلات مربوط به اضافه وزن و چاقی هم در ارتباط است؟ در این مقاله ارتباط کمبود ویتامین دی و چاقی را بررسی می‌کنیم.

رابطه بین ویتامین D و هورمون‌های چاقی

برخی شواهد نشان می‌دهند که کمبود ویتامین D ممکن است با افزایش اشتها و اختلال در سوخت‌وساز مرتبط باشد. کمبود این ریزمغذی با افزایش سطح هورمون گرلین (هورمون اشتها) و کاهش سطح لپتین (هورمون سیری) ارتباط مستقیمی دارد. این هورمون‌ها باعث افزایش اشتها و مصرف کالری بیشتر در فرد می‌شوند.

همان‌طور که قبلاً بیان کردیم ویتامین D در تنظیم متابولیسم و کنترل وزن فرد نقش مهمی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد کمبود این ویتامین ممکن است باعث کند شدن سوخت و ساز بدن و افزایش وزن شود.

رابطه کمبود ویتامین D و مقاومت به انسولین

ارتباط تنگاتنگی بین کمبود ویتامین D و مقاومت به انسولین وجود دارد. تحقیقات حاکی از آن است که کمبود ویتامین D در بدن، می‌تواند باعث کاهش ترشح انسولین و مقاومت انسولینی در بدن فرد شود که در نهایت به بروز دیابت نوع 2 می‌انجامد. ارتباط بین کمبود ویتامین D و مقاومت به انسولین می‌تواند از طریق التهاب ایجاد شود، زیرا کمبود این ویتامین باعث افزایش علائم التهاب در فرد می‌شود.

کمبود ویتامین D و چاقی در کودکان و نوجوانان

تحقیقات نشان از این دارند که کمبود ویتامین دی و افزایش وزن در افراد ارتباط مستقیمی دارد. برای این رابطه، دلایل مختلفی مطرح شده‌اند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت، هرچند مکانیسم دقیق این ارتباط هنوز به‌طور کامل روشن نیست.

رابطه بین کمبود ویتامین D و چاقی در کودکان و نوجوانان، پیچیده و چندوجهی است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که چاقی در کودکان با کاهش سطح ویتامین D ارتباط قابل‌توجهی دارد. در بدن کودکان چاق، ویتامین D بیشتر در بافت‌های چربی ذخیره می‌شود و همین موضوع می‌تواند به کمبود این ویتامین منجر شود.

کمبود ویتامین D همچنین ممکن است موجب اختلال در رشد و ضعف عضلانی در کودکان شود. به‌طور کلی این ویتامین در تنظیم متابولیسم، سوخت و ساز بدن و کنترل وزن نقش بسیار مهمی دارد.

آیا افزایش وزن باعث کاهش سطح ویتامین D می‌شود؟

بله، افزایش وزن می‌تواند جذب ویتامین D را کاهش دهد و در نتیجه باعث افت سطح این ویتامین در بدن شود. همان‌طور که گفته شد، ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که در بافت‌های چربی بدن ذخیره می‌شود.

در افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن، این بافت‌های چربی تمایل دارند ویتامین D را در خود محبوس کنند. در نتیجه، میزان ۲۵-هیدروکسی ویتامین دی (25-OHD) که شاخص اصلی برای سنجش سطح این ویتامین در خون است، کاهش می‌یابد.

در نهایت این موضوع نشان می‌دهد که افزایش وزن به طور مستقیم جذب ویتامین D را کاهش نمی‌دهد، بلکه اضافه وزن باعث می‌شود این ویتامین در بافت‌های چربی ذخیره شود و در دسترس جریان خون قرار نگیرد. ارتباط کمبود ویتامین دی و چاقی، یک موضوع بسیار پیچیده و البته در حال تحقیق است.

آیا مصرف مکمل‌های ویتامین D به کاهش وزن کمک می‌کند؟

برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل ویتامین D، در افرادی که با کمبود این ویتامین مواجه هستند، ممکن است در کنار رژیم غذایی و ورزش، به بهبود شاخص‌های متابولیک و کاهش وزن کمک کند.

هرچند مکانیسم دقیق این تأثیر هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما احتمال می‌رود که ویتامین D با تنظیم سوخت‌وساز چربی‌ها و کاهش التهاب در بدن، در روند کاهش وزن نقش داشته باشد.

برخی مطالعات دیگر حاکی از آن هستند که مکمل‌های ویتامین D باعث کاهش شاخص توده بدنی (BMI) و وزن می‌شوند. علاوه بر این، ویتامین D می‌تواند باعث القای احساس سیری و کاهش ذخیره چربی در بدن شود که به کاهش وزن کمک زیادی می‌کند.

نکته مهم: ویتامین D باید به میزان مورد نیاز و با مشورت پزشک مصرف شود.

راه‌های پیشگیری از کمبود ویتامین D

جهت پیشگیری از کمبود ویتامین D، بهتر است روش‌های زیر را انجام دهید.

• قرار گرفتن در معرض نور خورشید: نور خورشید بهترین منبع طبیعی ویتامین D است. قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت ۱۰ تا ۳۰ دقیقه در روز می‌تواند به تأمین این ویتامین کمک کند؛ با این حال برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی و آسیب‌های پوستی، رعایت نکات ایمنی ضروری است.
• مصرف غذاهای غنی از ویتامین D: ماهی‌های چرب مثل سالمون و ساردین، زرده تخم‌مرغ و قارچ، از منابع غذایی ویتامین دی محسوب می‌شوند.
• مکمل‌های ویتامین D: در صورت عدم تأمین ویتامین D از طریق مواد غذایی و نور خورشید، استفاده از مکمل‌ها تحت نظر پزشک مفید است.
• مدیریت وزن: حفظ وزن در محدوده طبیعی می‌تواند از کمبود ویتامین D جلوگیری کند، زیرا اضافه‌وزن توانایی بدن را در استفاده مؤثر از این ویتامین کاهش می‌دهد.

سخن پایانی

همان‌طور که در این مقاله خواندید، کمبود ویتامین D با اختلال در متابولیسم، افزایش اشتها، کاهش حساسیت به انسولین و حتی ذخیره بیشتر چربی در بدن همراه است. این ویتامین حیاتی نقش مهمی در کنترل وزن، پیشگیری از چاقی و سلامت عمومی بدن دارد؛ به‌ویژه در کودکان و نوجوانان که در سنین رشد هستند. اگرچه مصرف مکمل ویتامین D می‌تواند در برخی افراد به کاهش وزن کمک کند، اما شرط اصلی آن تشخیص درست و مصرف اصولی این مکمل است.

اگر درباره سطح ویتامین D بدن خود نگران هستید یا می‌خواهید بدانید که آیا خرید مکمل ویتامین D و مصرف آن برای شما ضروری است یا خیر، پیشنهاد می‌کنیم با کارشناسان داروخانه آنلاین زیوش تماس بگیرید و از دکتر داروساز مشاوره رایگان دریافت کنید.

نویسنده: فاطمه پیوند

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده