عفونت‌های کلیه، دسته‌ای از عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) هستند که معمولاً از مثانه به کلیه‌ها سرایت می‌کنند. باکتری‌ها شایع‌ترین عامل آن هستند. علائم اصلی آن شامل تب، اختلال در ادرار، درد پایین کمر، درد در پهلو و درد در هنگام ادرار کردن است. عفونت‌های کلیه با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند. چنانچه می‌خواهید در مورد علائم، تشخیص، پیشگیری و درمان این بیماری بدانید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله، با ما همراه باشید.
عفونت کلیه (پیلونفریت) چیست؟
عفونت کلیه نوعی از عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) است. هنگامی که باکتری‌ها از دیگر نقاط بدن، مانند مثانه، به یکی یا هر دو کلیه راه می‌یابند، عفونت کلیه ایجاد می‌شود.
عفونت‌های کلیه از عفونت‌های مجاری ادراری تحتانی، جدی‌تر هستند. اگر علائم عفونت کلیه را دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
عفونت‌های کلیه چه‌قدر شایع‌اند؟
در آمریکا، سالانه، یک نفر از هر ۲۰۰۰ نفر به عفونت کلیه، دچار می‌شود.
تفاوت عفونت کلیه با دیگر عفونت‌های مجاری ادراری چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، عفونت کلیه، جزو عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) است. ولی وقتی صحبت از عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) می‌شود، معمولاً منظور بخش‌های پایینی مجاری ادراری، یا به عبارتی عفونت مثانه یا میزراه است. این عفونت‌ها، نشانه‌های مشابهی با عفونت کلیه دارند؛ با این تفاوت که عفونت کلیه با احتمال بیش‌تری می‌تواند باعث ایجاد تب و درد در پایین کمر و پهلو شود.
خلاصه: عفونت کلیه، علائم مشابهی با عفونت‌های مجاری ادراری تحتانی دارد، اما می‌تواند باعث تب و پهلو درد هم بشود. عفونت کلیه، به طور کلی جدی‌تر است.
علائم و نشانه‌های عفونت کلیه کدام‌اند؟
علائم عفونت کلیه شامل موارد زیر است:
- تب
- لرز
- درد در پایین کمر یا پهلو
- درد در هنگام ادرار کردن
- ادرار خون‌آلود (هماچوری)
- ادرار کدر (پایوری که به معنی وجود چرک در ادرار است)
- تکرر ادرار
- نیاز شدید به ادرار
چه چیزی باعث عفونت کلیه می‌شود؟
عفونت‌های باکتریایی، شایع‌ترین علت عفونت‌های کلیه هستند. ویروس‌ها هم می‌توانند گاهی باعث عفونت کلیه شوند، هرچند در افراد سالم، چنین چیزی نادر است. برخی باکتری‌هایی که بیش‌تر باعث این عفونت‌ها می‌شوند، گونه‌های زیر هستند:
- اشرشیا کلای ( coli)
- استافیلوکوک (Staphylococcus)
- انتروباکتر (Enterobacter)
- پروتئوس میرابیلیس (Proteus mirabilis)
خلاصه: باکتری‌ها مهم‌ترین عامل عفونت‌های کلیوی هستد.
چگونگی ابتلا به عفونت کلیه
کلیه‌ها برای دفع مواد زائد، ادرار می‌سازند. این ادرار از مجاری‌ای (میزنای‌ها) عبور می‌کند تا به مثانه برسد (مثانه کیسه‌ای است که ادرار را تا هنگام تخلیه نگه می‌دارد). پس از آن، از مجرای دیگری (میزراه) عبور می‌کند تا بدن را ترک کند. این فرایند، معمولاً هر باکتری یا میکروبی را [از مجاری] پاکسازی می‌کند.
گاهی، باکتری‌ها می‌توانند به بالا حرکت کرده و بخش‌هایی از مجاری ادراری، مانند میزراه، مثانه و میزنای‌ها را آلوده کنند. این باکتری‌ها، سپس به کلیه‌ها رسیده و در آنجا عفونت ایجاد می‌کنند.
باکتری‌هایی که از جاهای دیگر بدن از طریق خون به کلیه می‌آیند، منشأ دیگری برای عفونت‌های کلیه هستند.
خلاصه: انتقال باکتری‌ها از مثانه یا از خون به کلیه‌ها، باعث ایجاد عفونت در آن‌ها می‌شود.
چه عواملی ریسک عفونت کلیه را بالا می‌برند؟
ریسک‌فاکتورهای عفونت کلیه شامل موارد زیر است:
- گرفتگی: هر چیزی تخلیه‌ی کامل ادرار را از مجاری مختل کند، می‌تواند باعث تکثیر و رسیدن باکتری‌ها به کلیه شود. برخی عواملی که می‌توانند باعث گرفتگی مجاری ادراری شوند، سنگ‌های کلیه، بزرگ‌شدن پروستات و افتادگی رحم هستند. فشار بر روی مثانه به‌خاطر بارداری، عامل دیگری است که می‌تواند ریسک عفونت را افزایش دهد.
- پس‌زنی مثانه‌ای حالبی: وضعیتی است که در آن ادرار از مثانه به سمت میزنای‌ها برمی‌گردد. این وضعیت می‌تواند باعث انتقال عفونت از مثانه به کلیه‌ها شود.
- برخی بیماری‌ها: بیماری‌هایی مثل دیابت و HIV می‌توانند ریسک عفونت کلیه را افزایش دهند.
- استفاده از داروهای سرکوب‌‌کننده دستگاه ایمنی.
- آناتومی: زنان، کسانی که در بدو تولد مؤنث تعیین شده‌اند، و کسانی که آلت تناسلی مردانه ندارند؛ میزراه کوتاه‌تری دارند که باعث می‌شود باکتری‌ها راحت‌تر بتوانند از مثانه به کلیه‌ها برسند.
عفونت کلیه چه خطراتی دارد؟
گاهی، عفونت‌های کلیه می‌توانند منجر به عوارضی شوند که زندگی شخص را تهدید می‌کند؛ به‌ویژه در کسانی که بیماری زمینه‌ای یا دستگاه ایمنی ضعیفی دارند. این عوارض شامل موارد زیر است:
- پیلونفریت آمفیزماتوز (Emphysematous pyelonephritis)؛ که وضعیتی است که در آن باکتری‌ها شروع به تخریب بخش‌هایی از کلیه کرده و گاز تولید می‌کنند. این وضعیت در کسانی که دیابت دارند، بیش‌تر شایع است.
- نکروز مدولای کلیه (Renal papillary necrosis)؛ که وضعیتی است که در آن کلیه‌ها به‌شدت آسیب می‌بینند.
چگونه می‌توان از عفونت کلیه پیشگیری کرد؟
عفونت کلیه، اغلب از مثانه شروع می‌شود؛ پس پیشگیری از عفونت‌های مجاری ادراری تحتانی اولین قدم برای پیشگیری از عفونت کلیه است. در ادامه به بررسی روش‌هایی که می‌توانید با انجام آن‌ها از ایجاد عفونت در مجاری ادراری جلوگیری کنید، خواهیم پرداخت.
- مصرف زیاد مایعات. با پزشک خود درباره‌ی میزان مناسب آب و مایعاتی که نیاز است مصرف کنید، صحبت کنید.
- تخلیه کامل مثانه. نگه داشتن ادرار، می‌تواند باعث رشد باکتری‌ها شود.
- ادرار کردن قبل از رابطه جنسی. این کار کمک می‌کند هر باکتری‌ای که در مجاری ادراری هست، تخلیه شود.
- بهداشت فردی مناسب. کارهایی مثل مرتب حمام کردن، عوض کردن لباس زیر نم‌دار و نظافت مناسب بعد از مدفوع کردن، می‌توانند از ورود باکتری‌ها به بدن جلوگیری کنند.
خلاصه: رعایت بهداشت فردی و تخلیه کامل مثانه، مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از عفونت‌های مجاری ادراری هستند.
عفونت کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان، با بررسی علائم و آزمایش ادرار فرد، به دنبال نشانه‌هایی از وجود عفونت می‌گردند. همچنین، ممکن است نیاز به آزمایش خون یا تصویربرداری از کلیه‌ها (CT Scan یا سونوگرافی کلیه‌ها) هم باشد.
چگونه می‌توان متوجه عفونت کلیه شد؟
تنها پزشکان و کادر درمان، می‌توانند عفونت کلیه را تشخیص دهند. اگر علاوه بر علائم عفونت مجاری ادراری (UTI)، تب و پهلودرد هم داشتید، ممکن است عفونت کلیه داشته باشید. در این صورت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
عفونت کلیه چگونه درمان می‌شود؟
پزشکان عفونت کلیه را با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌کنند. برای درمان کامل، نیاز است تا حداقل ۱۴ روز آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. اگر خیلی بدحال بودید، یا در صورتی که با آنتی‌بیوتیک‌ها بهتر نشدید، ممکن است است نیاز شود تا برای مدت بیش‌تری آنتی‌بیوتیک مصرف کنید یا حتی در بیمارستان بستری شوید.
خلاصه: درمان عفونت کلیه با آنتی‌بیوتیک‌هاست که حداقل ۱۴ روز باید ادامه داشته باشد.
برای درمان عفونت کلیه از چه داروهایی استفاده می‌شود؟
پزشکان ممکن است یکی از داروهای زیر یا ترکیبی از آن‌ها را برای درمان عفونت کلیه به کار ببرند:
- کوتریموکسازول(Trimethoprim-sulfamethoxazole/TMP-SMX)
- آموکسی‌سیلین (Amoxicillin)
- کو‌آموکسی‌کلاو (Co-amoxiclav)
- سفتریاکسون (Ceftriaxone)
- سفالکسین (Cephalexin)
- سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin)
- لِووفلوکساسین (Levofloxacin)
چه مدت بعد از درمان احساس بهبودی حاصل خواهد شد؟
معمولاً، دو سه روز بعد از دریافت آنتی‌بیوتیک، شروع به بهتر شدن خواهید کرد. هرچند، ممکن است برای برخی افراد بیش‌تر طول بکشد. حتی در صورتی که علائم بهبودی را حس کردید، باید داروهای خود را تا حتماً انتهای دوره‌ای که پزشکتان برایتان مشخص کرده، مصرف کنید.
خلاصه: چند روز بعد از دریافت آنتی‌بیوتیک، علائم بهبودی ظاهر می‌شود ولی باید داروها را تا پایان دوره تعیین شده ادامه داد.
عفونت کلیه چه‌قدر طول می‌کشد؟
در صورتی دریافت درمان، پس از چند روز، نشانه‌های بهبود ظاهر می‌شوند. هرچند، به یاد داشته باشید، که حتماً باید آنتی‌بیوتیک‌ها را تا انتهای دوره‌ای که پزشکتان دستور داده، مصرف کنید. با این حال، همه‌ی عفونت‌ها مثل هم نیستند؛ و برخی سخت‌تر درمان می‌شوند و ممکن است چندین هفته طول بکشند.
آیا ممکن است عفونت کلیه خودبه‌خود خوب شود؟
در برخی افراد، عفونت‌های مجاری ادراری تحتانی، خودبه‌خود خوب می‌شوند. اما عفونت‌های کلیه این گونه نیستند. در صورتی که عفونت کلیه درمان نشود، می‌تواند عوارض خطرناکی داشته باشد که زندگی فرد را تهدید کند. اگر علائم عفونت کلیه را داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
خلاصه: عفونت‌های کلیه حتماً نیاز به دریافت درمان‌های دارویی دارند.
چه کارهایی را می‌توان برای بهبودی عفونت کلیه انجام داد؟
نوشیدن آب فراوان و پرهیز از الکل و کافئین به کلیه‌ها در مقابله با عفونت کمک می‌کند. اما توجه کنید که نباید به هیچ وجه درمان‌های خانگی را برای عفونت کلیه امتحان کنید. حتماً به دستورهای پزشکتان درباره‌ی داروهایتان و کارهایی که باید در خانه انجام دهید، عمل کنید. حتی در صورت بهتر شدن، آنتی‌بیوتیک‌ها را تا پایان دوره‌ای که پزشکتان تعیین کرده، مصرف کنید. در صورت قطع زودهنگام داروها، امکان بازگشت عفونت وجود دارد.
خلاصه: درمان‌های خانگی را به هیچ وجه نباید برای عفونت کلیه امتحان کنید. حتماً به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هر گونه مشکلی هنگام ادرار داشتید (مثلاً درد، سوزش، تکرر و ...)، یا اگر در ادرار متوجه تغییراتی مانند کدر شدن یا وجود خون شدید، به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی برای عفونت کلیه باید به اورژانس رفت؟
اگر هر گونه علامت از دست دادن آب شدید یا بدحالی وخیم داشتید، به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد یا تب ناگهانی
- قطع ادرار یا ادرار خیلی کم
- گیجی یا تغییرات روانی
- تنگی نفس شدید
سخن پایانی
عفونت‌های کلیه، در صورتی که فوراً درمان شوند، معمولاً مشکل جدی‌ای ایجاد نمی‌کنند. رعایت بهداشت فردی و تخلیه کامل مثانه می‌توانند از ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری که امکان سرایت به کلیه دارند، جلوگیری کنند. اگر بیماری زمینه‌ایِ خاصی دارید که ریسک عفونت را در شما افزایش می‌دهد، با پزشک یا داروساز خود در مورد روش‌های پیشگیری از عفونت صحبت کنید.