عفونت ریه چیست؟ | بررسی علل، علائم و راههای درمان
:quality(80)/https://static.zeevash.ir/Posts/Image/نمایش-کوچک-j5ij.jpg)
آخرین بهروزرسانی: ۱۶ فروردین ۱۴۰۴مقالات
احتمالا شما هم در طول زندگیتان دچار عفونت تنفسی شدهاید. عفونت تنفسی از جمله بیماریهای شایعی است، که به خصوص در کودکان و افراد مسن خطرناک است. هنگامی که بر اثر ورود ویروس، باکتری یا قارچ به ریهها، التهاب ایجاد شود، فرد دچار عفونت تنفسی شده است. عفونت تنفسی میتواند خفیف یا شدید باشد. چند نوع عفونت تنفسی شایع وجود دارد؛ که یکی از شایع ترین آنها ذاتالریه است. ذاتالریه کیسههای هوایی کوچک (آلوئولها) را درگیر میکند. عامل ذاتالریه اغلب باکتری است؛ اما توسط ویروس یا قارچ نیز ممکن است رخ دهد. اگر فردی که ذاتالریه دارد، عطسه یا سرفه کند، باکتریها را در هوا پراکنده میکند و ممکن است دیگران را آلوده کند. نکته مهم در مورد عفونت تنفسی، تشخیص و درمان به موقع است. در مقاله زیر تمام آنچه را که باید در مورد عفونت ریه بدانید، آوردهایم. با تیم زیوش همراه باشید.
عفونت ریه چیست؟
عفونت ریه در اثر حضور ارگانیسمهای مختلف، از جمله باکتری، ویروس یا انگل در ریه ایجاد شود. در این حالت، بخشی از بافت ریه و راههای هوایی ملتهب میشوند و خلط و ترشحات، مسیر تنفس را میبندند؛ در نهایت نیز فرد نمیتواند به درستی تنفس کند. عفونت ریه بیشتر کیسههای هوایی کوچک را درگیر میکند و مجاری هوایی انتقال دهنده هوا به ریه، کمتر درگیر میشوند. در ریهها بخشیهایی به نام نایژهها (راههای هوایی بزرگ) وجود دارند؛ که حد واسط بین نای و راههای هوایی کوچک هستند. اگر نایژهها عفونی شوند، برونشیت بروز میکند. اغلب اوقات برونشیت توسط ویروسها ایجاد میشود. اگرچه باکتریها و قارچها نیز میتوانند باعث برونشیت شوند. بخش دیگر در ریهها، برونشیولها (راههای هوایی کوچک) هستند؛ که بین نایژهها و آلوئولهای هوایی قرار دارند. اگر برونشیولها دچار عفونت شوند؛ به آن برونشیولیت گفته میشود. برونشیولیت ویروسی بیشتر در نوزادان رخ میدهد. اگر آلوئولها ( کیسههای هوایی) عفونی شوند، بیماری ذاتالریه بروز میکند. عفونت های ریوی مانند ذاتالریه، میتوانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. علائم نیز ممکن است در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف یا بیماریهای زمینهای دارند، شدیدتر باشند.
خلاصه: ارگانیسمهای مختلف (باکتری، ویروس و قارچ) میتوانند بخشهای مختلف ریه مانند نایژهها، برونشیولها یا آلوئولهای هوایی را آلوده کنند، در این حالت تنفس فرد به مشکل میخورد و زندگیاش به خطر میافتد.
چه عواملی باعث عفونت ریه میشوند؟
عفونت ریه معمولا با ویروسها و باکتریها ایجاد میشود. انواع شایع عفونت ریه شامل موارد زیر است:
-
ذاتالریه
-
برونشیت
-
برونشیولیت
به ندرت، قارچها نیز باعث عفونت ریه میشوند. این قارچها شامل موارد زیر هستند:
-
پنوموسیستیس جیرووسی
-
آسپرژیلوس
-
هیستوپلاسما کپسولاتوم
برخی از عفونتهای قارچی ریه، مانند پنومونی پنوموسیستیس، اغلب در افراد سرطانی، مبتلا به HIV یا افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند، رخ میدهد. اما سایر عفونتهای قارچی مانند کوکسیدیوئیدومیکوز ریوی (تب دره) میتواند هر کسی را گرفتار کند. به عنوان مثال با برخی افراد با تنفس اسپورهایی که در خاک بیابانهای جنوب غربی ایالات متحده و در آمریکای مرکزی و جنوبی یافت میشوند، مبتلا به تب دره میشوند.
خلاصه: عامل اصلی عفونت ریه ویروسها و باکتریها هستند. برخی از قارچها میتوانند در افراد مبتلا به HIV، سرطان یا نقص سیستم ایمنی، عفونت ایجاد کنند.
انواع عفونت ریه
ذاتالریه
ذاتالریه یا پنومونی یک عفونت شایع ریه است. این عفونت آلوئولهای هوایی را درگیر میکند و میتواند هر فردی را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد. ویروسها، باکتریها و قارچ ها میتوانند عامل پنومونی باشند. علل شایع بروز ذاتالریه عبارتند از:
-
باکتری هایی از جمله استرپتوکوک پنومونی (شایع ترین)، هموفیلوس آنفولانزا و مایکوپلاسما پنومونیه
-
ویروس هایی مانند ویروس آنفولانزا، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) و ویروس عامل کووید-19
پنومونی در سه دسته مختلف تقسیم میشود. پزشکان از این دسته بندی برای این استفاده میکنند، که مشخص شود ارگانیسم بیماریزا، در دسته مقاوم به دارو است یا خیر. ارگانیسمهایی که در دسته مقاوم به دارو هستند، درمان سختتری دارند و فرد را در معرض خطر بیشتری قرار میدهند. انواع ذاتالریه به شرح زیر است:
-
پنومونی اکتسابی از جامعه (CAP): اگر فردی در محل کار، مهمانی یا هر گونه تجمع اجتماعی به ذاتالریه مبتلا شود؛ به آن پنومونی اکتسابی از جامعه گفته میشود.
-
پنومونی اکتسابی از بیمارستان (HAP): اگر فردی در مدت زمان بستری بودن در بیمارستان یا پس از ترخیص، دچار ذاتالریه شود؛ به آن پنومونی اکتسابی از بیمارستان گفته میشود.
-
پنومونی مرتبط با ونتیلاتور(VAP): اگر فردی پس از استفاده از ونتیلاتور (دستگاه تنفس مصنوعی) به ذاتالریه مبتلا شود؛ به آن پنومونی مرتبط با ونتیلاتور گفته میشود.
-
پنومونی بارداری: اگر خانم بارداری به ذاتالریه مبتلا شود؛ به آن پنومونی بارداری (مادری) گفته میشود. زنان باردار به علت سرکوب سیستم ایمنی در طول بارداری بیشتر در معرض عفونتهایی از جمله ذاتالریه هستند.
واکسن ها در پیشگیری از ابتلا به انواع خاصی از پنومونی مفید هستند.
برونشیت
برونشیت زمانی رخ میدهد که لولههای برونش ملتهب شوند. این لوله ها مسیر ورود و خروج هوا در ریهها هستند. همانطور که گفته شد، عامل برونشیت معمولا ویروسها هستند؛ اما عفونتهای باکتریایی نیز میتوانند باعث برونشیت شوند. علل بروز برونشیت میتواند شامل موارد زیر باشد:
-
ویروس آنفولانزا
-
RSV
-
باکتری مایکوپلاسما پنومونیه
-
باکتری کلامیدیا پنومونیه
-
باکتری بوردتلا یا سیاه سرفه
-
برونشیولیت
برونشیولیت زمانی رخ میدهد که برونشیولها ملتهب میشوند. این بیماری در کودکان شایعتر است. برونشیولیت میتواند باعث سرفه و مشکل تنفسی شود. ویروس RSV شایعترین علت برونشیولیت است؛ البته ویروسهای دیگر نیز میتوانند آن را ایجاد کنند.
سل
یکی از بیماریهای عفونی ریه، سل است. عامل این بیماری باکتریای به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. این بیماری، مانند سایر عفونتهای باکتریایی ریه، از طریق قطرات تنفسی انتقال پیدا میکند. این بیماری از طریق غذای مشترک، خون یا نیش حشرات منتقل نمیشود. نشانههای این بیماری شامل تنگی نفس، تب، بیحالی و خستگی، تعریق شبانه و خلطهای غلیظ و خون آلود است. اگر در مناطق اندمیک این بیماری هستید، شانس ابتلا به سل بیشتر است. ایران از مناطق اندمیک سل محسوب میشود.
خلاصه: در صورت عفونت آلوئولهای تنفسی، فرد دچار پنومونی میشود. پنومونی انواع مختلفی دارد که برخی از ارگانیسمهای ایجاد کننده آن مقاوم به دارو هستند و درمان سختتری خواهند داشت. اگر لولههای برونش ملتهب شوند به آن برونشیت گفته میشود؛ که میتواند توسط عوامل مختلف ویروسی و باکتریایی ایجاد شود. اگربرونشیولها عفونی شوند، به آن برونشیولیت گفته میشود؛ این بیماری در کودکان شایعتر است و مهمترین عامل آن RSV است. بیماری سل یکی از بیماریهای عفونی ریه است که علائم شایع آن تب و تعریق شبانه، خستگی و بیحالی و سرفههای همراه با خون است.
علائم عفونت ریه چیست؟
علائم عفونت ریه از خفیف تا شدید متغیر است. شدت علائم، به عوامل مختلفی از جمله سن، وضعیت سلامت عمومی و عامل ایجاد کننده عفونت ( باکتری، ویروس یا قارچ) بستگی دارد. معمولا علائم عفونت ریه شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا است با این تفاوت که مدت زمان بیشتری طول میکشد. شایعترین علائم عفونت ریه عبارتند از:
سرفه همراه با خلط غلیظ
وقتی راههای هوایی و ریهها ملتهب میشوند، خلط فراوانی تولید میشود. سرفه کمک میکند تا مخاط تولید شده، خارج شود. این مخاط ممکن است حاوی خون نیز باشد. فردی که مبتلا به برونشیت یا ذاتالریه است؛ معمولا همراه با سرفههای شدید، خلط غلیظ نیز تولید میکند، که میتواند به رنگهای زیر باشد:
-
روشن
-
سفید
-
سبز
-
خاکستری مایل به زرد
بعد از بهبود سایر علائم، ممکن است سرفه تا هفتهها ادامه داشته باشد.
درد قفسه سینه
درد قفسه سینه ناشی از عفونت ریه، اغلب به صورت تیز یا کوبنده توصیف میشود. همچنین درد قفسه سینه، هنگام سرفه یا نفس عمیق، تشدید میشود. در شرایط عفونتهای شدید، ممکن است در بخش بالایی کمر هم احساس درد کنید.
تب
یکی از راههای بدن برای مقابله با عفونت، بالا بردن دما است؛ که در نتیجه آن تب رخ میدهد. دمای طبیعی بدن حدود 37 درجه سانتیگراد است. اگر عفونت باکتریایی داشته باشید، دمای بدن ممکن است به 40.5 درجه سانتیگراد نیز برسد، که بسیار خطرناک است. تب بالاتر از 38.9 درجه سانتیگراد اغلب منجر به علائم دیگری میشود؛ از جمله:
-
عرق کردن
-
لرز
-
دردهای عضلانی
-
کم آبی بدن
-
ضعف
اگر تب شما از 38.9 درجه سانتیگراد بالاتر رفت یا بیش از 3 روز طول کشید، باید به پزشک مراجعه کنید.
بدن درد
هنگام ابتلا به عفونت ریه ممکن است عضلات و کمر شما درد بگیرد؛ که به این حالت میالژی میگویند. اگر التهاب در عضلات شما شدیدتر شود، میتواند کل بدن را درگیر کند.
آبریزش بینی
آبریزش بینی و سایر علائم آنفولانزا، مانند عطسه، اغلب با عفونت ریه مانند برونشیت همراه است.
تنگی نفس
تنگی نفس به این معنی است که احساس میکنید، نفس کشیدن دشوار است یا نمیتوانید به طور کامل نفس بکشید. اگر مشکل تنفسی دارید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
خستگی
وقتی بدن شما با عفونت مبارزه میکند، معمولاً احساس تنبلی و خستگی می کنید. استراحت کافی در این دوران بسیار مهم است.
خسخس سینه
هنگام بازدم، ممکن است صدای سوت مانندی را بشنوید، که به خس خس سینه معروف است. این حالت ناشی از تنگ شدن مجاری هوایی و التهاب آنها است.
کبود شدن پوست و لب
وقتی در تنفس شما اختلال ایجاد شود، اکسیژن کافی به بدن نمیرسد. به دلیل کمبود اکسیژن ممکن است، رنگ لب ها یا ناخنهای شما آبی به نظر برسد.
صداهای غیرعادی ریه
وقتی پزشک با استفاده از گوشی پزشکی، شما را معاینه میکند، اگر عفونت داشته باشید، صدای خرخر مانندی شنیده میشود. به این صدا کراکل (رال) میگویند. علت ایجاد این صدا، عفونت و مایعاتی است که در ریه جمع شده است.
خلاصه: عفونت ریه علائم مختلفی از جمله تب، بدن درد، خستگی، خسخس سینه و... دارد که شدت این علائم با توجه به سن، عامل ایجاد عفونت و وضعیت عمومی سلامت فرد متفاوت فرد است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
عفونت ریه در صورت عدم درمان، خطرناک است. اگر سرفههای شما بیشتر از 3 هفته ادامه پیدا کرد یا در تنفس مشکل داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص و درمان عفونت ریه، می توانید به متخصص داخلی یا ریه (پولمونولوژیست) مراجعه کنید. بسته به اینکه در چه گروه سنی هستید (نوزاد، کودک یا بزرگسال)، تب نشان دهنده مشکلات متفاوتی است. به طور کلی باید دستورالعملهای زیر را رعایت کنید:
دستورالعمل در نوزادان
اگر نوزادتان هر یک از شرایط زیر را داشت، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- نوزادان 0 تا 3 ماهه که تب بالاتر از 38 درجه سانتیگراد دارند.
- نوزادان 3 تا 6 ماهه که تب بالاتر از 38.9 درجه سانتیگراد دارند و به طور غیرعادی ناخوش و کسل به نظر میرسند.
- نوزادان 6 تا 24 ماهه که بیشتر از 24 ساعت، تب بالاتر از 38.9 درجه سانتیگراد داشتهاند.
کودکان
اگر کودک شما هر یک از علائم زیر را داشت، به پزشک مراجعه کنید:
- تب بالای 38.9 درجه سانتیگراد
- بیقرار است و به طور مکرر استفراغ میکند یا سردرد شدید دارد.
- تب بیش از 3 روز
- ابتلا به بیماری زمینهای خاص یا نقص سیستم ایمنی
بزرگسالان
اگر هر یک از علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
- تب بالاتر از 39.4 درجه سانتیگراد
- تب بیش از 3 روز
- ابتلا به بیماری زمینهای خاص یا نقص سیستم ایمنی
به صورت کلی افرادی که در کشورهای توسعه یافته هستند، ریسک بیشتری برای ابتلا دارند و باید در صورت مشاهده علائم، حتما به پزشک مراجعه کنند. اگر فردی همراه با تب، هر یک از علائم زیر را داشته باشد باید سریعا به اورژانس مراجعه کند:
-
احساس گیجی
-
مشکل در تنفس
-
گرفتگی گردن
-
درد قفسه سینه
-
تشنج
-
استفراغ مداوم
-
بثورات پوستی غیر معمول
-
توهم
اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید و تب، تنگی نفس یا سرفههای همراه با خون داشتید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
خلاصه: از آنجایی که عفونت ریه بدون درمان خطرناک است، باید در صورت مشاهده علائمی مانند تب، درد قفسه سینه، استفراغ و ... به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص عفونت ریه
برای تشخیص عفونت ریه، پزشک در مورد سابقه پزشکی، شغل یا محلی که اخیرا سفرکردهاید، سوالاتی از شما میپرسد. در مرحله بعد با استفاده از دماسنج، دمای بدن شما را اندازه میگیرد؛ چون تب بالا یکی ازعلائم عفونت است. همچنین پزشک با استفاده از گوشی پزشکی، به صدای قفسه سینه شما گوش میدهد. اگر عفونت داشته باشید؛ صداهای غیرعادی مثل کراکل شنیده میشود. راههای رایج برای تشخیص عفونت ریه، شامل موارد زیر است:
-
تصویربرداری (اشعه ایکس یا سی تی اسکن)
-
اسپیرومتری
-
پالس اکسیمتری (اندازه گیری سطح اکسیژن در خون)
-
نمونهبرداری از مخاط یا ترشحات بینی
-
نمونهبرداری از گلو با استفاده از سوآپ
-
شمارش کامل سلولهای خونی (CBC)
-
کشت نمونه خون
خلاصه: برای تشخیص عفونت ریه، علاوه بر معاینات بالینی توسط پزشک، مواردی مانند کشت خون، نمونه برداری از ترشحات دستگاه تنفسی، اسپیرومتری و .. نیز قابل استفاده هستند.
پیشگیری از عفونت ریه
با اینکه برخی از عفونتهای ریه قابل پیشگیری نیستند؛ اما با رعایت نکات زیر، میتوانید تا حد زیادی شانس ابتلا به عفونت را کاهش دهید:
-
دستهای خود را مرتب بشویید.
-
دست آلوده را به صورت یا دهان خود نزنید.
-
از به اشتراک گذاشتن ظروف، غذا یا نوشیدنی با افراد دیگر خودداری کنید.
-
از قرار گرفتن در مکانهای شلوغ که ویروس بهراحتی قابل انتقال است خودداری کنید.
-
از کشیدن تنباکو خودداری کنید یا اگر سیگار میکشید، آن را ترک کنید.
-
برای جلوگیری از عفونت آنفولانزا هر سال واکسن بزنید.
-
برای COVID-19 واکسینه شوید.
برای کسانی که در معرض خطر بیشتری هستند، بهترین راه برای جلوگیری از ذاتالریه باکتریایی، واکسن پنوموکوک PCV13 یا واکسن پلی ساکارید پنوموکوک PPSV23 است. طبق نظر متخصصان بهداشت و درمان، گروههای زیر باید این واکسنها را دریافت کنند:
-
نوزادان
-
افراد بالای 65 سال
-
افراد سیگاری
-
افراد دارای بیماریهای زمینهای
خلاصه: همهی عفونتهای ریه قابل پیشگیری نیستند؛ اما با رعایت نکات بهداشتی مانند شستن مرتب دستها، ترک دخانیات، واکسیناسیون و ... میتوان شانس ابتلا به بیماریهای عفونی را کاهش داد. تزریق واکسن نیز اثر بسیار خوبی، برای پیشگیری از ابتلا در گروههای حساس دارد.
درمان عفونت ریه
برای از بین بردن عفونت باکتریایی، احتیاج به آنتی بیوتیک داریم. عفونت قارچی ریه ممکن است نیاز به درمان، با داروهای ضد قارچ (مانند کتوکونازول یا وریکونازول) داشته باشد.
درمانهای دارویی
-
آنتیبیوتیکها: برای درمان عفونتهای باکتریایی ریه، آموکسی سیلین، کوآموکسی کلاو، کلرامفنیکل، سفتریاکسون و آزیترومایسین موثرترین گزینهها هستند.
-
ضدقارچها: برای عفونتهای قارچی ریه، معمولا از داروهای کتوکونازول، ایتراکونازول و فلوکونازول استفاده میشود.
-
ضدویروسها: معمولا عفونتهای ویروسی، توسط سیستم ایمنی از بین میروند؛ اما در مواردی پزشک ممکن است داروهای ریمدسیوییر و اوسلتامیویر را نیز تجویز کند.
-
ضدسرفهها: بسته به شرایط از داروهایی مانند دکسترومتورفان برای بهبود سرفه استفاده میشود.
-
برونکودیلاتور: برای تسهیل تنفس و بازکردن مجاری هوایی از داروهایی مانند سالمترول، فورمترول یا ایپراتروپیوم استفاده میشود.
-
ضدالتهابها: در مواردی که عفونت بسیار شدید باشد و باعث مشکل در تنفس شود، ممکن است پزشک، داروهای ضدالتهاب ( مانند کورتونها) نیز تجویز کند.
آنتی بیوتیک تجویز شده را تا زمانی که عفونت رفع شود، استفاده کنید. برای عفونتهای شدید ریه، ممکن است فرد در بیمارستان بستری شود. در این حالت، درمانهای قوی تری احتیاج است و ممکن است از آنتی بیوتیکهای تزریقی برای بیمار استفاده شود. نکته مهم این است که داروهای گفته شده، نباید بدون تجویز پزشک استفاده شوند. آنتی بیوتیکها روی عفونتهای ویروسی اثری ندارند. اغلب باید صبر کنید تا بدنتان با عفونت ویروسی مقابله کند؛ در این صورت تنها کاری که از دستتان بر میآید، تقویت سیستم ایمنی است.
درمانهای خانگی
برخی درمانهای خانگی در جهت کاهش علائم و التهاب موثر هستند. اما درمان اصلی این بیماری، درمانهای دارویی است؛ و این موارد، صرفا جهت آگاهی شما آورده شده است. این اقدامات شامل موارد زیر است:
-
برای کاهش تب از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
-
آب زیاد بنوشید.
-
چای داغ همراه با عسل و زنجبیل میتواند کمککننده باشد.
-
آب نمک غرغره کنید.
-
تا حد امکان استراحت کنید.
-
از دستگاه تهویه هوا برای ایجاد رطوبت در محیط اطرافتان استفاده کنید.
خلاصه: برای درمان عفونت ریه، درمانهای دارویی( که بسته به علت ایجاد عفونت انتخاب میشوند) و درمانهای خانگی متفاوتی وجود دارد. به طور کلی استفاده از غذاهای سالم و استراحت کافی، میتواند بهبودی شما را سرعت ببخشد.
سخن پایانی
همانطور که گفته شد، علائم عفونت ریه شبیه سرماخوردگی یا آنفولانزا است؛ با این تفاوت که معمولا علائم شدیدتر هستند و مدت زمان بیشتری طول میکشند. تشخیص و درمان به موقع عفونت ریه بسیار مهم است؛ چرا که عفونتهای باکتریایی و قارچی، در صورت عدم درمان، تهدید کننده زندگی هستند. سیستم ایمنی بدن شما، معمولاً میتواند عفونتهای ویروسی ریه را در طول زمان از بین ببرد. در صورت داشتن علائم: مشکل در تنفس، رنگ مایل به آبی در لبها یا نوک انگشتان، درد شدید قفسه سینه، تب بالا و سرفههای خلط دار که با گذشت زمان بدتر میشوند، به پزشک مراجعه کنید. افراد بزرگتر از 65 سال، کودکان کمتر از 2 سال، و افراد مبتلا به بیماری های زمینهای یا نقص سیستم ایمنی، در صورت مشاهده علائم عفونت ریه، باید فورا تحت درمان قرار گیرند.
سوالات پرتکرار
- آیا ذاتالریه مسری است؟
فرمهای باکتریایی و ویروسی ذاتالریه مسری است. هنگامی که فرد آلوده صحبت، سرفه یا عطسه میکند، میکروبها را در فضا پخش میکند. همچنین ممکن است پس از لمس سطحی که میکروب روی آن وجود دارد و سپس لمس دهان یا بینی خود، به ذاتالریه مبتلا شوید.
- آیا آنفولانزا یا کووید-19 میتوانند باعث ذاتالریه شوند؟
ویروسهای آنفولانزا و کووید-19 میتوانند باعث ذاتالریه شوند، به ویژه در افرادی که بیماریهای زمینهای(مانند دیابت، مشکلات مزمن قلبی-ریوی) یا نقص سیستم ایمنی دارند.
- آیا میتوان با درمانهای گیاهی و خانگی ذاتالریه را درمان کرد؟
خیر، ذاتالریه از جمله بیماریهایی است، که در صورت عدم درمان، خطرآفرین است. در صورت مشاهده علائم باید به پزشک مراجعه کنید و طبق تجویز دکتر عمل کنید.