اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (ASD)، حالتی است که در اوایل کودکی و با نشانه‌هایی مثل تاخیر در ارتقای توانایی‌های شناختی، زبانی و ارتباطی تشخیص داده می‌شود. علائم در افراد اوتیستیک متفاوت است و گرچه در حال حاضر درمان قطعی‌ای برای این افراد وجود ندارد، برنامه‌های حمایتی خاصی برای بهبود وضعیت زندگی آنها طراحی شده است. در این مطلب به بررسی این اختلال، علائم، تشخیص، درمان‌های آن و چگونگی تاثیر آن بر زندگی یک فرد اوتیستیک از کودکی تا بزرگسالی خواهیم پرداخت.
اوتیسم، گروهی از شرایط تکامل شناختی است که در اوایل کودکی بروز پیدا می‌کنند. برخی عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در به وجود آمدن آن نقش داشته باشند.
اوتیسم چیست؟
(ASD) یا اوتیسم، اصطلاحی گسترده است که برای دسته‌ای از شرایط تکامل شناختی به کار برده می‌شود. این شرایط با تفاوت در ارتباط برقرار کردن و روابط اجتماعی مشخص می‌شود. کسانی که اوتیسم دارند، اغلب علایق و الگوهای رفتاری محدود و تکرارشونده‌ای از خود نشان می‌دهند.
اوتیسم، صرف‌نظر از نژاد و قومیت، فرهنگ یا شرایط اقتصادی در مردم سراسر جهان یافت می‌شود. اوتیسم معمولاً در پسران بیشتر از دختران تشخیص داده می‌شود. پژوهشی در آمریکا بر روی کودکان 8 ساله نشان داد که از هر 54 نفر، یک نفر اوتیسم داشته است.
علائم اوتیسم چیست؟
علائم اوتیسم، معمولاً در اوایل کودکی بین سنین 12 تا 24 ماهگی به وضوح آشکار می‌شوند. با این حال، ممکن است زودتر یا دیرتر نیز ایجاد شوند.
علائم اولیه ممکن است شامل تاخیر قابل توجه در ارتقای مهارت‌های زبانی و اجتماعی باشد.
علائم اوتیسم به دو دسته تقسیم می‌شوند:
۱. مشکل در ارتباط برقرار کردن و روابط اجتماعی
۲. فعالیت‌ها و الگوهای رفتاری محدود یا تکرارشونده
برای تشخیص اوتیسم، فرد باید علائم هر دو دسته را داشته باشد.
مشکلات ارتباط برقرار کردن و تعامل اجتماعی در اوتیسم چگونه است؟
اوتیسم ممکن است شامل طیف گسترده‌ای از مشکلات در ارتباط برقرار کردن باشد؛ بسیاری از این مشکلات تا قبل از 5 سالگی ظاهر می‌شوند.
در اینجا یک سیر زمانی کلی از برخی علائم که در افراد اوتیستیک بروز می‌کند، آورده شده است:
- از بدو تولد: در حفظ تماس چشمی مشکل دارند.
- تا 9 ماهگی: نسبت به شنیدن نام خود، واکنشی نشان نمی‌دهند.
- تا 9 ماهگی: حالات چهره، منعکس‌کننده احساساتشان (مانند تعجب یا عصبانیت) نیست.
- تا 12 ماهگی: نمی‌توانند با بازی‌های تعاملی اولیه (مثلاً دالی گفتن یا دست زدن با ترانه‌ها) به خوبی درگیر شوند.
- تا 12 ماهگی: از حرکات دست (مثلا بای-بای کردن) استفاده نمی‌کنند، یا تنها تعداد کمی حرکات و اشارات دست استفاده می‌کنند.
- تا 15 ماهگی: علایق خود را با دیگران در میان نمی‌گذارند (مثلاً اسباب بازی مورد علاقه‌اش را به دیگران نشان نمی‌دهد).
- در 18 ماهگی: اشاره نکردن یا نگاه نکردن به جایی که دیگران دارند به آن اشاره می‌کنند.
- در 24 ماهگی: متوجه نمی‌شوند دیگران چه زمان‌هایی غمگین یا آزرده هستند.
- تا 30 ماهگی: در بازی‌های که باید وانمود به چیزی کنند، شرکت نمی‌کنند (مانند مراقبت از عروسک یا بازی با آدمک‌ها).
- در سن 60 ماهگی: در بازی‌های نوبتی شرکت نمی‌کنند.
علاوه بر این، کودکان اوتیستیک ممکن است از ۳۶ ماهگی در بیان احساسات یا درک احساسات دیگران با مشکلاتی روبرو باشند.
با افزایش سن، برخی کودکان اوتیستیک، ممکن است در صحبت کردن به مشکل بر بخورند یا مهارت‌های گفتاری محدودی داشته باشد؛ در حالی که برخی دیگر ممکن است مهارت‌های زبانی‌شان با سرعت نابرابری ارتقا یابد. مثلاً، اگر موضوع خاصی برایشان بسیار جالب باشد، ممکن است دایره واژگان بسیار قوی‌ای برای حرف زدن در مورد آن موضوع یاد بگیرند. اما ممکن است نتوانند به خوبی در مورد چیزهای دیگر ارتباط برقرار کنند.
وقتی کودکان اوتیستیک زبان باز می‌کنند، ممکن است با لحنی غیر عادی مانند صدای زیر و آوازخوان یا صدای رباتیک و یکنواخت صحبت کنند.
آنها همچنین ممکن است نشانه‌هایی از هایپرلکسیا داشته باشند؛ یعنی اینکه بتوانند بیشتر از چیزی که از سنشان انتظار می‌رود، بخوانند. کودکان اوتیستیک ممکن است زودتر از همسالان خود، حتی در سن دو سالگی خواندن را یاد بگیرند. در حالی که هایپرلکسیا همیشه همراه با اوتیسم نیست، تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً 84 درصد از کودکان مبتلا به هایپرلکسیا در این طیف قرار دارند.
در هنگام ارتباط با دیگران، کودکان اوتیستیک ممکن است در به اشتراک گذاشتن احساسات و علاقه خود با دیگران مشکل داشته باشند. گفت و گو ممکن است برای آنها سخت باشد. همچنین، ارتباط‌های غیرکلامی مانند حفظ تماس چشمی یا زبان بدن نیز ممکن است برایشان دشوار باشد. این چالش‌ها در دوران بزرگسالی هم می‌تواند ادامه داشته باشند.
الگوهای محدود یا تکراری در رفتار‌ها یا فعالیت‌های یک فرد اوتیستیک چگونه است؟
علاوه بر مسائل ارتباطی و اجتماعی که در بالا ذکر شد، اوتیسم شامل علائم مربوط به حرکات و رفتارهای بدن نیز می‌شود.
این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حرکات تکراری، مانند تاب خوردن، بالا و پایین کردن دست‌ها (مثل بال بال زدن)، چرخیدن یا دویدن به جلو و عقب
- چیدن اجسامی مانند اسباب بازی در یک خط با نظم دقیق، و ناراحت شدن در صورت برهم خوردن نظم چینش
- وابستگی به روتین‌های سخت، مانند روتین‌های قبل از زمان خواب یا مدرسه رفتن
- تکرار چندین باره‌ی کلمات یا عباراتی که از دیگران می‌شنوند
- ناراحت شدن از تغییرات جزئی
- تمرکز شدید روی قسمت‌هایی از اشیا، مانند چرخ کامیون اسباب‌بازی یا موهای عروسک
- واکنش‌های غیرعادی به حس‌های خارجی، مانند صداها، بوها و مزه‌ها
- علایق وسواسی
- توانایی‌های استثنایی، مانند استعداد موسیقی یا حافظه بسیار قوی
سایر خصوصیاتی که یک فرد اوتیستیک ممکن است تجربه کند.
برخی از افراد اوتیستیک ممکن است دارای علائم دیگری باشند، از جمله:
- تاخیر در حرکات، تکلم یا مهارت‌های شناختی
- نگرانی یا استرس بیش از حد
- سطوح ترس غیرعادی (بالاتر یا کمتر از حد انتظار)
- رفتارهای بیش فعال، بی‌توجه یا نسنجیده
- واکنش‌های احساسی غیرمنتظره
- عادات یا ترجیحات غذایی خاص
- الگوهای خواب غیرعادی
چه چیزی باعث اوتیسم می‌شود؟
علت دقیق اوتیسم ناشناخته است، جدیدترین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که هیچ دلیل واحدی وجود ندارد. هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی ممکن است در بروز اوتیسم تأثیرگذار باشند.
با این حال، منابع متعددی تاکنون ثابت کرده‌اند که واکسن‌ها، باعث ایجاد اوتیسم نمی‌شوند.
برخی از عوامل دخیل در اوتیسم عبارت‌اند از:
- داشتن یک فرد مبتلا به اوتیسم در خانواده درجه یک
- جهش‌های ژنتیکی خاص
- سن بالای والدین در هنگام تولد فرد
- وزن کم هنگام تولد
- ناهماهنگی‌های متابولیسمی
- قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین و سموم محیطی
- سابقه عفونت‌های ویروسی در مادر
- قرار گرفتن جنین در معرض داروهای والپروئیک اسید یا تالیدوماید
چه تست‌هایی برای تشخیص اوتیسم استفاده می‌شود؟
غربالگری به تشخیص زودهنگام اوتیسم در کودکان کمک می‌کند. این تشخیص می‌تواند منجر به دریافت حمایت‌های زودهنگام شود. نکته حائز اهمیت این است که غربالگری یک تشخیص نیست. کودکانی که در غربالگری از نظر اوتیسم مثبت شناخته می‌شوند، لزوماً اوتیسم ندارند. علاوه بر این، غربالگری‌ها همیشه همه کودکان اوتیستیک را شناسایی نمی‌کنند.
غربالگری‌ها و آزمایشات دیگر
پزشک کودک شما ممکن است ترکیبی از آزمایشات اوتیسم را توصیه کند، از جمله:
- آزمایش DNA برای بیماری‌های ژنتیکی
- ارزیابی رفتاری
- تست‌های دیداری و شنیداری برای رد هر گونه مشکل بینایی و شنوایی که به اوتیسم مرتبط نیست.
- غربالگری کاردرمانی
- پرسش‌نامه‌های بررسی رشد
قطعی کردن تشخیص
تیمی از افراد متخصص تشخیص اوتیسم را برای بیمار خواهند گذاشت، این تیم ممکن است شامل:
- روانپزشک کودکان
- کاردرمان
- آسیب‌شناس گفتار و زبان
چه حمایتی برای افراد اوتیستیک وجود دارد؟
هیچ «درمانی» برای اوتیسم وجود ندارد. با این حال، برای برخی از افراد اوتیستیک، درمان‌های حمایتی و ملاحظات دیگری وجود دارند که می‌توانند به آنها کمک کند احساس بهتری داشته باشند یا علائم خاصی را کاهش دهند.
بسیاری از رویکردها شامل درمان‌هایی مانند:
- رفتار درمانی
- بازی‌درمانی
- کاردرمانی
- فیزیوتراپی
- گفتاردرمانی
حتی ماساژ، لباس‌ها و پتوهای سنگین، و تکنیک‌های مدیتیشن نیز ممکن است به برخی از افراد اوتیستیک کمک کند تا علائم را مدیریت کنند. با این حال، نتایج درمان متفاوت خواهد بود. برخی از افراد ممکن است به برخی از رویکردها به خوبی پاسخ دهند؛ در حالی که برای برخی دیگر ممکن است اینگونه نباشند.
اوتیسم چگونه بر کودکان تأثیر می‌گذارد؟
کودکان اوتیستیک، ممکن است به مراحل رشدی مشابه همسالان خود نرسند، یا ممکن است مهارت‌های اجتماعی یا زبانی قبلی خود را از دست بدهند. به عنوان مثال، یک کودک 2 ساله بدون اوتیسم، ممکن است به بازی‌های ساده تخیلی علاقه نشان دهد. یک کودک 4 ساله بدون اوتیسم، ممکن است از شرکت در فعالیت‌هایی با کودکان دیگر لذت ببرد. ولی یک کودک اوتیستیک، ممکن است در تعامل با دیگران مشکل داشته باشد یا کلا از آن متنفر باشد.
کودکان اوتیستیک، همچنین ممکن است رفتارهای تکراری داشته باشند یا در خوابیدن مشکل داشته باشند. برای این کودکان، ممکن است رشد بدون یک محیط ساختاریافته و بدون یک روتین دائمی سخت باشد. اگر فرزند شما اوتیستیک است، می‌بایست رابطه‌ی نزدیکی با معلمانش داشته باشید تا از موفقیت آنها در کلاس اطمینان حاصل کنید.
تأثیر اوتیسم بر بزرگسالان چگونه است؟
خانواده‌هایی که فرزندان اوتیستیک دارند، ممکن است نگران این باشند که زندگی فرزندشان در بزرگسالی چگونه خواهد بود. برخی از بزرگسالان اوتیستیک می‌توانند به تنهایی کار یا زندگی کنند. برخی دیگر ممکن است در طول زندگی خود به کمک یا حمایت مستمر نیاز داشته باشند، این موضوع برای هر فرد اوتیسمی متفاوت است. گاهی اوقات اوتیسم در افراد تا اواخر عمر تشخیص داده نمی‌شوند. این تا حدی به دلیل عدم آگاهی قبلی در بین پزشکان است با این حال، هرگز برای دریافت تشخیص دیر نیست.
چرا آگاهی از اوتیسم مهم است؟
2 آوریل روز جهانی آگاهی از اوتیسم است. ماه آوریل در ایالات متحده به عنوان ماه آگاهی از اوتیسم نیز شناخته شده است. پذیرش اوتیسم مستلزم همدلی و درک این نکته است که اوتیسم برای همه متفاوت است. درمان‌ها و روش‌های خاصی می‌توانند برای برخی افراد موثر باشند، اما برای برخی دیگر ممکن است نتیجه نداشته باشد. درک اوتیسم و افراد اوتیستیک با آگاهی شروع می‌شود، اما به همین جا ختم نمی‌شود.
تفاوت بین اوتیسم و ADHD چیست؟
اوتیسم و ADHD، گاهی اوقات با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. کودکان مبتلا به ADHD به طور مداوم مشکلاتی با بی‌قراری، تمرکز و حفظ تماس چشمی با دیگران دارند. این علائم در برخی از افراد اوتیستیک نیز دیده می‌شود. با وجود برخی شباهت‌ها، ADHD، یک اختلال طیفی در نظر گرفته نمی‌شود. یک تفاوت عمده بین این دو این است که افراد مبتلا به ADHD، کمبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی ندارند.
اگر فکر می‌کنید کودک شما ممکن است بیش‌فعال باشد، با پزشک او در مورد آزمایش ADHD صحبت کنید. گرفتن یک تشخیص واضح برای اطمینان از اینکه کودک شما حمایت مناسب را دریافت می‌کند، ضروری است. همچنین ممکن است یک فرد هم اوتیسم و هم ADHD داشته باشد.
چشم‌انداز برای افراد اوتیستیک چگونه است؟
مؤثرترین درمان‌ها شامل حمایت رفتاری اولیه و فشرده است. هر چه کودک زودتر در این برنامه‌ها ثبت‌نام کند، چشم‌انداز بهتری برای او خواهد داشت. به یاد داشته باشید، اوتیسم اختلالی پیچیده است؛ بنابراین یافتن برنامه حمایتی مناسب برای یک فرد اوتیستیک چه کودک و چه بزرگسال، به زمان و صبر کافی نیاز دارد.