پنتوپرازول (Pantoprazole) دارویی است که برای کاهش ترشح اسید معده و درمان بیماری‌هایی مانند رفلاکس معده به مری (GERD) و زخم معده در بزرگسالان و کودکان بالای 5 سال استفاده می‌شود. این دارو از دسته مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) است که با کاهش تولید اسید معده، به تسکین علائمی مانند سوزش سردل و التیام آسیب‌های مری و معده کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی موارد مصرف، نحوه استفاده، عوارض جانبی و نکات مهم مرتبط با پنتوپرازول می‌پردازیم.

جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات داروی پنتوپرازول را ارائه می‌دهد:

طبقه‌بندی دارویی	مهارکننده پمپ پروتون (PPI)
اشکال دارویی	قرص‌های روکش‌دار ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرم، کپسول ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرم پودر تزریقی ۴۰ میلی‌گرم
موارد مصرف اصلی	درمان کوتاه‌مدت ازوفاژیت فرسایشی ناشی از رفلاکس معده به مری (GERD)، حفظ بهبودی ازوفاژیت فرسایشی، درمان سندرم زولینگر-الیسون
نحوه مصرف رایج	براساس شدت علائم، این دارو به‌صورت ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از غذا (معمولاً صبحانه) تجویز می‌شود
تداخلات دارویی مهم^	کتوکونازول متوترکسات
برندهای تجاری معروف	پنتومید، پنزول
داروهای هم‌گروه	امپرازول، لانسوپرازول، اس‌امپرازول، رابرازول

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی پنتوپرازول را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربردهای داروی پنتوپرازول

موارد اصلی مصرف پنتوپرازول برای درمان بیماری‌های زیر است:

بیماری رفلاکس معده (GERD) فرسایشی و غیر فرسایشی

پنتوپرازول با مهار ترشح اسید معده، نقش کلیدی در درمان و کاهش علائم بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) ایفا می‌کند؛ چه در نوع فرسایشی که به التهاب و آسیب مخاط مری منجر می‌شود، و چه در نوع غیر فرسایشی که بدون زخم‌ است اما علائمی مانند سوزش سردل ایجاد می‌کند.

در GERD، بازگشت مداوم اسید به مری می‌تواند موجب درد قفسه سینه، بلع دردناک یا دشوار، و در موارد شدید، ازوفاژیت فرسایشی شود. پنتوپرازول با کاهش میزان اسید معده، از تحریک و آسیب بافت‌های مری جلوگیری کرده و به ترمیم مخاط آسیب‌دیده کمک می‌کند.

فرم خوراکی پنتوپرازول برای درمان کوتاه‌مدت ازوفاژیت فرسایشی در بزرگسالان و کودکان بالای ۵ سال و نیز برای حفظ بهبودی و کاهش عود علائم سوزش سردل در بزرگسالان تجویز می‌شود. فرم تزریقی این دارو نیز برای بیمارانی که سابقه ازوفاژیت فرسایشی دارند و امکان مصرف خوراکی ندارند، به‌صورت درمان کوتاه‌مدت تا ۱۰ روز در بزرگسالان و تا ۷ روز در کودکان بالای ۳ ماه کاربرد دارد.

سندرم زولینگر-الیسون

پنتوپرازول با مهار ترشح اسید معده، در کنترل ترشح بیش‌از‌حد اسید ناشی از تومورهای سندرم زولینگر-الیسون کمک می‌کند و نقش مؤثری در کاهش علائم و جلوگیری از آسیب به معده دارد.

همچنین در موارد زیر نیز ممکن است پنتوپرازول توسط پزشک تجویز شود:

• پیشگیری از آسپیراسیون (برگشت محتویات معده به ریه) در بیماران تحت بیهوشی

• مری بارت (Barrett esophagus)

• سوء‌هاضمه عملکردی (بدون زخم یا علت مشخص)

• ازوفاژیت ائوزینوفیلیک (Eosinophilic esophagitis)

• ریشه‌کنی هلیکوباکتر پیلوری

• پیشگیری اولیه از زخم‌ گوارشی ناشی از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) از جمله آسپیرین

• درمان و پیشگیری ثانویه از بیماری زخم معده

• پیشگیری از زخم‌های فشاری در بیماران بدحال یا بحرانی

• خونریزی حاد قسمت فوقانی دستگاه گوارش (با علت نامشخص یا ناشی از زخم معده)

نحوه مصرف قرص پنتوپرازول 40

دوز مصرفی داروی پنتوپرازول لازم است توسط پزشک و با توجه به شدت علائم، تشخیص نهایی، بیماری‌های زمینه‌ای و داروهای هم‌زمان تنظیم شود. با این حال، در موارد خفیف بیماری رفلاکس معده، معمولاً درمان با دوز ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم یک بار در روز آغاز می‌شود. در موارد شدیدتر یا در صورت وجود التهاب مری (ازوفاژیت فرسایشی)، معمولاً دوز ۴۰ میلی‌گرم روزانه تجویز می‌شود.

برای بیماران مبتلا به سندرم زولینگر-الیسون، درمان ممکن است با ۸۰ میلی‌گرم دو بار در روز شروع شود و در صورت نیاز تا ۲۴۰ میلی‌گرم در روز افزایش یابد. در شرایط خاص، از فرم تزریقی دارو نیز استفاده می‌شود.

هنگام مصرف پنتوپرازول به نکات زیر توجه کنید:

• قرص پنتوپرازول را بصورت کامل همراه با آب قورت دهید و از جویدن و خرد کردن دارو خودداری کنید. بهتر است پنتوپرازول را ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیش از وعده غذایی (ترجیحاً صبحانه) مصرف کنید. در صورت مصرف دو بار در روز، نوبت اول پیش از صبحانه و نوبت دوم پیش از شام مصرف شود.

• اگر یک نوبت دارو را فراموش کردید به محض به‌یاد‌آوردن آن‌را مصرف کنید و اگر زمان مصرف نوبت بعدی رسیده است از مصرف داروی فراموش‌شده خودداری کنید. دوره درمان مصرف دارو را تکمیل کنید و در صورت احساس عدم بهبودی با پزشک معالج خود در ارتباط باشید.

• در افرادی که بیش از ۶ ماه پنتوپرازول مصرف کرده‌اند، قطع مصرف ناگهانی ممکن است باعث بازگشت یا تشدید علائم شود؛ بنابراین قطع مصرف دارو باید به‌صورت تدریجی و زیر نظر پزشک و متناسب با وضعیت بالینی بیمار تنظیم شود.

• مصرف هم‌زمان پنتوپرازول با آنتی‌اسیدها تأثیری بر جذب آن ندارد.

عوارض جانبی احتمالی پنتوپرازول

پنتوپرازول نیز مانند بسیاری از داروها ممکن است در برخی افراد باعث بروز عوارض شود. بیشتر این عوارض خفیف‌اند و با ادامه مصرف کاهش می‌یابند. در صورت تداوم یا شدت، با پزشک یا داروساز مشورت کنید. عوارض شایع عبارت‌اند از:

• سردرد

• اسهال

همچنین پنتوپرازول در موارد نادر ممکن است سبب بروز عوارضی چون استفراغ، درد شکم، درد استخوان، عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، راش پوستی و سرگیجه شود. درصورت بروز هر یک از این علائم لازم است که با پزشک مشورت کنید.

مصرف طولانی‌مدت (بیش از ۲ سال) پنتوپرازول ممکن است جذب ویتامین B12 را کاهش دهد و به کمبود آن منجر شود. در صورت مصرف طولانی‌مدت، سطح ویتامین B12 را پایش کنید و درصورت نیاز مکمل ویتامین ب12 مصرف کنید.

تداخلات دارویی پنتوپرازول

پنتوپرازول ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد:

• متوترکسات
• داروهای ضدویروس HIV (آتازاناویر و نلفیناویر)
• سفوروکسیم: سفوروکسیم را با غذا مصرف کنید تا جذب آن مختل نشود.
• ایتراکونازول: ایتراکونازول را حداقل ۲ ساعت قبل یا ۲ ساعت پس از پنتوپرازول مصرف کنید.
•  کتوکونازول: کتوکونازول را با نوشیدنی اسیدی (مانند کولا) مصرف کنید و با پنتوپرازول حداقل ۲ ساعت فاصله دهید.
• پوساکونازول
• لدیپاسویر
• رزیدرونیت

موارد هشدار مصرف پنتوپرازول

پنتوپرازول در افرادی که سابقه حساسیت به خود دارو، اجزای فرمولاسیون و یا سایر مهارکننده‌های پمپ پروتون دارند، منع مصرف دارد. همچنین افراد با شرایط زیر پیش از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنند:

• نارسایی کبدی
• افراد مسن بالای 65 سال

مصرف پنتوپرازول در دوران بارداری و شیردهی

آگاهی از ایمنی داروها در دوران حساس بارداری و شیردهی اهمیت بالایی برای مادران دارد؛ در این قسمت به بررسی مصرف این دارو در این دوران‌ها می‌پردازیم:

مصرف پنتوپرازول در بارداری

پنتوپرازول در دسته B بارداری طبقه بندی می شود و در صورت لزوم، با نظر پزشک قابل استفاده است و استفاده از آنها در دوران بارداری ایمن است.

مصرف پنتوپرازول در دوران شیردهی

پنتوپرازول در مقادیر کم به شیر مادر منتقل می‌شود اما به‌دلیل غیرفعال شدن دارو در معده نوزاد، معمولاً ایمن تلقی می‌شود، اما تصمیم‌گیری درخصوص مصرف این دارو در دوران شیردهی باید با مشورت پزشک باشد.

مکمل‌های دارای اثرات مشابه پنتوپرازول

مکمل‌های مختلفی برای کمک به بهبود مشکلات مرتبط با اسید معده وجود دارند. استفاده از این فراورده‌ها به‌تنهایی یا در کنار پنتوپرازول می‌توانند باعث کاهش این اختلالات شوند:

مکمل‌های مؤثر برای بهبود علائم رفلاکس

پروبیوتیک، به باکتری‌های مفید دستگاه گوارش گفته می‌شود. این باکتری‌ها نقش مهمی در سلامت گوارش دارند و باعث کاهش سوزش سر دل، رفلاکس و معده‌درد می‌شوند. یکی دیگر از مزایای مصرف پروبیوتیک‌ها در کنار پنتوپرازول، پیشگیری از تغییر فلور نرمال روده در اثر مصرف بلندمدت این دارو است. در ادامه تعدادی از مکمل‌های پروبیوتیک معرفی شده است:

همچنین می‌توانید از مکمل‌های گیاهی زیر برای بهبود علائم رفلاکس استفاده کنید:

مطالعه بیشتر: پروبیوتیک ها؛ راز سلامت روده و پیشگیری از بیماری‌های گوارشی

مکانیسم اثر پنتوپرازول

پنتوپرازول با مهار آنزیم H+/K+-ATPase در سلول‌های جداری معده، ترشح اسید معده را کاهش می‌دهد. این دارو در محیط اسیدی معده به شکل فعال تبدیل می‌شود و با اتصال به گروه‌های سولفیدریل پمپ پروتون، آن را غیرفعال می‌کند، که منجر به کاهش تولید اسید کلریدریک می‌شود.

جدول اشکال دارویی و برندهای پنتوپرازول

شرکت‌های ایرانی و خارجی مختلفی قرص‌های 20 و 40 میلی‌گرمی، کپسول‌های 20 و 40 میلی گرمی و پودر قابل تزریق 40 میلی‌گرمی از داروی پنتوپرازول را تولید می‌کنند. این اشکال دارویی همگی دارای ماده موثره یکسان پنتوپرازول هستند و به لحاظ اثربخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. برندهای مختلف این دارو به شرح جدول زیر است:

نام برند	شکل و دوز دارویی	شرکت سازنده / واردکننده
پنتوبایوزول	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی باختر بیوشیمی
آوی پنتو	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی آوه سینا
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی ایران ناژو
پنتوپرازول	کپسول 15، 20 و 40 میلی گرم	داروسازی ایران دارو
پنتوپرازول	قرص 40 میلی گرم	داروسازی اسوه
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی روز دارو
پنتوسک	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی آریا
پنتوپرازول	کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی تسنیم
پنتوکیم	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی حکیم
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی مهر دارو
پنتوس	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی سامی ساز
پپتیکر	قرص 20 و 40 میلی گرم، ویال 40 میلی گرم، پودر لیوفیلیزه برای تزریق	داروسازی روناک دارو
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم، آمپول 40 میلی گرم	داروسازی کیمیدارو
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم، کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی فارابی
پنزول	قرص 20 و 40 میلی گرم، کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی جالینوس
پنتوپرازول	کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی عبیدی
پنتوپرازول	کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی راموفارمین
پانتوپرازول	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم، قرص آهسته رهش 20 و 40 میلی گرم، ویال 40 میلی گرم	SANDOZ اتریش/ داروسازی بهستان تولید
پانتوزول	قرص آهسته رهش 20 و 40 میلی گرم، پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	NYCOMED آلمان/ داروسازی اکسیر
پنتوپرازول	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	SIDEFARMA S.A پرتغال/ جابر طب پارس
پانتوسید	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	SUN PHARMACEUTICAL هند/ ویرالیان گروه
پانجکت	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	داروسازی کوشان فارمد
پنتوفارم	کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی کیش مدیفارم
پنتوبست	کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی تهران دارو
رمفلاکس	ویال 40 میلی گرم	داروسازی کوشان فارمد
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم، کپسول 20 و 40 میلی گرم	داروسازی شفا
آنتی سیدکس	قرص 20 و 40 میلی گرم	سونا طب پارسه
پنتوپرازول	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	نانو دارو پژوهان پردیس
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی مداوا
پنتوکس	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	دارو پخش - کارخانه
آفاپرازول	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	داروسازی آفا شیمی
پنتوفلکس	قرص 40 میلی گرم	داروسازی خوارزمی
پنتونیل	کپسول 20 و 40 میلی گرم	نیل فارمد
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم	فن آوریهای نوین دارویی آتیه
پنتوپرازول	قرص 20 و 40 میلی گرم	داروسازی ثنامد
دپرتون	قرص 40 میلی گرم	زیست اروند فارمد
پنتوپرازول	قرص 40 میلی گرم	سبزپویان مهر داروی بروجن
پنتومید	قرص 20 و 40 میلی گرم، پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	داروسازی تهران شیمی
نولپازا	قرص انتریک کوتد 20 و 40 میلی گرم	داروسازی اکتوورکو
پنتوپرازول	پودر قابل تزریق 40 میلی گرم	داروسازی جابربن حیان

سخن پایانی

قرص پنتوپرازول و سایر مهارکننده‌های پمپ پروتون داروهای با ایمنی خوبی هستند و بدون نسخه در دسترس هستند. پنتوپرازول علائم مربوط به رفلاکس اسید را کاهش می‌دهد، التهاب مری را التیام می‌بخشد و کیفیت زندگی بیمار را به‌طور موثرتری نسبت به آنتاگونیست‌های گیرنده هیستامین-2 (مسدود‌کننده‌های H2 ) بهبود می‌بخشد. مصرف قرص پنتوپرازول طبق دستور پزشک و با در نظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند کم‌عارضه‌ترین و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند. برای خرید قرص پنتوپرازول با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. تفاوت فاموتیدین و پنتوپرازول چیست؟

فاموتیدین اغلب برای موارد خفیف‌تر سوزش سر‌دل یا به‌عنوان داروی کمکی در کنار پنتوپرازول برای درمان رفلاکس استفاده می‌شود. پنتوپرازول معمولاً برای موارد شدیدتر یا مداوم رفلاکس یا ازوفاژیت (التهاب مری) فرسایشی تجویز می‌شود.

2. آمپول پنتوپرازول برای چیست؟

آمپول پنتوپرازول برای درمان کوتاه‌مدت بیماران با علائم رفلاکس که سابقه التهاب مری دارند و نیز به‌عنوان جایگزینی برای قرص پنتوپرازول در بیمارانی که قادر به مصرف قرص نیستند استفاده می‌شود.

3. آیا بین پنتوپرازول و بیماری قلبی ارتباطی وجود دارد؟

این دارو برای درمان رفلاکس و ترش کردن تجویز می شود و بیماران قلبی می توانند از این دارو استفاده کنند. 

4. آیا بین قرص پنتوپرازول و فشار خون ارتباطی وجود دارد؟

خیر، پنتوپرازول تأثیری بر فشارخون ندارد. 

5. آیا قرص پنتوپرازول برای نفخ معده کاربرد دارد؟

پنتوپرازول برای درمان نفخ معده تجویز نمی‌شود. کاهش اسید معده ممکن است در برخی افراد بر گوارش تأثیر بگذارد و به‌ندرت باعث نفخ شود. اگر نفخ مداوم دارید، پزشک ممکن است علل دیگر مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری را بررسی کند.

6. آیا قرص پنتوپرازول باعث لاغری می‌شود؟

تغییر وزن (افزایش یا کاهش) به‌ندرت با مصرف پنتوپرازول گزارش شده است. اگر تغییرات وزن قابل‌توجه یا آزاردهنده‌ای تجربه کردید، با پزشک خود مشورت کنید تا علل احتمالی بررسی شود.

7. آیا پنتوپرازول خواب‌آور است؟

خیر، پنتوپرازول خاصیت خواب‌آوری ندارد، اما با کاهش علائم رفلاکس شبانه می‌تواند به بهبود کیفیت خواب در افرادی که به دلیل سوزش سردل خواب نامناسبی دارند، کمک کند.

8. آمپول پنتوپرازول در سرم برای چیست؟

زمانی که بیمار نیاز به اثر سریع دارو دارد و یا قادر به مصرف نوع خوراکی نیست تزریق آمپول پنتوپرازول در سرم تحت نظر پزشک انجام می‌شود.

9. فرق امپرازول و پنتوپرازول چیست؟

هر دو دارو جزو دسته مهارکننده‌های پمپ پروتون هستند و برای درمان رفلاکس و زخم معده استفاده می‌شوند. تفاوت اصلی در عوارض جانبی و تداخلات دارویی است.

 

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: نگین فرهادیان

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر