لاکتولوز یک ملین اسمزی است که عمدتاً برای درمان یبوست و پیشگیری از آنسفالوپاتی کبدی در بیماران مبتلا به بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود. این دارو با جذب آب به روده و تسهیل دفع مدفوع، به بهبود حرکات گوارشی کمک می‌کند و در موارد کبدی، سطح آمونیاک خون را کاهش می‌دهد.

لاکتولوز از دهه ۱۹۶۰ به عنوان یک داروی ایمن شناخته شده است و مطالعات بالینی نشان می‌دهند که می‌تواند علائم یبوست مزمن را به طور مؤثر کنترل کند و کیفیت زندگی را در بیماران کبدی بهبود بخشد. در این مقاله، به بررسی موارد مصرف اصلی، نحوه مصرف، عوارض جانبی احتمالی و نکات مهم مانند تداخلات دارویی می‌پردازیم.

جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات داروی لاکتولوز را ارائه می‌دهد:

طبقه‌بندی دارویی	سم‌زدای آمونیاک، ملین اسمزی
اشکال دارویی	شربت خوراکی ۱۰ گرم در ۱۵ میلی‌لیتر
موارد مصرف اصلی دارو	درمان یبوست، درمان و پیشگیری از آنسفالوپاتی کبدی
نحوه مصرف رایج دارو	برای درمان یبوست معمولاً به‌صورت 15 تا 30 میلی لیتر در روز تجویز می‌شود.
تداخلات دارویی  مهم	گلوتامین و آنتی اسیدها (مانند آلومینیوم هیدروکساید)
داروهای هم‌گروه	پلی‌اتیلن گلیکول (PEG)

کاربردهای داروی لاکتولوز

موارد اصلی مصرف شربت لاکتولوز برای درمان بیماری‌های زیر است:

لاکتولوز برای یبوست

یبوست با دفع کمتر از سه بار در هفته یا مدفوع سخت تعریف می‌شود و می‌تواند ناشی از رژیم غذایی کم‌فیبر، کم‌آبی یا عدم تحرک باشد. لاکتولوز با جذب آب به روده، حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و حرکات روده را تحریک می‌کند. این کاربرد برای یبوست مزمن یا موقتی مناسب است و اغلب با تغییرات سبک زندگی مانند افزایش مایعات و ورزش ترکیب می‌شود تا عوارضی مانند هموروئید را پیشگیری کند. 

لاکتولوز برای آنسفالوپاتی کبدی

آنسفالوپاتی کبدی یک بیماری مغزی است که گاهی در بیماران کبدی رخ می‌دهد و با تجمع سمومی مانند آمونیاک همراه است که علائمی مانند گیجی، خستگی، اختلال خواب یا لرزش ایجاد می‌کند. لاکتولوز سطح آمونیاک را با تبدیل آن به آمونیوم در روده کاهش می‌دهد و دفع را تسهیل می‌کند. این دارو اغلب به عنوان درمان نگهدارنده استفاده می‌شود و با شناسایی عوامل تحریک‌کننده، از عود علائم جلوگیری می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که می‌تواند عملکرد ذهنی را بهبود بخشد، هرچند بیماری کبدی را درمان نمی‌کند .

نحوه مصرف شربت لاکتولوز

شربت lactulose بدون وابستگی به غذا مصرف می‌شود. می‌توانید آن را با آب، شیر یا آبمیوه مخلوط کنید تا طعم آن بهتر شود. شربت را قبل از مصرف تکان دهید و از پیمانه مدرج برای اندازه‌گیری دقیق استفاده کنید. اثر دارو ممکن است ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول بکشد، پس صبور باشید.

برای درمان یبوست در بزرگسالان و کودکان بالای 14 سال، معمولاً ۱ تا ۲ بار در روز و هربار 15 میلی لیتر مصرف می‌شود. در نوزادان و کودکان کمتر از 14 سال، دوز دارو باید بر اساس وزن و تحت نظر پزشک تنظیم گردد .

عوارض جانبی احتمالی لاکتولوز

عوارض جانبی لاکتولوز معمولاً خفیف و مرتبط با دستگاه گوارش هستند و اغلب به دلیل اثر اسمزی دارو در روده رخ می‌دهند. بیشتر این عوارض در ابتدای مصرف ظاهر می‌شوند و با تنظیم دوز یا ادامه مصرف کاهش می‌یابند. در ادامه شایع‌ترین عوارض این دارو آورده شده اند:

• نفخ و گاز معده
• گرفتگی یا ناراحتی معده
• آروغ زدن
• اسهال (در صورت مصرف بیش از حد)

در موارد نادر، ممکن است این دارو سبب بروز برخی عوارض مانند تهوع، استفراغ یا بی‌اشتهایی شود. اگر این علائم را تجربه کردید، بهتر است مصرف دارو را متوقف و با پزشک مشورت کنید.

تداخلات دارویی لاکتولوز

لاکتولوز ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، درصورتی که هریک از داروهای زیر را مصرف می‌کنید، با پزشک خود درخصوص مصرف لاکتولوز مشورت کنید:

• گلوتامین

• آنتی‌اسیدها (مانند آلومینیوم هیدروکسید)

موارد هشدار مصرف 

شربت لاکتولوز در بیمارانی که سابقه حساسیت مفرط به خود دارو و اجزای فرمولاسیون دارند، منع مصرف دارد.

افراد مبتلا به بیماری گالاکتوزمی نمی‌توانند انواع خاصی از قند مانند لاکتوز و گالاکتوز را هضم کنند. این افراد ممکن است نیاز به پیروی از رژیم غذایی خاصی داشته باشند که به آن رژیم کم گالاکتوز می‌گویند. اگر از رژیم غذایی کم گالاکتوز پیروی می‌کنید، لاکتولوز نباید استفاده شود.

مصرف لاکتولوز در افراد مبتلا به دیابت، افراد مسن و افراد با نارسایی کلیوی بایستی با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.

مصرف لاکتولوز در دوران بارداری و شیردهی

آگاهی از ایمنی داروها در دوران حساس بارداری و شیردهی اهمیت بالایی دارد که در ادامه به آن پرداخته ایم:

مصرف در دوران بارداری

لاکتولوز در دسته B داروهای بارداری قرار می‌گیرد و می‌تواند برای درمان یبوست استفاده شود.

مصرف در دوران شیردهی

لاکتولوز به شیر مادر منتقل نمی‌شود یا مقدار ناچیزی دارد. مصرف آن ایمن است و بر نوزاد تأثیر نمی‌گذارد؛ با این حال، علائم نوزاد را نظارت کنید و قبل از شیردهی با پزشک مشورت نمایید.

مکمل‌های دارای اثرات مشابه لاکتولوز

برخی مکمل‌ها، مانند فیبرهای غذایی (پسیلیوم یا اینولین)، می‌توانند با بهبود عملکرد گوارشی و تسهیل تخلیه روده، جایگزین لاکتولوز شوند و در رفع یبوست مؤثر باشند. با این حال، مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا مکمل‌های ملین ممکن است برای همه مناسب نباشند و باید با دقت جایگزین لاکتولوز شوند.

مکمل‌های مؤثر در رفع یبوست حاد

فیبرهای محلول (پسیلیوم) و نامحلول (سبوس گندم) با جذب آب و افزایش حجم مدفوع، حرکات روده را تقویت و یبوست را برطرف می‌کنند. این مکمل‌ها تنبلی روده ایجاد نمی‌کنند. سنوزیدها، ترکیبات فعال موجود در گیاه سنا (Cassia angustifolia)، با تحریک عضلات روده بزرگ و افزایش انقباضات آن، یبوست را برطرف می‌کنند.

در ادامه مکمل‌های فیبری و سنوزیدی معرفی می‌شود که با نظر پزشک می‌توانند جایگزین لاکتولوز شوند:

مکانیسم اثر لاکتولوز

لاکتولوز در روده بزرگ توسط باکتری‌ها تجزیه می‌شود و محیط اسیدی ایجاد می‌کند. این اسیدیته، آمونیاک را به آمونیوم تبدیل و از ورود آن به خون جلوگیری می‌کند، که برای درمان آنسفالوپاتی کبدی مفید است. 
همچنین لاکتولوز با اثر اسمزی، آب را به روده می‌کشد، مدفوع را نرم می‌کند و حرکات روده (پریستالسیس) را تحریک می‌نماید تا یبوست برطرف شود.

جدول اشکال دارویی و برندها

شرکت‌های ایرانی مختلفی شربت لاکتولوز را با نام‌های مختلفی مانند شربت پرگالوس، و شربت اورالاک تولید می‌کنند. تمامی این شربت‌های مختلف دارای ماده مؤثره یکسان لاکتولوز هستند و به لحاظ اثربخشی تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. برندهای مختلف این دارو به شرح جدول زیر است:

نام برند	شکل و دوز دارویی	شرکت سازنده / واردکننده
لاکتولز تولیددارو	شربت 10گرم/15میلی لیتر 240 میلی لیتر	داروسازی تولید دارو
لاکتولوز راموفارمین	شربت 10گرم/15میلی لیتر 240میلی لیتر	داروسازی راموفارمین
لاکتولوز-پاک دارو	شربت 10گرم/15 میلی لیتر	داروسازی پاک دارو
لاکتولوز البرزدارو	شربت 10گرم/15میلی لیتر 240میلی لیتر	داروسازی البرز دارو
لاکتولوز-سها	شربت 10گرم/15میلی لیتر 240میلی لیتر	داروسازی سها
لاکتولوز عماد	شربت 10 گرم/15 میلی لیتر 240 میلی لیتر	داروسازی عماد درمان پارس
لاکتولوز رازک	شربت 10گرم/15میلی لیتر 240میلی لیتر	داروسازی رازک
لاکتولوز-الحاوی	شربت 10گرم/15 میلی لیتر 240 میلی لیتر	داروسازی الحاوی
پرگالوس	شربت 10گرم/15 میلی لیتر	داروسازی رها
سیرولاکت	شربت 10 گرم/15 میلی لیتر	داروسازی خوارزمی
لاکتولوز-اکسیر	شربت 10 گرم/15 میلی لیتر	داروسازی اکسیر
اورالاک	شربت 10گرم/15 میلی لیتر 300 میلی لیتر	Karfarma ترکیه/ شرکتهای فوریتی-تک نسخه ای
لاکتولوز روژین	شربت 10 گرم/15 میلی لیتر	داروسازی روژین
لاکتومکس	شربت 10 گرم/15 میلی لیتر 240 میلی لیتر	داروسازی دنیای بهداشت
دولفالاک	شربت 10 گرم/15 میلی لیتر 240 میلی لیتر	ABBOTT HEALTHCARE PRODUCTS هلند/ شرکتهای فوریتی-تک نسخه ای

سخن پایانی

لاکتولوز یک قند مصنوعی است که برای درمان یبوست استفاده می‌شود. لاکتولوز همچنین برای کاهش میزان آمونیاک در خون بیماران مبتلا به بیماری کبدی استفاده می‌شود. شربت ملین لاکتولوز به افزایش تعداد دفعات مدفوع در روز و تعداد روزهای اجابت مزاج در بیمارانی که سابقه یبوست مزمن (طولانی مدت) دارند کمک می‌کند. مصرف لاکتولوز طبق دستور پزشک و با در نظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی می‌تواند کم‌ترین عارضه و بهترین اثربخشی را برای شما ایجاد کند. برای خرید لاکتولوز می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. شربت لاکتولوز چیست؟ شربت لاکتولوز دوفالاک برای چیست؟

لاکتولوز نوعی ملین است که به ایجاد حرکت نرم روده و اجابت مزاج کمک می‌کند. شربت لاکتولوز و شربت لاکتولوز دوفالاک برای درمان یبوست مزمن و درمان کمکی در بواسیر استفاده می شود.

2. شربت لاکتولوز وباعث چاقی می شود؟

خیر؛ مصرف شربت لاکتولوز باعث افزایش وزن نمی‌شود چرا که این قند مصنوعی قابل هضم نیست و ارزش تغذیه‌ای ندارد.

3. آیا شربت لاکتولوز باعث تنبلی روده میشود؟

خیر. شربت لاکتولوز نوعی از ملین‌های اسمزی است که از طریق کشیدن آب به روده ها و نرم کردن مدفوع باعث اجابت مزاج راحت‌تر می‌شود. استفاده مداوم از برخی از انواع ملین‌های محرک می‌تواند باعث تنبلی روده شوند اما لاکتولوز چنین تاثیری ندارد.

4. آیا شربت لاکتولوز باعث لاغری میشود؟

خیر. برخی افراد گمان می‌کنند استفاده از ملین‌ها باعث کاهش وزن می‌شود یا روند افزایش وزن را متوقف می‌کند. اما این تصور درست نیست چرا که ملین‌ها باعث توقف جذب کالری در بدن یا توقف افزایش وزن نمی‌شوند. 

5. آیا شربت لاکتولوز قند خون را بالا میبرد؟

افرادی که دیابت دارند و دوز های نرمال لاکتولوز را برای یبوست مصرف می‌کنند دارو اثر کمی بر سطح قند خون آن‌ها دارد . اما در افراد دیابتی که نیاز به مصرف مقادیر زیادی از شربت لاکتولوز برای مدت‌های طولانی دارند ممکن است لاکتولوز بر قند خونشان تاثیر بگذارد.

6. آیا شربت لاکتولوز قند دارد؟

بله، لاکتولوز یک قند مصنوعی است، اما برخلاف قندهای معمولی تنها مقدار بسیار کمی جذب خون می‌شود، بنابراین در دوزهای معمول برای یبوست، تأثیر قابل توجهی روی قند خون ندارد. 

7. شربت لاکتولوز برای چه سنی مناسب است؟

بزرگسالان و کودکان بالای 14 سال می‌توانند از لاکتولوز استفاده کنند. مصرف شربت لاکتولوز در نوزادان و کودکان کمتر از 14 سال بایستی با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد.

 

منابع: WebMD | Drugs.com | UpToDate

نویسنده: نگین فرهادیان

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر