روش های وزن گیری نوزاد از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی

سال اول زندگی مهم‌ترین دوره رشد جسمی و مغزی نوزاد محسوب می‌شود. وزن‌گیری مناسب در این دوره نشان‌دهنده‌ سلامت عمومی کودک است و هرگونه اختلال در آن باید جدی گرفته شود. بسیاری از مادران، نگران وزن نوزاد خود هستند و دوست دارند کودک‌شان به‌خوبی وزن‌گیری کند. اما وزن‌گیری طبیعی نوزاد به چه صورت است و در چه صورت باید نگران رشد غیرطبیعی نوزاد بود؟

واقعیت این است که دلایل زیادی برای عدم وزن‌گیری نوزادان سالم اما لاغر وجود دارد که عدم دریافت کالری کافی، تنها یکی از آن‌ها است. شناسایی اختلالات و موانع وزن‌گیری نوزاد و رفع آن، اولین قدم در کمک به رشد سالم و طبیعی نوزادان محسوب می‌شود. در این مقاله شما را با تمام جنبه‌های وزن گیری نوزاد آشنا خواهیم کرد و راهکارهایی را برای افزایش وزن نوزاد با شما به‌اشتراک خواهیم گذاشت. پس برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

وزن طبیعی نوزاد در بدو تولد

سرعت وزن‌گیری در کودکان متفاوت است و هر کودک باتوجه به قد، ژنتیک، عوامل محیطی و تغذیه‌ای به شکل متفاوتی رشد خواهد کرد. در ادامه به وزن نوزاد در بدو تولد نگاهی دقیق‌تر از زوایای مختلف خواهیم داشت:

میانگین وزن نوزاد تازه متولد شده

میانگین وزن طبیعی نوزاد رسیده و سالم بین ۲.۵ تا ۴ کیلوگرم است. این محدوده استاندارد به عواملی مانند ژنتیک، تغذیه‌ی مادر در بارداری و شرایط زایمان بستگی دارد و پایه‌ای برای ارزیابی رشد در ماه‌های بعدی محسوب می‌شود.

تفاوت وزن نوزادان دختر و پسر

به‌طور معمول نوزادان پسر به دلیل توده‌ی عضلانی بیشتر، وزن بالاتری نسبت به دختران دارند. این تفاوت هرچند جزئی است، اما در روند رشد ماهانه نیز قابل مشاهده خواهد بود.

علل کاهش وزن اولیه پس از تولد

کاهش وزن تا ۱۰ درصد در روزهای نخست پس از تولد کودک، طبیعی است و از دلایل آن می‌توان به دفع مایعات اضافی، تأخیر در شروع تغذیه با شیر مادر و سازگاری بدن نوزاد با محیط جدید اشاره کرد. این کاهش وزن با تغذیه‌ی صحیح به‌سرعت و طی دو هفته ابتدایی جبران می‌شود. اغلب نوزادان پس از سه هفته، به وزن متعادل با وزن تولد یا بیش‌تر از آن می‌رسند.

روند طبیعی وزن‌گیری نوزاد در ۱۲ ماه اول

به‌طور کلی در یک سال اول زندگی، وزن‌گیری کودکان به‌شکل زیر است:

1. وزن‌گیری در ماه اول

در ماه اول، نوزاد هفته‌ای ۱۵۰ تا ۲۵۰ گرم وزن اضافه می‌کند. در این دوره، تأثیر شیر مادر در وزن گیری حائز اهمیت است. به‌طور میانگین تا شش‌ماهگی، باید هر دو تا سه ساعت یک‌بار نوزاد را با شیر مادر تغذیه کرد. این یعنی کودک در این دوره باید روزانه بین 8 تا 12 مرتبه با شیر مادر تغذیه شود تا به‌خوبی وزن بگیرد. اگر احساس می‌کنید شیر کافی ندارید، می‌توانید با مشورت پزشک و به‌عنوان مکمل تغذیه و وزن‌گیری نوزاد از شیر خشک استفاده کنید.

2. وزن‌گیری از ماه دوم تا ششم

در این بازه، میانگین افزایش وزن بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ گرم در هفته است. در صورت کاهش وزن، ممکن است مادران به شیر خشک روی آوردند. اولین سؤالی که در این شرایط پیش می‌آید، این است که «چه شیر خشکی برای وزن گیری نوزاد خوبه؟» پیشنهاد می‌کنیم به هیچ عنوان به‌طور خودسرانه شیر خشک را برای نوزاد شروع نکنید. برای وزن‌گیری بهتر نوزاد، با پزشک اطفال مشورت کنید تا در صورت نیاز، شیر خشک مناسب نوزاد شما را معرفی کند.

ضمناً بهتر است که برای شروع تغذیه‌ی مکمل و غذای کمکی، تا 6 ماهگی نوزاد صبر کنید و پس از آن، از غذاهایی که باعث وزن گیری نوزاد میشود​ کمک بگیرید. در این راستا می‌توان به پوره، فرنی یا حریره بادام اشاره کرد. بهترین فرنی برای وزن گیری نوزاد در این دوره، فرنی‌های ساده بدون شیر و با شیرینی کم است.

3. وزن‌گیری از شش ماهگی تا یک سالگی

پس از شش ماهگی، با آغاز غذای کمکی، میانگین افزایش وزن ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم در ماه خواهد بود. به‌طور میانگین کودک در آغاز یک سالگی تا سه‌برابر وزن اولیه‌ی تولد خود، وزن خواهد گرفت. مصرف غذاهایی مانند سرلاک حریره بادام، در وزن‌گیری نوزاد در بازه شش ماهگی تا یک سالگی، نقش مؤثری دارد.

جدول وزن گیری نوزاد دختر و پسر​ به‌صورت ماهانه تا یک سالگی

عوامل مؤثر بر وزن‌گیری نوزاد

عوامل زیادی بر وزن‌گیری نوزاد تأثیر دارند. به‌همین دلیل، باید ریشه‌ی وزن‌گیری ناکافی نوزاد را در عوامل زیر جستجو کرد:

1. تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک

شیر مادر به دلیل ترکیبات ایمنی‌زا و مناسب برای هضم، بهترین انتخاب است. اما اگر شیر مادر کافی نبود، استفاده از شیر خشک‌هایی مانند شیر خشک آپتامیل برای وزن گیری نوزاد پیشنهاد می‌شود.

2. ژنتیک و عوامل ارثی

عامل ژنتیکی نقش مهمی در وزن‌گیری نوزاد دارد. نوزادانی که والدین کم‌وزن دارند، معمولاً روند وزن‌گیری کندتری خواهند داشت.

3. میزان خواب و فعالیت نوزاد

خواب کافی به بهبود متابولیسم و رشد کمک می‌کند. نوزادانی که خواب منظم ندارند، معمولاً وزن‌گیری ضعیف‌تری دارند.

4. بیماری‌ها و مشکلات احتمالی

مشکلات مربوط به دستگاه گوارش نوزاد مانند رفلاکس معده به مری، اسهال مزمن، فیبروز کیستیک، سلیاک یا مشکلات مزمن کبدی از مواردی هستند که می‌توانند وزن‌گیری نوزاد را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین ممکن است نوزاد درگیر وضعیت پزشکی خاصd مانند مشکلات مربوط به قلب یا غدد درون‌ریز باشد. در این شرایط، کودک به کالری بیشتری نیاز دارد.

علائم وزن‌گیری غیرطبیعی و هشدارها

مهم‌ترین راه درک سرعت غیرطبیعی در وزن‌گیری نوزاد این است که به طور منظم بر تغییرات وزن کودک نظارت و تغییرات را ثبت کنید. با مشاهده الگوی غیرطبیعی و عدم تطابق وزن با جدول وزن گیری نوزاد، بهترین کار این است که از پزشک کمک بگیرید. به‌طور کل، از مهم‌ترین علائم وزن‌گیری غیرطبیعی نوزاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نوزادانی که وزن نمی‌گیرند (کم‌وزنی)

عدم وزن‌گیری ممکن است نشانه‌ای از کم‌اشتهایی، عدم رعایت نکات شیردهی مناسب، سوء جذب مواد مغذی و بیماری‌های زمینه‌ای باشد. اگر وزن‌گیری کودک کمتر از نمودار افزایش وزن بود، بهتر است برای بررسی علل بالقوه با پزشک مشورت کنید.

افزایش وزن بیش از حد (چاقی نوزاد)

چاقی نوزاد معمولاً به‌دلیل تغذیه بیش‌ازحد یا استفاده بی‌رویه از شیر خشک اتفاق می‌افتد و در درازمدت می‌تواند منجر به مشکلات قلبی شود. البته می‌توان دلایل دیگری مانند اختلالات متابولیک، مشکلات زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی، کلیوی، کبدی و مصرف بعضی از داروها را هم از دلایل افزایش وزن غیرطبیعی نوزاد دانست.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر وزن نوزاد به کندی رخ دهد یا کاهش وزن ناگهانی داشته باشد، باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه شود. همچنین در صورتی‌ که متوجه موارد زیر شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید:

• مشکلات تغذیه مانند بی‌قراری شدید حین تغذیه یا امتناع از خوردن
• رفتارهای غیرمعمول مانند خواب‌آلودگی بیش‌ازحد، بی‌حالی یا الگوهای غیرمعمول بیداری
• تأخیر در بروز حرکات نقاط عطف رشد مانند غلت زدن، نشستن و خزیدن
• سوابق ژنتیکی دیابت، چاقی و سایر بیماری های زمینه‌ای

نکات مفید برای افزایش وزن نوزاد به طور سالم

برای افزایش وزن نوزاد به‌طور سالم، به موارد زیر توجه داشته باشید:

1. تغذیه مناسب برای وزن‌گیری نوزادان کم‌وزن

بیشتر نوزادانی که وزنشان کندتر از حد انتظار افزایش می‌یابد، سالم هستند و هیچ بیماری زمینه‌ای یا مشکلی ندارند، بلکه ممکن است به‌طور طبیعی روند آهسته‌تری در افزایش وزن داشته باشند.

شما می‌توانید در مورد وزن نوزادتان با متخصص کودکان صحبت کنید. اگر فارغ از توصیه‌های پزشکی نگران کمبود وزن کودکتان بودید، اولین قدم این است که سعی کنید مقدار شیر دریافتی نوزاد را افزایش دهید. برای این کار می‌توانید از دستورالعمل‌های زیر پیروی کنید:

• دفعات شیردهی را در طول روز و شب بیشتر کنید. تاثیر شیر شب در وزن گیری نوزاد قابل توجه است.
• در هر وعده شیردهی، هر دو سینه را به نوزاد پیشنهاد دهید. می‌توانید از روش «تعویض سینه» استفاده کنید، یعنی در هر وعده شیردهی، چندین بار بین سینه‌ها جابجا شوید.
• از تکنیک فشردن سینه هنگام شیردهی استفاده کنید.
• نوزادتان را تا حد امکان نزدیک به خود و در تماس پوستی نگه دارید، زیرا این کار معمولاً باعث افزایش دفعات تغذیه می‌شود. می‌توانید این روش را به‌طور فشرده برای چند روز امتحان کنید که گاهی از آن به‌عنوان «ماه عسل نوزادی» یاد می‌شود.
• در محیطی آرام و بدون استرس به نوزاد شیر دهید. نوزادان در محیط‌های پرتنش ممکن است کمتر تغذیه کنند که بر جذب مواد مغذی اثر منفی دارد.

2. غذاهای کمکی پس از شش ماهگی

از ماه ششم باید به‌تدریج غذاهایی مانند فرنی، پوره و حریره بادام را که باعث وزن گیری نوزاد می‌شوند، به رژیم غذایی او اضافه کنید. اما ممکن است بپرسید «بهترین غذا برای وزن گیری نوزاد 6 ماهه چیه؟» از جمله غذاهای مؤثر می‌توان به سرلاک حریره بادام برای وزن گیری نوزاد​ اشاره کرد. همچنین انواع فرنی، سوپ و سرلاک‌های غنی از آهن و ریزمغذی‌های ضروری رشد کودک، گزینه‌هایی هستند که می‌توان مورد استفاده قرار داد.

استفاده از چربی‌های مفید مانند آووکادو، بادام و مقدار کم روغن زیتون هم به شکل قابل‌توجهی در وزن‌گیری نوزاد تأثیر می‌گذارند. همچنین می‌توانید از انواع پروتئین سالم مانند گوشت مرغ، بوقلمون و بره برای وزن‌گیری کودکان یک سال به بالا استفاده کنید. البته دقت داشته باشید که مصرف عسل برای کودکان زیر یک سال ممنوع است.

راهکارهای بهبود جذب مواد مغذی

بهبود جذب مواد مغذی در نوزادان نقش مهمی در رشد و سلامت آن‌ها دارد. برای افزایش جذب مواد مغذی، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. بهبود هضم و جذب مواد مغذی در نوزاد

ماساژ دادن شکم و حرکات ملایم پاها به نوزاد کمک می‌کند تا دستگاه گوارش بهتر عمل کند و جذب مواد مغذی افزایش یابد. همچنین مصرف پروبیوتیک‌ها (از طریق شیر مادر یا در صورت لزوم با مشورت پزشک) می‌تواند به سلامت میکروبیوم روده نوزاد کمک کند.

2. مدیریت مشکلات گوارشی نوزاد

گاهی مشکلات گوارشی باعث کاهش جذب مواد مغذی و ممانعت از وزن‌گیری طبیعی نوزاد می‌شوند. دو مورد از مشکلات گوارشی رایج در نوزادان عبارتند از:

• رفلاکس یا کولیک: اگر نوزاد دچار رفلاکس یا کولیک باشد، ممکن است کمتر تغذیه کند که منجر به کاهش جذب مواد مغذی می‌شود. در این موارد، پزشک می‌تواند توصیه‌های مناسبی ارائه دهد.
• آلرژی‌های غذایی: در برخی نوزادان، حساسیت به برخی ترکیبات موجود در شیر مادر (مانند پروتئین گاوی) می‌تواند باعث مشکلات گوارشی و کاهش جذب مواد مغذی شود. در چنین شرایطی، مادر باید رژیم غذایی خود را تحت نظر پزشک تنظیم کند.

3. تغذیه مناسب مادر (در صورت شیردهی)

• مصرف پروتئین و چربی‌های سالم: مادر باید رژیم غذایی متعادلی شامل پروتئین‌های باکیفیت (مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات) و چربی‌های سالم (مانند روغن زیتون، آووکادو و مغزها) داشته باشد.
• دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی: مواد مغذی مانند آهن، کلسیم، ویتامین D، و اسیدهای چرب امگا-۳ در کیفیت شیر مادر مؤثر هستند.

4. مصرف مکمل‌ها

برای نوزادانی که دچار کمبود ویتامین هستند، مصرف بهترین مولتی ویتامین برای افزایش وزن نوزاد با تجویز پزشک توصیه می‌شود. قطره آ د بهترین قطره افزایش وزن نوزاد​ است که می‌توانید در کنار این قطره، توصیه می‌شود مصرف قطره آهن برای نوزاد را هم جدی بگیرید. معمولاًً توصیه می‌شود مصرف بهترین نوع قطره آهن برای نوزادان​ از شش‌ماهگی شروع شود.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش کردیم تمام زوایای وزن نرمال کودکان و وزن‌گیری آن‌ها در سال‌های ابتدایی زندگی را با شما به‌اشتراک بگذاریم. شاید برایتان سؤال باشد که «آیا داروی گیاهی برای وزن گیری نوزاد وجود دارد؟» در پاسخ باید گفت بله، برخی ترکیبات مؤثر گیاهی در قالب دارو فرموله شده‌اند که می‌توانند به وزن‌گیری کودک کمک کنند، اما باید توجه داشت که خرید و صرف آن‌ها برای کودکان حتما باید با مشورت پزشک و تحت نظر او انجام شود.

همچنین بهتر است انواع محصولات وزن گیری نوزاد را از داروخانه‌های معتبر تهیه کنید. می‌توانید برای مشاوره و خرید مکمل آهن، مکمل‌های رشد، افزایش اشتها و وزن‌گیری نوزاد با متخصصین داروساز ما در داروخانه آنلاین زیوش تماس بگیرید و خریدی آگاهانه داشته باشید.

سؤالات متداول

1. بهترین شیر خشک برای وزن گیری نوزاد چیست؟

بهتر است برای تهیه بهترین شیر خشک برای وزن‌گیری نوزاد با پزشک مشورت کنید، اما به‌طور کل انواع شیر خشک آپتامیل، ببلاک، آپتاکید و پروکید برای وزن‌گیری نوزاد مناسب هستند.

2. بهترین فرنی برای وزن گیری نوزاد چیست؟

برای وزن گیری نوزاد پس از شش ماهگی می‌توانید از فرنی آرد برنج با شیر خشک یا حریره بادام کمک بگیرید.

نویسنده: محبوبه معصوم‌نیا

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی

منابع: HealthLine | NHS | HealthDirect | KidsHealth | Unicef