چگونه اشتهای کودک خود را افزایش دهیم؟

بی‌اشتهایی در کودکان پدیده‌ای شایع است که والدین را نگران می‌کند. این مسئله می‌تواند به بروز مشکلات ناشی از سوءتغذیه مانند اختلال در رشد کودکان منجر شود و نیاز به رسیدگی دارد. اولین قدم برای افزایش اشتهای کودک، شناسایی دقیق دلایل بی‌ اشتهایی در کودکان است. گاهی بی‌اشتهایی به دلایل ساده‌ای مانند بدغذایی کودک یا عادات نامناسب غذایی او مرتبط است و گاهی هم از مشکلات جدی‌تر مانند کم‌خونی فقر آهن، بیماری‌های زمینه‌ای، مشکلات روحی مانند استرس و حتی عدم تعادل هورمونی نشأت می‌گیرد.

فارغ از این دلایل، راهکارهای مناسبی برای رفع مشکلات بی اشتهایی در کودکان وجود دارد که می‌توان با به‌کارگیری آن‌ها، از کمبود مواد مغذی و کاهش وزن آن‌ها پیشگیری کرد. در این مقاله شما را با ترفندهای افزایش اشتهای کودک آشنا خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.

چه زمانی کاهش اشتهای کودک نگران‌کننده است؟

کودکان در مقاطع مختلفی از زندگی، مانند نقاط عطف رشد (غلت زدن، دندان در آوردن، راه رفتن و...) به‌طور مقطعی دچار کاهش اشتها می‌شوند. این مسئله جای نگرانی ندارد و پس از مدتی قابل رفع است، اما در بعضی از موارد از دست دادن اشتها نشانه مشکلی جدی‌تر است.

کاهش اشتها زمانی هشداردهنده است که باعث کاهش وزن، ضعف جسمانی یا علائم کمبود تغذیه شود. اگر کودک به مدت بیش از دو هفته میل به غذا خوردن نداشته باشد یا علائمی نظیر رنگ‌پریدگی، افت انرژی و اختلالات گوارشی در او ظاهر شود، مشاوره با پزشک اطفال ضروری است. همچنین اگر نشانه‌های زیر را در کودک مشاهده کردید، حتماً با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید:

• درد شکم که با مصرف غذا افزایش می‌یابد
• کاهش وزن یا عدم وزن‌گیری کودک
• کم‌آبی بدن
• تغییر در عادات مزاجی کودک (اسهال، یبوست یا کاهش دفعات ادرار)
• تهوع، تنفس کوتاه، سرفه، تورم صورت یا بروز راش‌های پوستی
• نشانه‌های عفونت مانند تب

غذاهای مغذی برای تقویت اشتهای کودک

تغذیه‌ی اصولی ستون اصلی تقویت اشتها است. پروتئین‌های سالم مانند تخم‌مرغ، مرغ، ماهی و گوشت قرمز به رشد و سلامت عضلات کمک می‌کنند. میوه‌های غنی از ویتامین C مانند پرتقال و توت‌فرنگی جذب آهن را بهبود می‌بخشند. مصرف غلات کامل و مغزها که سرشار از روی هستند، باعث تحریک هورمون‌های اشتها می‌شود. همچنین لبنیات پروبیوتیک به بهبود سلامت گوارشی و افزایش میل غذایی کودکان کمک می‌کنند. برای افزایش اشتهای کودک، می‌توانید از مواد غذایی زیر کمک بگیرید:

1. منابع حاوی آهن

افزودن منابع غذایی حاوی آهن مانند اسفناج، تخم‌مرغ، گوشت و حبوبات به رژیم غذایی از راه های افزایش اشتها در کودکان است. توجه داشته باشید که بهتر است برای افزایش جذب آهن، در کنار آن منابع حاوی ویتامین سی را هم مصرف کنید.

2. مواد غذایی غنی از زینک

زینک یکی از مواد معدنی بسیار مهم و ضروری و در عملکرد فیزیولوژیک کودک است و به رشد او کمک می‌کند. کاهش زینک در بدن می‌تواند موجب از دست رفتن اشتها، کاهش وزن و اسهال شود. اضافه کردن منابع زینک شامل تخم کدو، آجیل، لوبیا و قارچ، از دیگر ترفندهای افزایش اشتهای کودک است.

3. بادام

بادام یکی دیگر از غذای مغذی برای تقویت اشتهای کودک و از تنقلات جذاب برای کودکان محسوب می‌شود. افزودن انواع شکل بادام مانند کره بادام و آجیل آن، می‌تواند علاوه‌بر افزایش اشتهای کودک، به جبران کمبودهای تغذیه‌ای او هم کمک کند.

4. پرهیز از نوشیدن آب قبل از غذا

نوشاندن آب به کودک قبل از وعده‌ی غذایی، می‌تواند با ایجاد احساس سیری باعث کاهش اشتها و میل کودک به غذا شود.

نقش ویتامین‌ها و مکمل‌ها در بهبود اشتهای کودک

ویتامین‌ها و مکمل‌ها در رفع مشکلات بی‌ اشتهایی در کودکان مؤثر هستند. البته قبل از هر خوراندن هر نوع ویتامین و مکمل به کودک، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا انتخاب مکمل بر اساس نیاز کودک باشد. به‌طور کلی بعضی از ویتامین‌ها و مینرال‌ها در افزایش میل کودک به غذا مؤثر هستند. به طور مثال:

• زینک از مهم‌ترین ریزمغذی‌هایی است که علاوه‌بر کمک به رشد کودکان، بر افزایش اشتهای آن‌ها اثر می‌گذارد. ویتامین‌های گروه ب نیز با اثرگذاری بر متابولیسم انرژی و تولید سروتونین، می‌توانند اشتهای کودک را بهبود دهند. بالتبع، کمبود آن‌ها در بدن باعث ضعف و بی‌اشتهایی می‌شود.
• به جز موارد فوق، کودکانی که به کمبود ویتامین دی مبتلا هستند معمولاً از خود علائم بی‌اشتهایی نشان می‌دهند. این ویتامین علاوه‌بر تنظیم هورمون لپتین (هورمون اشتها)، به جذب کلسیم کمک می‌کند و در رشد کودک اثرگذار است.
• از دیگر ریزمغذی‌های ضروری برای تقویت اشتهای کودک می‌توان به ویتامین آ، منیزیم، آهن، ید و سلنیوم اشاره کرد. این ویتامین‌ها و مواد معدنی را می‌توانید از طریق خرید شربت اشتها آور کودکان و مصرف آن‌ها، تأمین کنید.

روش‌های طبیعی برای تحریک اشتهای کودک

علاوه‌بر مصرف غذای مغذی برای تقویت اشتهای کودک، می‌توان از ترفندهای غذایی برای کودکانی که اشتها ندارند، بهره گرفت. مثلاً تنظیم برنامه‌ی غذایی منظم و سرو وعده‌های کوچک و متنوع، بدن کودک را به دریافت غذا عادت می‌دهد. برخی روش‌ های افزایش اشتهای کودک شامل موارد زیر است:

• کودک را به تحرک و فعالیت بیشتر وادار کنید؛ متابولیسم کودکتان با فعالیت بیشتر، افزایش خواهد یافت و میل بیشتری به خوردن غذا پیدا خواهد کرد.
• به‌هیچ‌وجه صبحانه را حذف نکنید؛ صبحانه یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی محسوب می‌شود و در استارت متابولیسم کودک مؤثر است.
• وعده‌های غذایی را در یک ساعت ثابت تنظیم کنید؛ این کار با تنظیم سیستم گوارش کودک، به بروز احساس گرسنگی در ساعات خاصی از روز کمک می‌کند.
• به وعده‌های غذایی کودک زنجبیل اضافه کنید؛ مصرف زنجبیل با تحریک ترشح آنزیم‌های گوارشی مانند آمیلاز، اشتهای کودک را افزایش خواهد داد.

اشتباهات رایج والدین برای افزایش اشتها

اشتباهات والدین در تغذیه‌ی کودک یکی از دلایل مشکلات بی‌اشتهایی در کودکان است. مثلاً بسیاری از والدین به اشتباه کودک را به خوردن غذا اجبار می‌کنند که نتیجه‌ معکوس دارد. از مهم‌ترین و رایج‌ترین اشتباهات والدین در افزایش اشتهای کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اصرار والدین به تنظیم حجم غذای کودک

تحقیقات نشان می‌دهند که اصرار والدین برای افزایش یا کاهش حجم غذا در وعده‌های غذایی، نتیجه معکوس خواهد داشت. چه کودکتان کم‌اشتها باشد و اصرار به افزایش حجم غذای او داشته باشید و چه کودکتان حجم بیشتری غذا بخورد و بخواهید حجم غذای او را کم کنید، تلاش شما نتیجه‌بخش نخواهد بود.

باید بدانید که کودکان با توانایی طبیعی تنظیم غذای دریافتی خود متولد می‌شوند. وقتی به کودکان فشار بیاورید که کمتر یا بیشتر غذا بخورند، دیگر نمی‌توانند به بدن خود اعتماد کنند و این مسئله به عادات غذایی ناسالم منجر خواهد شد.

اما چه راهکاری مؤثر است؟ کارشناسان توصیه می‌کنند که به‌عنوان والدین تنها برای زمان و مکان غذا تصمیم بگیرید و تنظیم حجم غذا را به کودک بسپارید.

2. مصرف محصولات غذایی بدون قانون و قاعده

اجازه ندهید که کودک به بهانه‌ی مصرف وعده‌های غذایی بیشتر، بدون قانون و قاعده هر چه خواست در هر زمانی مصرف کند. این نوع تغذیه بدون ریتم و ساختار برای مصرف محصولات غذایی خاص، این مفهوم را به کودک انتقال می‌دهد که نه براساس نیاز بدن و گرسنگی، که براساس عادت غذا بخورد. درنتیجه‌ی این وضعیت، کودکان معمولا معده خود را با تنقلات پر می‌کنند و برای وعده‌های اصلی و ضروری اشتها نخواهند داشت.

اما برای رفع این مشکل چه باید کرد؟ ساعات وعده‌های غذایی، حتی میان‌وعده‌ها را خودتان تنظیم کنید و به کودک عادت بدهید تا در مکان مشخص غذا بخورد. زمانی که کودک غذای کمی خورد و خواست میز غذا را ترک کند، به او یادآوری کنید که زمان وعده‌ی بعدی چه ساعتی است و تا آن زمان نمی‌تواند غذا یا تنقلات بخورد.

3. پخت سریع غذای جایگزین

بسیاری از والدین، پس از آنکه کودک تمایلی به خوردن غذای سفره نشان نمی‌دهند، به‌دلیل ترس از گرسنه ماندن کودک، فوراً به پخت غذای جایگزین یا سفارش غذای باب میل کودک اقدام می‌کنند. این کار اشتباه است؛ چون به کودک این پیام را مخابره می‌کنید که هرچه بخواهد فوراً به‌دست خواهد آورد و می‌تواند منوی انتخابی متنوعی داشته باشد. این مسئله به‌مرور منجر به بروز عادات نامناسب و بعضاً مصرف غذاهای مضر خواهد شد.

راهکار چیست؟ قبل از طبخ هر وعده غذایی کودک را در انتخاب وعده مشارکت دهید و از او نظر بخواهید؛ اما زمانی که تصمیم گرفته شد و وعده‌ی غذایی را تهیه کردید، به‌هیچ‌وجه در زمینه‌ی انتخاب منوی جایگزین انعطاف به‌خرج ندهید.

4. اجبار کودک به مصرف سبزیجات

نگرانی شما در زمینه‌ی مصرف سبزیجات توسط کودکان قابل درک است، اما درنظر داشته باشید که اجبار کودک به مصرف سبزیجات، اشتباه بزرگی محسوب می‌شود. باید بدانید که درصد بالایی از کودکان نسبت به ترکیبات تلخ یا گس بافت سبزیجات بسیار حساس هستند؛ البته این حساسیت با گذشت زمان و افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. اجبار کودک به مصرف سبزیجات تنها باعث تشکیل خاطرات منفی از این دسته‌ی مواد غذایی می‌شود و میل کودک را به مصرف سبزیجات در آینده کاهش خواهد داد.

در مقابل چه کاری انجام دهیم؟ اگر کودکتان میوه مصرف می‌کند، هیچ نیازی به مصرف سبزیجات برای تأمین ریزمغذی‌ها نخواهند داشت. همچنین می‌توانید برای مصرف بهینه‌ی سبزیجات در کودک، از اشکال جذاب‌تری مانند اسموتی یا سالاد کمک بگیرید.

5. رفتار سخت‌گیرانه حین مصرف غذا

در بسیاری از موارد، بدغذایی کودک بخشی از روند طبیعی رشد محسوب می‌شود و با گذشت زمان برطرف خواهد شد. واکنش سخت‌گیرانه، اجبار و اصرار نه‌تنها باعث علاقه مند کردن کودکان به غذا خوردن نمی‌شود، بلکه نتیجه عکس خواهد داد.

راهکار چیست؟ اجازه دهید رشد کودک روند طبیعی خود را طی کند و تغذیه‌ مناسب با سن و سال خود را داشته باشد. درصورتی‌که بی‌اشتهایی کودک به کمبودهای تغذیه‌ای منجر شود، می‌توانید با مشورت پزشک از بهترین شربت و قرص افزایش اشتهای کودکان کمک بگیرید. نگران نباشید! مکمل‌های مناسب برای افزایش اشتها با مشورت پزشک، در دسترس قرار دارند و به‌سادگی قابل تهیه هستند.

سخن پایانی

بی‌اشتهایی در کودکان مشکلی رایج اما قابل‌مدیریت است که می‌تواند بر رشد و سلامت آن‌ها تأثیر بگذارد. شناسایی دلایل این مسئله، از جمله عوامل تغذیه‌ای، جسمی و روحی، قدمی مهم در بهبود اشتهای کودک است. استفاده از مواد مغذی مانند آهن، زینک و ویتامین‌ها، رعایت اصول تغذیه‌ای، پرهیز از اشتباهات رایج والدین و به‌کارگیری روش‌های طبیعی، می‌تواند به افزایش میل غذایی کودک کمک کند.

در نهایت، اگر کاهش اشتهای کودک طولانی‌مدت باشد یا علائم نگران‌کننده‌ای مشاهده شود، مشورت با پزشک ضروری است. همچنین می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی از پزشک داروساز و خرید انواع قرص و شربت افزایش اشتها، از داروخانه آنلاین زیوش کمک بگیرید.

منابع: Narayanahealth | RileyChildrens | Parenting

نویسنده: محبوبه معصوم‌نیا

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی