بیماری تیروئید چشمی (TED) یک نوع بیماری خود ایمنی نادر است که با نام بیماری گریوز چشم نیز شناخته شده است. این بیماری از مشکلات غده تیروئید است که در آن، سیستم ایمنی واکنش غیرطبیعی به بافت اطراف چشم بروز می‌دهد و با حمله به بافت اطراف چشم، باعث التهاب و تورم می‌شود.
این بیماری اغلب همراه با پرکاری تیروئید می‌باشد و می‌تواند علائم پرکاری تیروئید همچون افزایش ضربان قلب، تعریق زیاد، خستگی، ریزش مو را نیز ایجاد کند. یک چهارم افرادی که به گریوز مبتلا هستند دچار بیماری‌های تیروئیدی چشم می‌شوند. اما عوامل بسیاری وجود دارد که می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش دهد. برای آشنایی با علائم و درمان این بیماری خودایمنی همراه ما باشید.
علائم بیماری تیروئید چشمی
بیماری تیروئید چشمی علائم متعددی دارد که می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی از این علائم شامل موارد زیر است:
- خشکی و سوزش چشم
- قرمزی و تورم
- احساس درد و فشار در چشم‌ها
- دوبینی و حساسیت به نور
- برجستگی و بیرون‌زدگی چشم‌ها
- تورم پلک‌ها
در صورتی که علائم ذکر شده طی چند روز تشدید یابند و علائم نادر دیده شود نظیر عدم توانایی در تشخیص رنگ‌ها و تاری دید به طوری که با پلک زدن سریع برطرف نشود، سریعا باید به متخصص چشم مراجعه کنید.
تفاوت بیماری گریوز چشمی با سایر بیماری‌های خودایمنی
بیماری تیروئید چشمی(TED) و سایر بیماری‌های خودایمنی تفاوت‌های مهمی‌دارند:
- علت: TED به اختلال در سیستم ایمنی مرتبط با غده تیروئید، به ویژه بیماری گریوز، مربوط می‌شود. در حالی که سایر بیماری‌های خودایمنی می‌توانند به بافت‌های مختلف بدن آسیب بزنند، مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید.
- علائم: علائم اصلی تیروئید چشمی شامل تغییرات در چشم‌ها، مانند برجستگی و دوبینی است، در حالی که بیماری‌های دیگر خودایمنی ممکن است علائم عمومی‌تری مانند خستگی، درد مفاصل و مشکلات پوستی داشته باشند.
- درمان: درمان گریوز چشم معمولاً شامل کنترل عملکرد تیروئید و مدیریت علائم چشمی است، در حالی که درمان سایر بیماری‌های خودایمنی ممکن است شامل داروهای ضدالتهابی و ایمونوساپرسیو(Immunosuppressive) باشد.
- پیشرفت: بیماری تیروئید چشم معمولاً در افرادی که دچار اختلالات تیروئید هستند، بروز می‌کند و می‌تواند به تدریج پیشرفت کند، در حالی که سایر بیماری‌های خودایمنی ممکن است به طور ناگهانی یا در دوره‌های متناوب بروز کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بیماری‌های خودایمنی، می‌توانید به مقاله "هر آنچه باید در مورد بیماری‌های خودایمنی بدانیم!" مراجعه کنید.
علت تیروئيد چشمی
به طور کلی عامل اصلی ابتلا به این بیماری شناخته شده نیست. برخی از عواملی که می‌توانند علت بروز این بیماری باشند عبارتند از:
- اختلالات خودایمنی: در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به بافت‌های اطراف چشم حمله می‌کند، که منجر به التهاب و تورم می‌شود.
- بیماری گریوز: این بیماری یکی از شایع‌ترین علل تیروئید چشمی است و به دلیل تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی توسط غده تیروئید رخ می‌دهد.
- عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی بیماری‌های خودایمنی می‌تواند خطر ابتلا به تیروئید چشمی را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: عواملی مانند استرس، عفونت‌ها و استعمال دخانیات نیز می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند
در مبتلایان به بیماری خودایمنی تیروئید چشم (TED)، سیستم ایمنی با تولید آنتی بادی‌های غیر طبیعی، به سلول‌های اطراف چشم حمله کرده و علائم ذکر شده بروز پیدا می‌کنند. از عوامل موثر در بروز بیماری تیروئید چشمی می‌توانیم موارد زیر را در نظر بگیریم:
- سابقه استعمال دخانیات
- جنسیت بانوان
- افزایش سن
- پرکاری تیروئید
تشخیص بیماری گریوز چشمی و آزمایشات بالینی
تشخیص زودهنگام و دقیق بیماری گریوز چشمی بسیار مهم است، زیرا می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و جلوگیری از عوارض جدی کمک کند. در صورت مشاهده هرگونه علامت مشکوک، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است. روند تشخیص تیروئید چشمی شامل مراحل زیر است:
- معاینه بالینی
در این مرحله، پزشک متخصص (معمولاً چشم‌پزشک یا متخصص غدد) به بررسی علائم بالینی شما می‌پردازد. این علائم شامل موارد زیر است:
- برجستگی چشم‌ها (Exophthalmos): یکی از نشانه‌های بارز بیماری تیروئید چشمی است که در آن چشم‌ها به سمت جلو می‌آیند.
- تورم و التهاب پلک‌ها: پزشک ممکن است به وجود پف و التهاب در پلک‌ها توجه کند.
- خشکی و سوزش چشم: بیمار ممکن است از احساس ناراحتی، خشکی و سوزش در چشم‌ها شکایت کند.
- حرکات چشم: حرکات چشم برای شناسایی مشکلات حرکتی و دوبینی بررسی می‌شوند.
- تاریخچه پزشکی
پزشک ممکن است از شما درباره سابقه بیماری‌های تیروئیدی (مانند بیماری گریوز) و هرگونه بیماری خودایمنی دیگر در خود یا خانواده سؤال کند. این اطلاعات می‌تواند به تشخیص کمک کند.
- آزمایش‌های بینایی
این آزمایش‌ها شامل تست‌های مختلف بینایی هستند که شامل موارد زیر است:
- تست بینایی استاندارد: برای ارزیابی دقت بینایی انجام می‌شود.
- تست میدان دید: برای بررسی اینکه آیا بیمار دچار مشکلات بینایی مانند دوبینی یا کاهش میدان دید شده است.
- اندازه گیری فشار و پلک چشم
این آزمایش جهت بررسی فشار داخل چشم و اندازه‌گیری تورم چشم و پلک‌ها برای سنجش میزان التهاب است.
- تصویربرداری
تصویربرداری می‌تواند به تعیین شدت بیماری و ارزیابی بافت‌های اطراف چشم کمک کند.
- MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی): این روش به پزشک امکان می‌دهد تا بافت‌های نرم اطراف چشم شما را به دقت بررسی کند و التهاب یا تغییرات ساختاری را شناسایی کند.
- CT scan (سی‌تی‌اسکن): این روش نیز می‌تواند برای بررسی تغییرات در حفره چشم و بافت‌های اطراف آن استفاده شود.
- آزمایش‌های خون
آزمایش‌های خون به تعیین سطح هورمون‌های تیروئیدی و شناسایی آنتی‌بادی‌های مرتبط با بیماری گریوز کمک می‌کند.. برخی از آزمایشات رایج شامل موارد زیر است:
- آزمایش TSH و T4: برای بررسی عملکرد تیروئید و تشخیص پرکاری تیروئید انجام می‌شود.
- آنتی‌بادی‌های تیروئیدی: بررسی وجود آنتی‌بادی‌هایی مانند TSI (Thyroid Stimulating Immunoglobulin) که نشان‌دهنده بیماری گریوز هستند از دیگر آزمایشات در تشخیص بیماری گریوز چشم هستند.
درمان بیماری تیروئید چشمی
درمان بیماری تیروئید چشمی نیازمند یک رویکرد چندجانبه و همکاری نزدیک بین بیمار و تیم پزشکی است. درمان این بیماری شامل چند روش اصلی است:
- کنترل عملکرد تیروئید
تجویز داروها (مانند متی‌مازول) برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئید یا ید رادیواکتیو برای کاهش التهاب و علائم چشمی در بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید کمک‌کننده است.
- درمان‌های موضعی
استفاده از قطره‌های چشمی مرطوب‌کننده و پمادهای چشمی برای تسکین خشکی و التهاب در درمان این بیماری رایج است.
- کورتیکواستروئیدها
داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزولون به صورت خوراکی یا تزریقی برای کاهش التهاب و تورم بافت‌های اطراف چشم تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند به کاهش علائم در مراحل حاد بیماری کمک کنند.
- درمان‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی بدن
در موارد شدید، داروهایی مانند ریتوکسیمب (Rituximab) می‌توانند برای سرکوب سیستم ایمنی و کاهش التهاب استفاده شوند.
- رادیوتراپی
در برخی موارد، رادیوتراپی می‌تواند برای کاهش التهاب و بهبود علائم چشمی استفاده شود. این روش معمولاً در مواردی که درمان‌های دیگر مؤثر نبوده‌اند، در نظر گرفته می‌شود.
- جراحی
اگر علائم چشمی شدید باشد، مانند بیرون‌زدگی چشم یا دوبینی، ممکن است جراحی برای اصلاح این مشکلات انجام شود. این جراحی می‌تواند شامل کاهش فشار در حفره چشم یا اصلاح موقعیت چشم‌ها باشد.
همچنین در مواردی که پلک‌ها به درستی بسته نمی‌شوند یا دچار مشکلاتی هستند، جراحی پلک ضروری است.
- تغییر سبک زندگی
سیگار کشیدن می‌تواند علائم بیماری تیروئید چشمی را تشدید کند. ترک سیگار به بهبود وضعیت کمک می‌کند. علاوه بر آن تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش استرس و بهبود وضعیت عمومی‌کمک کنند. همچنین مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان و ویتامین‌ها به بهبود سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کند.
درمان این بیماری معمولاً به مدت 2 تا 3 سال ادامه دارد و نیاز به نظارت دقیق دارد تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. درمان تیروئید چشمی ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد و پیگیری منظم با پزشک متخصص برای مدیریت وضعیت ضروری است.
تکنیک های مراقبتی در درمان تیروئيد چشم
برای کاهش علائم بیماری تیروئید چشمی، راهکارهای زیر می‌تواند مؤثر باشد:
- استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی برای کاهش خشکی و سوزش چشم
- کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی
- استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از چشم‌ها در برابر نور شدید
- خوابیدن با سر در وضعیتی بالاتر برای کاهش تورم دور چشم
- استفاده از کمپرس سرد روی چشم‌ها برای کاهش التهاب
- ترک سیگار، چراکه استعمال دخانیات می‌تواند علائم را تشدید کند
- کنترل دقیق سطح هورمون‌های تیروئید با مصرف منظم داروهای تجویز شده
- کاهش استرس و اضطراب از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی
- استراحت کافی و پرهیز از فعالیت زیاد و خستگی مفرط
- مراجعه منظم به پزشک متخصص برای پیگیری روند درمان و تنظیم دوز داروها
راهکارهای ذکر شده در کنار درمان‌های دارویی و پزشکی، می‌توانند به مدیریت بهتر علائم بیماری تیروئید چشمی کمک کنند.
نکات تغذیه‌ای مهم در مدیریت بیماری تیروئید چشمی
برای مدیریت بیماری تیروئید چشمی، رعایت نکات تغذیه‌ای زیر می‌تواند مفید باشد:
- مصرف غذاهای غنی از سلنیوم مانند ماهی، تخم مرغ و گوشت که برای عملکرد تیروئید مهم هستند.
- استفاده از منابع غنی ید مانند غذاهای دریایی و نمک یددار برای تنظیم هورمون‌های تیروئید.
- مصرف پروتئین کافی از منابعی مانند گوشت، ماهی و لبنیات برای حمایت از سیستم ایمنی.
- افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان برای کاهش التهاب.
- محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده، شیرین و پرچرب که می‌توانند التهاب را افزایش دهند.
- کاهش مصرف نمک برای جلوگیری از احتباس آب و تورم اطراف چشم.
- نوشیدن آب کافی برای حفظ هیدراتاسیون بدن و کمک به عملکرد تیروئید.
- پرهیز از مصرف زیاد سبزیجات خانواده کلم به صورت خام، زیرا می‌توانند در تولید هورمون‌های تیروئید اختلال ایجاد کنند.
- محدود کردن مصرف کافئین و الکل که می‌توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر منفی بگذارند.
پیشگیری از ابتلا به بیماری گریوز چشم
متأسفانه پیشگیری قطعی از ابتلا به بیماری تیروئید چشمی امکان‌پذیر نیست، زیرا این بیماری یک اختلال خودایمنی است. با این حال، برخی اقدامات می‌توانند به کاهش خطر ابتلا یا شدت بیماری کمک کنند. برخی از اقدامات شامل موارد زیر است:
- ترک سیگار: استعمال دخانیات خطر ابتلا و شدت بیماری را افزایش می‌دهد.
- کنترل سطح هورمون‌های تیروئید: پایش منظم و درمان مناسب اختلالات تیروئید می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
- کاهش استرس: مدیریت استرس می‌تواند به تنظیم سیستم ایمنی کمک کند.
- رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان و ویتامین‌ها می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند.
- مراقبت از چشم‌ها: استفاده از عینک آفتابی و محافظت از چشم‌ها در برابر نور شدید.
- مراجعه منظم به پزشک: معاینات دوره‌ای چشم و تیروئید برای تشخیص زودهنگام مشکلات.
توجه داشته باشید که این اقدامات تضمینی برای پیشگیری کامل نیستند، اما می‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند.
برای معاینه و درمان تیروئید چشمی به چه متخصصی باید مراجعه کنیم؟
برای درمان بیماری تیروئید چشمی، معمولاً یک تیم پزشکی متشکل از چند متخصص همکاری می‌کنند:
- متخصص چشم (چشم پزشک): نقش اصلی را در تشخیص و درمان علائم چشمی این بیماری دارد. چشم پزشک برنامه درمانی شخصی را برای کاهش علائم چشمی و جلوگیری از کاهش بینایی ارائه می‌دهد.
- متخصص غدد (اندوکرینولوژیست): برای کنترل و درمان اختلالات تیروئید که اغلب با این بیماری همراه است، ضروری است.
- جراح چشم: در موارد شدید که نیاز به مداخله جراحی باشد، مانند اصلاح بیرون‌زدگی چشم یا دوبینی.
درمان بیماری تیروئید چشمی معمولاً به صورت تیمی‌و با همکاری متخصصان مختلف انجام می‌شود. درمان این بیماری نیازمند یک برنامه‌ریزی کامل و جامع است و حمایت روانی بیمار نیز از واجبات پروسه درمان است.
در صورتی که علائم بیماری تیروئید چشم (TED) را دارید، این علائم را جدی بگیرید چرا که در صورت درمان به موقع می‌توان از خطر نابینایی جلوگیری کرد. جهت معاینه اولیه چشم خود می‌توانید به چشم پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر مشکلات زمینه‌ای غده تیروئید دارید، می‌توانید به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید.