عوارض مصرف بیش از حد ویتامین E

مکمل‌های ویتامین E برای بسیاری از افراد هیجان‌انگیز هستند، به‌ویژه کسانی که می‌خواهند پوستی زیبا داشته باشند و از پیری زودرس پیشگیری کنند. این ریزمغذی از ویتامین های ضروری محلول در چربی است که در بسیاری از منابع غذایی سرشار از چربی‌های سالم مانند آجیل، دانه‌ها و روغن‌های گیاهی یافت می‌شود و نقشی مؤثر در عملکردهای مختلف بدن دارد؛ از کمک به حفظ سلامت قلب و عروق گرفته تا تقویت سیستم ایمنی و محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها.

بااین‌حال، همچون اغلب ویتامین‌ها، مصرف بیش‌ازحد این مکمل ممکن است عوارض ناخوشایندی به همراه داشته باشد، به‌ویژه این‌که برخلاف ویتامین‌های محلول در آب، به‌سرعت دفع نمی‌شود و در بدن باقی می‌ماند.

اهمیت مصرف ویتامین E

کمبود ویتامین E چندان رایج نیست و تنها گروه خاصی از افراد در معرض خطر کمبود این ریزمغذی قرار دارند. برای مثال، افرادی که از بیماری‌های گوارشی رنج می‌برند و به دلیل سوءجذب نمی‌توانند مواد مغذی را به‌اندازه کافی دریافت کنند؛ مانند افراد مبتلا به بیماری کرون و فیبروز کیستیک که ممکن است با کمبود ویتامین E مواجه شوند. در این صورت، معمولاً علائمی همچون آسیب‌های عصبی، آسیب‌های عضلانی (مانند از دست دادن کنترل حرکت بدن و ضعف عضلانی) و مشکلات بینایی را تجربه خواهند کرد.

هرچند رویارویی با کمبود ویتامین E به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما نمی‌توان به‌سادگی از مزایای بی‌شمار این ریزمغذی چشم‌پوشی کرد. مطالعات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است و نتایج نشان می‌دهند که این ویتامین محلول در چربی در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی از قبیل ذات‌الریه، آنفلوآنزا و حتی آسم تأثیرگذار است. همچنین، در کاهش آسیب‌های عضلانی و استرس اکسیداتیو ناشی از فعالیت‌های ورزشی نقش دارد و می‌تواند در ریکاوری عضلات مؤثر واقع شود. این موضوع، به‌ویژه برای ورزشکاران و بدن‌سازانی که تمرینات سنگین دارند، بسیار حائز اهمیت است.

از سوی دیگر، ویتامین E می‌تواند از بدن در برابر آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی مانند نور خورشید محافظت کرده و به حفظ سلامت پوست کمک کند. به همین دلیل، بخش اعظم محصولات مراقبت از پوست از این ماده مغذی در ترکیبات خود استفاده می‌کنند. حمایت از سلامت قلب، بهبود عملکرد سیستم بینایی و تقویت سیستم دفاعی بدن از دیگر فواید مصرف ویتامین E به‌شمار می‌روند.

مقدار مصرف ویتامین E

برای این‌که بدون مصرف بیش‌ازحد، نیاز بدن به ویتامین E را برطرف کنید، باید اطلاعات بیشتری درباره نحوه صحیح مصرف آن داشته باشید. قبل از هر چیز، باید بدانید که محاسبه مقدار ویتامین E موردنیاز بدن تا حد زیادی به عواملی همچون سن، جنسیت و وضعیت عمومی بدن وابسته است.

بااین‌حال، به‌عنوان یک قاعده کلی، برای افراد بالای ۱۴ سال مصرف روزانه ۱۵ میلی‌گرم توصیه می‌شود. برای کودکان، این مقدار بین ۵ تا ۱۱ میلی‌گرم (متغیر) و در دوران بارداری بین ۱۵ تا ۱۹ میلی‌گرم در نظر گرفته می‌شود.

مسمومیت با ویتامین E

ویتامین E یک ماده مغذی ضروری است که باید به‌طور مرتب برای بدن تأمین شود، اما مصرف بیش‌ازحد آن نیز ممکن است خطراتی به دنبال داشته باشد. درواقع، این ویتامین محلول در چربی است، به این معنا که مقادیر مازاد آن در چربی‌های بدن انباشته می‌شود تا در صورت لزوم مورداستفاده قرار گیرد.

این ویژگی، برخلاف ویتامین‌های محلول در آب است که مقادیر اضافی آن‌ها به‌سرعت دفع می‌شود. بنابراین، چنانچه از منابع غذایی ویتامین E یا مکمل‌های آن بیش‌ازاندازه استفاده کنید، ممکن است سطح این ویتامین در بدن افزایش یابد و درنتیجه، مسمومیت رخ دهد. حداکثر میزان مجاز مصرف روزانه ویتامین E برای بزرگسالان ۱۰۰۰ میلی‌گرم است. درصورتی‌که بیش از این مقدار وارد بدن شود، ممکن است سمیت یا اوردوز ویتامین E اتفاق بیفتد.

علائم مصرف بیش از حد ویتامین E

به گفته متخصصان، بدن به‌طور قابل‌توجهی می‌تواند مقادیر زیاد ویتامین E را تحمل کند. بااین‌حال، زیاده‌روی در مصرف آن ممکن است مشکلات مختلفی برای سلامتی ایجاد کند و بسته به شرایط جسمی افراد، عوارض می‌توانند ضعیف، شدید و حتی تهدیدکننده زندگی باشند.

خطرناک‌ترین علامت مصرف بیش‌ازحد ویتامین E، مهار تجمع پلاکت‌ها و تشکیل لخته است که می‌تواند منجر به خونریزی شود. این شرایط، ریسک سکته‌های هموراژیک (سکته به علت خونریزی) را بسیار بالا می‌برد.

با این اوصاف، بهتر است با نشانه های مصرف بیش از حد ویتامین ای آشنا شوید و در صورت مشاهده هر یک از علائم، به‌سرعت نسبت به دریافت مراقبت‌های پزشکی اقدام کنید.

• حالت تهوع
• اسهال
• سرگیجه مداوم
• سردرد
• خستگی و ضعف عضلانی
• تاری دید
• خونریزی

عوارض مصرف بیش از اندازه ویتامین E

مصرف بیش‌ازاندازه ویتامین E از طریق مکمل‌ها می‌تواند خطرات پیش‌بینی‌نشده‌ای برای سلامت فرد به همراه داشته باشد. پیامدهایی چون اختلالات گوارشی و سردردهای مکرر از جمله این عوارض هستند و البته یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها، افزایش احتمال خونریزی است. خوشبختانه این خطرات قابل پیشگیری هستند.

با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل حاوی منابعی همچون آجیل‌ها، غلات، دانه‌ها و سبزیجات، می‌توانید میزان توصیه‌شده این ریزمغذی را دریافت کنید، بی‌آنکه نگران زیاده‌روی و عوارض ناخواسته باشید. در مواقع ضروری نیز می‌توانید به‌سادگی از مکمل‌ها استفاده کنید. تنها کافی است با پزشک معالج خود در خصوص مصرف ویتامین مشورت کرده و مکمل را دقیقاً مطابق با دستورالعمل‌ها مصرف کنید.

اکنون، بیایید با عوارض مصرف بیش از حد ویتامین e آشنا شویم:

• خونریزی: ممکن است مشکلات مربوط به خونریزی را شدیدتر کند، چراکه این ریزمغذی دارای خواص رقیق‌کننده خون است. بااین‌که در موارد خاص می‌تواند مفید واقع شود، اما گاهی ممکن است خطرات جدی به دنبال داشته باشد.
• اثرات ضدانعقاد خون: زیاده روی در مصرف ویتامین E ممکن است با فاکتورهای انعقادی وابسته به ویتامین K تداخل پیدا کند و خطر خونریزی را افزایش دهد.
• سکته مغزی: گاهی اوقات منجر به خونریزی داخلی شدید شده و خطر سکته هموراژیک (نوعی سکته مغزی ناشی از خونریزی در مغز) را افزایش می‌دهد.
• اختلالات گوارشی: در دوزهای بالا باعث بروز اختلالات گوارشی نظیر اسهال، درد معده، تهوع و استفراغ می‌شود.
• اختلالات بینایی: مصرف بی‌رویه ویتامین E ممکن است منجر به اختلالات بینایی ازجمله تاری دید شود.
• سرگیجه: گاهی اوقات با افزایش سطح ویتامین E، تعادل و هماهنگی فرد تحت تأثیر قرار گرفته و منجر به سرگیجه می‌شود.
• خستگی و ضعف عضلانی: ممکن است خستگی و ضعف عضلات به دلیل پاسخ استرس بدن به سطوح بالای ویتامین E مشاهده شود.
• بارداری: در دوران بارداری، به‌ویژه در هشت هفته اول، ممکن است خطراتی برای جنین به همراه داشته باشد و احتمال ابتلا به نقص مادرزادی را افزایش دهد.
• اختلالات کبد: ازآنجایی‌که کبد نقشی کلیدی در پردازش و ذخیره ویتامین‌های محلول در چربی دارد، سطوح بالای ویتامین E می‌تواند با گذشت زمان بر عملکرد کبد تأثیر گذاشته و به بروز نارسایی‌های کبدی و اختلالاتی همچون کبد چرب منجر شود.

تداخل دارویی ویتامین ای

مکمل‌های ویتامین E ممکن است با چندین نوع دارو تداخل داشته باشند. در ادامه چند مثال ارائه شده است. افرادی که به‌طور منظم از این داروها یا داروهای مشابه استفاده می‌کنند، باید درباره مصرف ویتامین E با پزشک خود مشورت کنند.

1. داروهای ضدانعقاد و ضدپلاکت

ویتامین E می‌تواند تجمع پلاکتی را مهار کرده و عوامل انعقادی وابسته به ویتامین K را خنثی کند. در نتیجه، مصرف دوزهای بالا همراه با داروهای ضدانعقاد یا ضدپلاکت مانند وارفارین ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد، به‌ویژه اگر مصرف ویتامین K نیز کم باشد.

2. سیمواستاتین و نیاسین

برخی افراد مکمل‌های ویتامین E را همراه با سایر آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C، سلنیوم و بتاکاروتن مصرف می‌کنند. این ترکیب آنتی‌اکسیدانی باعث کاهش افزایش سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، به‌ویژه HDL2 که محافظت‌کننده‌ترین جزء HDL برای قلب است، در افرادی می‌شود که با ترکیب سیمواستاتین و نیاسین تحت درمان هستند.

3. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی

متخصصان سرطان‌شناسی معمولاً استفاده از مکمل‌های آنتی‌اکسیدانی را در طول شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی توصیه نمی‌کنند، زیرا ممکن است اثربخشی این درمان‌ها را با مهار آسیب اکسیداتیو سلولی در سلول‌های سرطانی کاهش دهند.

چرا اوردوز ویتامین E اتفاق می‌افتد؟

مسمومیت با ویتامین ها، ازجمله ویتامین E، در درجه اول به دلیل استفاده نادرست از مکمل‌ها اتفاق می‌افتد. درواقع بسیاری از افراد، به‌جای این‌که از منابع غذایی برای تأمین مایحتاج ضروری بدن کمک بگیرند، به مکمل‌ها روی می‌آورند. این در حالی است که بیشتر مردم تنها با دنبال کردن رژیم غذایی متعادل می‌توانند به سطوح مناسب ویتامین در بدن دسترسی داشته باشند. در عوض، با خرید ویتامین E و زیاده‌روی در مصرف آن، سطح این ویتامین سریعاً به میزانی فراتر از نیاز بدن خواهد رسید.

در ادامه برخی از دلایل رایج مسمومیت با ویتامین E را مرور می‌کنیم:

1. ترکیب چند مکمل

برخی افراد بدون توجه به ترکیبات، چندین مکمل مانند مولتی‌ویتامین، مکمل‌های زیبایی یا امگا ۳ را به‌طور هم‌زمان استفاده می‌کنند. در چنین شرایطی ممکن است هر مکمل حاوی مقادیری از ویتامین E باشد و درنتیجه، با گذشت زمان این ریزمغذی در بدن ذخیره شده و احتمال مسمومیت افزایش یابد.

2. استفاده طولانی‌مدت از مکمل

استفاده طولانی‌مدت از مکمل‌ها نیز می‌تواند منجر به افزایش سطح ویتامین E شود. حتی درصورتی‌که دوزهای متوسط ویتامین را برای دوره‌های متمادی مصرف کنید، این احتمال وجود دارد که رفته‌رفته ویتامین در بدن ذخیره شود و درنهایت به سطوح سمی برسد.

3. مصرف خودسرانه

با این‌که بسیاری از ویتامین‌ها جزو داروهای OTC هستند و بدون تجویز پزشک در دسترس قرار می‌گیرند، مصرف مکمل‌های ویتامین E بدون مشورت با یک متخصص می‌تواند پیامدهای ناگواری به همراه داشته باشد، زیرا ممکن است دوز غیرضروری مصرف شود یا با سایر مکمل‌ها تداخل داشته باشد.

نکات مصرف ویتامین E برای جلوگیری از اوردوز

• در صورت مسمومیت با ویتامین E، مراجعه به پزشک و دریافت مراقبت‌های تخصصی ضروری است. بااین‌حال، چنانچه از مکمل‌ها استفاده می‌کنید و علائم غیرمعمولی مشاهده نمی‌کنید یا نگرانی خاصی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم همچنان به نکات مصرف ویتامین E توجه کنید تا از اوردوز و مسمومیت پیشگیری شود.
• به‌عنوان مهم‌ترین قدم برای درمان یا پیشگیری از اوردوز ویتامین E، بهتر است مصرف مکمل را متوقف کنید. با این کار مانع از تجمع بیشتر ویتامین می‌شوید و به بدن اجازه می‌دهید به‌طور طبیعی سطح آن را کاهش دهد.
• درصورتی‌که مکمل توسط پزشک تجویز شده است، دستور وی را دنبال کنید. در غیر این‌ صورت، به دوزهای توصیه‌شده توجه داشته باشید و از مصرف دوزهای بالاتر اکیداً خودداری کنید، مگر با تأیید متخصص.
• چنانچه برنامه غذایی مناسب و متعادلی دارید و منابع سرشار از ویتامین E را در وعده‌های خود گنجانده‌اید، بدون نظر پزشک از مکمل‌ها استفاده نکنید.
• چه از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها، به‌منظور پیشگیری از اوردوز، بر مصرف ویتامین E نظارت دقیقی داشته باشید.
• اگر جراحی برنامه‌ریزی‌شده‌ای دارید، برای پیشگیری از خونریزی در حین و بعد از جراحی، حداقل ۲ هفته قبل مصرف ویتامین E را قطع کنید.

سخن پایانی

ویتامین E یک ماده مغذی محلول در چربی با قدرت آنتی‌اکسیدانی فوق‌العاده است که از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند و انبوهی از مزایا را برای بدن فراهم می‌آورد. بااین‌وجود، مانند بسیاری از خوراکی‌ها، داروها و غیره، نباید بیش‌ازاندازه مصرف شود؛ در غیر این‌ صورت، عواقب ناخواسته و بعضاً زیان‌باری به دنبال خواهد داشت.

ما در این بخش تلاش کردیم اطلاعات کاملی در خصوص مسمومیت با ویتامین E ارائه دهیم و شما را با خطرات بالقوه آن آشنا کنیم. بااین‌حال، اگر به جزئیات دقیق‌تری احتیاج دارید، می‌توانید با کارشناسان ما در داروخانه آنلاین زیوش تماس بگیربد و از آن‌ها مشورت بیشتری دریافت کنید.

سؤالات متداول

1. آیا می‌توان بدون استفاده از مکمل‌ها و تنها از طریق رژیم غذایی نیاز بدن به ویتامین E را پاسخ داد؟

بله، تقریباً همه افراد سالم (افرادی که شرایط زمینه‌ای یا بیماری خاص ندارند) می‌توانند از طریق رژیم غذایی، ویتامین E کافی دریافت کنند، به‌شرط آنکه منابع سرشار مانند آجیل، آووکادو، دانه‌ها و غیره را مصرف کنند.

2. علائم کمبود ویتامین ای چیست؟

مشکلات بینایی، عدم کنترل حرکات بدن و ضعف عضلانی از جمله علائم کمبود ویتامین ای هستند.

نویسنده: علیرضا میرباقری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی