آیا مصرف بیش از حد منیزیم عوارض جانبی دارد؟

منیزیم یکی از مواد معدنی ضروری است که بدن برای عملکرد صحیح به آن نیاز دارد. منیزیم موردنیاز بدن را می‌توان از بسیاری از غذاها و مکمل‌ها دریافت کرد. علاوه بر این، منیزیم را در برخی داروها، ازجمله آنتی‌اسیدها و ملین‌ها، نیز می‌توان یافت. بیش از نیمی از منیزیمی که در بدن وجود دارد، در استخوان‌ها و ماهیچه‌ها ذخیره شده است.

با این وجود، مصرف بیش از حد منیزیم ممکن است عوارضی برای فرد درپی داشته باشد. در این مقاله، نکات مصرف منیزیم، عوارض، خطرات، عوارض مصرف بیش از حد منیزیم و روش‌های درمان مسمومیت با این ماده معدنی را شرح می‌دهیم. پس با ما همراه باشید.

اهمیت منیزیم برای بدن

منیزیم نقش‌های زیادی در کمک به عملکرد صحیح بدن دارد. این ماده در تقریباً ۳۰۰ فعالیت آنزیمی مختلف دخیل است. آنزیم‌ها پروتئین‌هایی هستند که به تسریع واکنش‌های شیمیایی در بدن کمک می‌کنند. این واکنش‌های شیمیایی در بسیاری از عملکردهای بدن نقش اساسی دارند؛ عملکردهایی ازجمله:

• ساخت پروتئین‌ها و استخوان‌های قوی
• تنظیم قند خون
• حفظ فشار خون
• هضم اسیدهای چرب
• حمایت از عملکرد عضلات و اعصاب
• تنظیم هورمون کورتیزول برای کنترل استرس
• و چرخه خواب.

علاوه بر مواردی که ذکر شد، منیزیم به تعادل سطح کلسیم، مس، روی، پتاسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی مهم در بدن نیز کمک می‌کند. همچنین، انتقال یون‌های کلسیم و پتاسیم را در غشای سلولی تسهیل کرده و این فرایند به ارسال سیگنال‌های عصبی، انقباض عضلات و داشتن ضربان قلبی با ریتم طبیعی و پایدار کمک می‌کند. منیزیم در حفظ تعادل ویتامین D و کلسیم نیز نقش دارد.

خطرات مصرف بیش از حد منیزیم

بااین‌حال، زیاده روی در مصرف منیزیم نیز همانند هر ماده دیگری، می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. مصرف بیش از حد منیزیم می‌تواند منجر به وضعیتی شود که به‌اصطلاح علمی به آن هایپرمنیزیمی می‌گویند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که مقدار منیزیم در خون بیش از حد طبیعی باشد.

هایپرمنیزیمی می‌تواند در افرادی با شرایط زمینه‌ای مانند بیماری‌های مزمن کلیه رخ دهد، هرچند که این حالت بسیار نادر است و به‌ندرت اتفاق می‌افتد. مصرف بیش از حد مکمل‌ها یا داروهای حاوی منیزیم نیز ممکن است باعث مسمومیت با منیزیم شود.

علائم و نشانه های مصرف بیش از حد منیزیم

هایپرمنیزیمی علائمی جدی دارد و فرد در صورت تجربه این علائم باید به‌سرعت به دنبال درمان باشد. بی‌توجهی به درمان این وضعیت می‌تواند باعث بروز مشکلات قلبی و دشواری در تنفس شود. در چنین شرایطی برخی افراد دچار علائم شوک می‌شوند یا حتی به کما می‌روند. از سایر علائم و نشانه‌های سطوح بالای منیزیم در بدن یا هایپرمنیزمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشارخون بسیار پایین
• کاهش ضربان قلب
• اختلال در هدایت الکتریکی قلب
• حالت تهوع، استفراغ و اسهال
• سردرد، گیجی و سبکی سر
• بی‌حالی
• ضعف عضلانی
• احتباس ادرار
• تنگی نفس

تشخیص مسمومیت و مقادیر مجاز مصرف منیزیم

بالا بودن منیزیم خون (هایپرمنیزیمی) را از طریق آزمایش خون می‌توان تشخیص داد. به‌طور کلی، سطح طبیعی منیزیم بین ۱.۷ تا ۲.۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. هر مقداری بالاتر از این محدوده و تا حدود ۷ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌تواند باعث بروز علائم خفیفی مانند گرگرفتگی، حالت تهوع و سردرد در افراد شود.

سطح منیزیم خون درصورتی‌که به بین ۷ تا ۱۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، می‌تواند بر قلب و ریه‌ها تأثیر منفی بگذارد؛ به‌طوری‌که سطوح نزدیک به ۱۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر می‌تواند باعث خستگی شدید و افت فشار خون در افراد شود. سطوح بالاتر از ۱۲ میلی‌گرم در دسی‌لیتر نیز ممکن است منجر به فلج عضلانی و تنفس سریع (هایپرونتیلاسیون) شود. در نهایت، زمانی که سطح منیزیم خون به بالاتر از ۱۵.۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد، می‌تواند به کما منجر شود.

درمان مسمومیت با منیزیم

قدم اول در درمان عوارض مصرف بیش از اندازه منیزیم، شناسایی و قطع منبع منیزیم اضافی است. سپس، به توصیه پزشک، تزریق وریدی (IV) کلسیم به‌منظور کاهش علائمی مانند اختلال در تنفس، ضربان نامنظم قلب و افت فشار خون و همچنین تأثیرات عصبی مصرف بیش‌ازحد منیزیم انجام می‌شود. علاوه بر تزریق وریدی کلسیم، مصرف دیورتیک‌ها یا قرص‌های ادرارآور نیز می‌تواند به بدن در دفع منیزیم اضافی کمک کند.

افرادی که دچار اختلال شدید در عملکرد کلیه هستند یا کسانی که دچار مسمومیت شدید با منیزیم شده‌اند، ممکن است در صورت نارسایی کلیه یا افزایش سطح منیزیم پس از درمان، نیاز به دیالیز پیدا کنند.

چه کسانی باید از مصرف بیش از حد منیزیم خودداری کنند؟

به‌طور کلی، مسمومیت با منیزیم یا هایپرمنیزیمی یک وضعیت پزشکی نادر است؛ زیرا کلیه‌ها به‌طور طبیعی منیزیم اضافی را از بدن دفع می‌کنند. مسمومیت با منیزیم در شکل شدید آن (هایپرمنیزیمی)، بیشتر در افرادی با عملکرد ضعیف کلیه‌ها مشاهده می‌شود. چنین افرادی پس از مصرف داروهای حاوی منیزیم، مانند ملین‌ها یا آنتی‌اسیدها، ممکن است دچار مسمومیت با منیزیم شوند؛ به همین دلیل به افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی توصیه می‌شود از مصرف مکمل‌های منیزیم یا داروهای حاوی این ماده معدنی خودداری کنند.

ناگفته نماند که خطرات و عوارض جانبی مسمومیت با منیزیم برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و اختلالات دستگاه گوارش نیز بسیار بالا خواهد بود.

پیشگیری از مسمومیت با منیزیم

در بخش قبلی گفتیم که افرادی با مشکلات زمینه‌ای مرتبط با کلیه، در معرض خطر مسمومیت با منیزیم هستند؛ بنابراین اجتناب از مصرف داروهای حاوی منیزیم می‌تواند به پیشگیری از مسمومیت با این ماده و جلوگیری از عوارض جانبی آن کمک کند.

بنا بر توصیه پزشکان، ضروری است که افرادی با عملکرد ضعیف کلیه، برای پیشگیری از این وضعیت، پیش از خرید منیزیم و مصرف هرگونه مکمل یا داروی حاوی این ماده، آزمایش‌ها و تست‌های تشخیصی مربوطه را انجام دهند.

سخن پایانی

در این مقاله با منیزیم و نقش آن در بدن انسان آشنا شدیم. دانستیم که اگرچه این ماده فواید بسیار زیادی برای بدن دارد، مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند با خطرات و عوارضی همراه باشد.

گذشته از این، مصرف بیش‌ازحد منیزیم در افرادی که مبتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری‌های مزمن کلیوی و اختلال در عملکرد صحیح کلیه‌ها هستند، توصیه نمی‌شود. عوارض مصرف بیش‌ازحد منیزیم در چنین افرادی می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد.

در نهایت می‌توان گفت منیزیم ماده‌ای مفید است، اما نه برای همه و نه در هر مقداری!

نویسنده: رضا منصوری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی