آشنایی با شپش عانه و راهکارهای درمان و مدیریت آن

شپش عانه یا شپش تناسلی، حشره‌ای است که می‌تواند روی نواحی تناسلی یا بخش‌های دیگری از بدن که موی ضخیم دارند، لانه‌گزینی و تخم‌ریزی کند. مهم‌ترین راه انتقال آن رابطه جنسی با فرد آلوده است. با این‌که این شپش مشکل جدی‌ای برای سلامتی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند باعث خارش شدیدی شود که بسیار آزار دهنده است. در این مقاله با این حشره، راه‌های انتقال آن، علائم و تشخیص آن آشنا خواهیم شد. هم‌چنین، به بررسی روش‌های درمانی‌ و اقدامات لازم برای پیشگیری از آلودگی به آن خواهیم پرداخت. برای حفظ سلامتی خود و آگاهی هرچه بیشتر درباره‌ی دنیای سلامت، با زیوش همراه باشید.

فهرست مطالب

شپش عانه چیست؟

شپش‌های عانه، حشرات کوچکی هستند که روی موهای ناحیه تناسلی زندگی می‌کنند. شپش‌ها نوعی انگل هستند که از خون انسان تغذیه می‌‌کنند. شپش عانه با شپشی که روی سر یا بدن یافت می‌شود، فرق دارد. پس این نوع شپش را روی پوست سر نخواهید دید؛ و همین‌طور شپش سر را نیز در ناحیه تناسلی نخواهید یافت. با این حال، شپش عانه می‌تواند در نواحی دیگر بدن که موهای ضخیم دارند، یافت شود؛ این نواحی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

زیر بغل
ریش، سبیل و موهای صورت
سینه
ابرو و مژه (که در کودکان شایع‌تر است)

شپش‌ عانه از طریق تماس فیزیکی و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. اگر مو یا بدن شما با موی فرد دیگری که به شپش آلوده است تماس پیدا کند، ممکن است شما هم آلوده شوید. اما احتمال ابتلا قطعی نیست. در بیشتر مواقع، این انتقال در هنگام رابطه جنسی رخ می‌دهد. در موارد نادری، استفاده از وسایل شخصی (مثلاً حوله یا ملافه) کسی که آلوده به شپش هست هم، می‌تواند باعث انتقال شپش شود.

شپش عانه معمولاً در رده بیماری‌های جنسی یا عفونت‌های مقاربتی (STI) قرار می‌گیرد، زیرا در بیشتر موارد از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. بااین‌حال، شپش عانه در اصل یک بیماری یا عفونت نیست، بلکه یک انگل پوستی است که روی موهای زبر، به‌ویژه در ناحیه تناسلی، زندگی می‌کند. همچنین، این انگل می‌تواند از طریق راه‌های غیرجنسی مانند استفاده مشترک از لباس، ملحفه، حوله یا تماس نزدیک بدنی نیز منتقل شود.

این شپش، ناقل یا منتشرکننده‌ی هیچ بیماری‌ای نیست. پس نمی‌تواند شما را مریض کند، ولی آزاردهنده است و باعث خارش می‌شود. شپش عانه بسیار شایع است. در سراسر دنیا و در هر نژاد و قومیتی هم دیده می‌شود و محدودیتی ندارد. این شپش در بزرگسالان شایع‌تر است. درمان، شامل استفاده از کرم‌ها و شامپوهای مخصوصی در نواحی آلوده است، که شپش‌ها و تخم‌هایشان را از بین می‌برند. در ادامه به توضیح بیشتر این موارد خواهیم پرداخت؛ با ما همراه باشید.

خلاصه: شپش عانه در رده بیماری‌های تناسلی است. به صورت کلی این شپش بیماری‌زا نیست؛ اما عوارض آزاردهنده‌ای برای فرد مبتلا دارد. علت نام‌گذاری این شپش، محل سکونت این شپش در بدن انسان است.

راه‌های انتقال شپش عانه

این شپش از راه تماس نزدیک فیزیکی با فرد آلوده، منتقل می‌شود. شپش‌ها از موهای تناسلی فرد آلوده، به موهای فرد دیگر می‌خزند. رایج‌ترین راهی که باعث آلودگی به این شپش می‌شود، داشتن رابطه جنسی با فرد آلوده است. هرچند، هر نوع تماس بدنی نزدیک برای انتقال شپش کافی ا‌ست، حتی اگر آمیزش و دخول هم انجام نگیرد.

گاهی نیز ممکن است از روش‌های دیگری به شپش عانه مبتلا شوید. ممکن است از طریق استفاده یا تماس با لباس‌ها، حوله یا ملافه‌‌ی کسی که شپش دارد، شما هم به آن آلوده شوید. اما از راه تماس‌های عادی مثل دست دادن یا بغل کردن، به این شپش آلوده نخواهید شد. با توجه به توضیحات، شاید برای شما سوال شده باشد که، آیا ممکن است از طریق حیوانات خانگی به شپش عانه مبتلا شوید؟ پاسخ این سوال این است که، نه. سگ‌ها، گربه‌ها و دیگر حیوانات خانگی باعث انتقال شپش عانه نمی‌شوند.

خلاصه : مسیر انتقال این شپش به بدن انسان، تماس مستقیم با فرد آلوده است. اصلی‌ترین روش انتقال نیز تماس جنسی است. اما تماس‌های غیرجنسی با فرد آلوده نیز، باعث ابتلا می‌شوند.

علائم شپش ناحیه تناسلی

نشانه‌های شپش ناحیه تناسلی، معمولاً 5 تا 7 روز بعد از آلوده شدن بروز پیدا می‌کنند. این علائم شامل موارد زیر است:

خارش شدید در ناحیه تناسلی
پوست تحریک‌شده که ممکن است به خاطر گاز گرفتن شپش‌ها قرمز و خون‌آلود باشد.
مشاهده‌ی نقطه‌های سیاه‌رنگ در لباس زیر (که همان فضله‌ی شپش‌ها هستند)
نقطه‌های سفیدرنگی که سفت به موهای تناسلی چسبیده‌اند (این‌ها تخم‌های شپش‌ها هستند).
لکه‌های آبی کم‌رنگ روی ران‌ها، باسن و پایین شکم
تب خفیف و احساس خستگی

شپش‌ها از خون تغذیه می‌کنند و پوست را گاز می‌گیرند. واکنش آلرژیک به گاز گرفتن‌ آن‌ها، باعث ایجاد خارش می‌شود.

خلاصه: شاخص‌ترین علامت ابتلا به شپش عانه، خارش شدید و قرمزشدگی در ناحیه آلوده است. در شپش عانه لکه‌های آبی رنگ، بر روی ران و باسن نیز دیده می‌شود.

تشخیص شپش عانه

راه‌های متعددی برای تشخیص شپش وجود ندارد. دیدن شپش، بهترین راهی‌ است که می‌توانید به یقین بگویید به آن آلوده شده‌اید. شپش عانه اندازه‌ی سرِ سوزن است و شبیه یک خرچنگ‌ خاکستری کوچک است. اگر به موی تناسلی از نزدیک نگاه کنید، شاید بتوانید آن‌ها را ببینید. شپش‌های عانه‌ی بالغ شبیه خرچنگ‌های کنار دریا هستند (به همین خاطر به آن‌ها شپش خرچنگی هم گفته می‌شود). ممکن است حتی حرکتشان را هم بتوانید ببینید. ظاهر شپش‌ها بسته به مرحله زندگیشان متفاوت است. تخم‌‌های آن‌ها بیضوی و رنگشان زرد، سفید یا کرمی است. شکل بالغ آن‌ها، ۶ پا دارد که پاهای جلویی بزرگ‌ترند و مشابه چنگک‌های خرچنگ هستند. رنگ آن‌ها سفید-خاکستری است و بین ۱.۱ تا ۱.۶ میلی‌متر طول دارند. لاروها و شپش‌های بالغ از خون انسان تغذیه می‌کنند و در صورت جدا شدن از بدن، در طی ۳ روز می‌میرند.

گاهی اوقات ممکن است علائم شپش عانه را داشته باشید ولی نتوانید آن را ببینید. اگر مطمئن نیستید، برای تشخیص قطعی، به پزشک مراجعه کنید. پزشکان از ذره‌بین یا میکروسکوپ برای پیدا کردن شپش‌ها استفاده می‌کنند. در صورتی که شپش داشته باشید، پزشکتان احتمالاً توصیه می‌کند تا برای عفونت‌های مقاربتی هم آزمایش بدهید.

خلاصه : روش‌های زیادی برای تشخیص شپش عانه، در دسترس نیست. اصلی‌ترین روش تشخیص، مشاهده خود شپش در ناحیه تناسلی، توسط خود شما یا پزشک، است.

جلوگیری از شپش عانه

با توجه به اهمیت پیشگیری، و تقدم بر بحث درمان، ابتدا به روش‌های پیشگیری از ابتلا خواهیم پرداخت. تنها راه پیشگیری از شپش عانه این است که از تماس نزدیک فیزیکی با افراد آلوده پرهیز کنید. با این حال، می‌توانید با انجام یک سری اقدامات منطقی، احتمال آلودگی را کاهش داده یا از آلودگی مجدد جلوگیری کنید:

از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مثل حوله یا لباس با دیگران اجتناب کنید.
شریک‌های جنسی محدود داشته باشید. تلاش کنید از رابطه جنسی با کسانی که شریک‌های جنسی متعدد دارند، اجتناب کنید.
اگر شریک(های) جنسی شما، آلوده به شپش شدند، مطمئن شوید درمان مناسب را دریافت می‌کنند.
لباس‌ها، حوله‌ها، ملافه و روبالشی خود را با آب داغ بشویید.
پیش‌ از از سرگیری رابطه جنسی، از اتمام درمان و از بین رفتن شپش‌ها مطمئن شوید.
از رابطه جنسی با کسی که آلوده به شپش است، اجتناب کنید.
از اسپری‌های حشره‌کش استفاده نکنید؛ زیرا روی شپش تأثیری ندارند و می‌توانند برایتان مضر باشند.
هنگام خرید لباس زیر یا مایو، آن‌ها را تنها در صورتی که لباس زیر به تن دارید، پرو کنید.

مهم است بدانید که کسانی که عفونت‌های مقاربتی دیگری دارند، احتمال بیش‌تری دارد که دچار شپش عانه هم بشوند. همواره از کاندوم برای داشتن رابطه جنسی ایمن استفاده کنید، اما بدانید کاندوم نمي‌تواند از آلوده شدن به شپش عانه جلوگیری کند.

خلاصه: هرچند امروزه درمان‌های بسیار موثر، برای شپش عانه وجود دارد؛ اما باید اصول بهداشتی، برای پیشگیری از ابتلا رعایت شوند.

مدیریت و درمان شپش تناسلی

برای مدیریت و درمان شپش عانه لازم است نکاتی را بدانید. آگاهی از این نکات، باعث درمان موثر و عدم گسترش این آلودگی می‌شود. نکات شامل این موارد است:

زیربغل و دیگر قسمت‌های پرموی بدن را برای وجود شپش بررسی کنید.
از بهترین محلول‌ها و شامپوهای ضد شپش در تمام قسمت‌های آلوده بدن، ازجمله ران‌ها، زیربغل، باسن، پایین شکم و اطراف مقعد استفاده کنید. این محصولات معمولاً حاوی ترکیبات مؤثری مانند پرمترین، لیندان، مالاتیون یا ایورمکتین هستند که شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها را از بین می‌برند.
شامپو یا کرم را بر روی مژه‌ها نزنید.
شامپو یا کرم را به مدتی که روی بسته‌بندی مشخص شده در نواحی آلوده قرار دهید. سپس آن را آب بکشید.
تخم‌های شپش را از روی تارهای مو جدا کنید. برای این کار می‌توانید از موچین، شانه‌های ریز یا انگشت استفاده کنید. بعد از این کار، لباس زیر تمیز بپوشید.
حوله، ملافه و لباس‌هایتان را با داغ‌ترین تنظیمات ماشین ‌لباس‌شویی بشویید. گرما، شپش‌ها را از بین می‌برد. هر چیزی را که نمی‌توانید در ماشین بیندازید برای دو هفته در کیسه‌ای دربسته بگذارید؛ یا آن‌ها را به خشک‌شویی بدهید.
تا زمان برطرف شدن شپش‌ عانه (معمولاً دو هفته)، رابطه جنسی نداشته باشید.
اگر شپش‌ها بعد از حدود ۱۰ روز از بین نرفتند، درمان را تکرار کنید.

باید مطمئن شوید که تمام اعضای خانه و همین‌طور تمام شریک‌های جنسی شما در دو ماه گذشته، درمان شپش عانه را دریافت می‌کنند. برای درمان، باید از شامپوها و کرم‌های خاصی در نواحی آلوده استفاده کنید. صابون‌های معمولی و آب داغ برای از بین بردن شپش عانه کافی نیستند. این درمان‌ها، بسیار مؤثر و ایمن هستند. حتماً دستورهای روی بسته‌بندی را به‌دقت انجام دهید. موارد زیر را می‌توانید بدون نسخه تهیه کنید؛ که شامل موارد زیر است:

کرم Permethrin : این کرم را روی نواحی آلوده بمالید و پس از حدود ۱۰ دقیقه با آب بشویید.
شامپوی Pyrethrin with piperonyl butoxide : این شامپو را روی نواحی آلوده بمالید و پس از ۱۰ دقیقه با آب بشویید.

پس از استفاده از این موارد و عدم مشاهده نتیجه، می‌توانید از درمان‌های قوی‌تر، که نیاز به نسخه پزشک دارند، استفاده کنید. پزشک شما ممکن است کرم موضعی، شامپو یا داروی خوراکی برای این منظور تجویز کند. اصلی‌ترین موارد تجویز شده شامل داروهای زیر است:

داروی خوراکی وارد خون می‌شود و وقتی شپش، خون دارای دارو را مصرف می‌کند، از بین می‌رود. رایج‌ترین داروی خوراکی در این زمینه Ivermectin است که در دو دوز مصرف می‌شود.
کرم موضعی Malathion هم داروی دیگری است؛ که باید هر بار تا ۱۲ ساعت روی نواحی آلوده بماند.
یکی از قوی‌ترین گزینه‌های تجویزی، شامپوی Lindane است که شپش‌ها و تخم‌هایشان را از بین می‌برد؛ اما می‌تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد. مثلاً ممکن است برای مغز و سیستم عصبی سمی باشد. معمولاً پزشکان تنها در صورتی سراغ این شامپو می‌روند که روش‌های دیگر جواب نداده باشند.

خلاصه : موثرترین روش درمان شپش عانه، دارو درمانی است. این داروها شامل دو دسته کلی هستند؛ داروهای بدون نیاز به نسخه و داروهای نسخه‌ای. معمولا ابتدا داروهای بدون نسخه استفاده می‌شوند. و در صورت عدم درمان، به سراغ داروهای نسخه‌ای می‌رویم.

درمان خانگی شپش ناحیه تناسلی

شامپوها و کرم‌های مخصوص شپش از اثرگذارترین درمان‌ها برای این مشکل هستند. علاوه بر این، برخی روش‌های خانگی برای درمان شپش وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

استفاده از سرکه سفید: سرکه سفید می‌تواند به شل شدن تخم‌های شپش (رِشک‌ها) از موها کمک کند. می‌توانید سرکه سفید را با آب گرم مخلوط کرده و آن را به نواحی مبتلا بمالید. پس از 20 تا 30 دقیقه، موها را به دقت شانه بزنید تا تخم‌های شپش جدا شوند.
درمان با روغن درخت چای: روغن درخت چای خواص ضدعفونی‌کننده و ضد انگل دارد. چند قطره از این روغن را با روغن حامل مانند روغن نارگیل مخلوط کرده و به نواحی مبتلا بمالید. این کار را به مدت چند روز تکرار کنید تا شپش‌ها کشته شوند.
استفاده از روغن زیتون: روغن زیتون می‌تواند شپش‌ها را خفه کند. مقداری روغن زیتون را به نواحی مبتلا بمالید و موها را کاملاً پوشش دهید. سپس، ناحیه را با پلاستیک یا پارچه‌ای بپوشانید و اجازه دهید روغن برای چند ساعت بماند. بعد از این مدت، موها را با شامپو شستشو دهید.
استفاده از گرما: شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها به گرما حساس هستند. استفاده از سشوار با درجه حرارت بالا روی موها و نواحی مبتلا می‌تواند به کشتن شپش‌ها کمک کند. اما باید با احتیاط این کار را انجام دهید تا از سوختگی جلوگیری شود.

البته این روش‌ها توسط تیم علمی زیوش تایید نمی‌شوند؛ و فقط جنبه اطلاع رسانی دارند. برای مثال نباید برای از بین بردن شپش عانه از الکل استفاده کنید. الکل می‌تواند شپش عانه بالغ را از بین ببرد، ولی بر روی تخم‌های شپش مؤثر نیست. در نتیجه تنها از داروهایی که پزشکتان توصیه می‌کند استفاده کنید.

خلاصه : هرچند درمان‌های دارویی، اثرگذارترین درمان‌ شپش هستند. اما هنوز برخی روش‌های خانگی نیز وجود دارند. هرچند استفاده از این روش‌ها توصیه نمی‌شود.

پیچیدگی‌های درمان

شپش عانه، نگرانی خاصی برای سلامتی شما ایجاد نمی‌کند. معمولاً مشکل اصلی‌ای که شپش‌ها ایجاد می‌کنند، خارش و ایجاد احساس ناخوشایند است. اگر خیلی پوستتان را بخارانید، ممکن است دچار عفونت‌های پوستی باکتریایی شوید. بیشتر درمان‌ها حدود دو هفته طول می‌کشند. اگر شپش به طور کامل از بین نرفت، باید دوباره درمان را تکرار کنید.

این مورد را نیز به یاد داشته باشید که، یکبار ابتلا به شپش عانه، منجر به مصونیت شما، از ابتلای مجدد نمی‌شود. در صورت عدم رعایت موارد بیان شده، ممکن است دوباره دچار شپش عانه شوید. رابطه جنسی را تا زمانی که خودتان و شریک(های) جنسیتان، کامل درمان شده‌اید، متوقف کنید. این امر، معمولاً حدود دو هفته طول می‌کشد. اگر فکر می‌کنید به شپش عانه آلوده شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید. در بیش‌تر اوقات، درمان‌های بدون نسخه مؤثر هستند. در غیر این صورت، ممکن است پزشکتان نیاز ببیند داروهای قوی‌تری برایتان تجویز کند.

خلاصه: مایه خوشحالی است که بیان کنیم، شپش عانه مشکل سختی برای شما ایجاد نمی‌کند. اما مهم‌ترین نکته، دریافت درمان و مراقبت در جهت پیشگیری از ابتلای مجدد به شپش است.

سخن پایانی

اگر به شپش عانه آلوده شدید، جای هیچ نگرانی‌ای نیست. با اینکه شپش عانه آزاردهنده و ناخوشایند است، اما به سادگی قابل درمان است. این شپش‌ها هیچ مشکل خاصی در درازمدت برای سلامتی شما ایجاد نمی‌کنند. اگر از آلودگی به شپش عانه مطمئن نیستید، به پزشک مراجعه کنید. درمان این شپش‌ها معمولاً شامل کرم‌ها و شامپوهای خاصی است که شپش را از بین می‌برند. همچنین به شریک(‌های) جنسی اخیرتان هم توصیه کنید درمان مناسب را دریافت کنند.

سوالات متداول

شپش عانه چیست؟

شپش عانه (Phthirus pubis) یک نوع انگل کوچک است که در موهای بدن، به‌ویژه در ناحیه تناسلی زندگی می‌کند. این شپش‌ها معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند، اما ممکن است از طریق به اشتراک گذاشتن لباس‌ها، حوله‌ها یا ملحفه‌ها نیز انتقال یابند. به دلیل اینکه این انگل‌ها نمی‌توانند برای مدت طولانی بدون میزبان زنده بمانند، تماس مستقیم نزدیک یا استفاده مشترک از وسایل شخصی عامل اصلی انتقال آن‌هاست.

علائم شپش عانه چیست؟

شایع‌ترین علامت شپش عانه خارش شدید در ناحیه تناسلی یا سایر نواحی بدن با موی زبر است. این خارش معمولاً به دلیل واکنش بدن به بزاق شپش‌ها ایجاد می‌شود.

چگونه می‌توان شپش عانه را تشخیص داد؟

تشخیص شپش عانه معمولاً با مشاهده مستقیم شپش‌ها یا تخم‌های آن‌ها روی موهای ناحیه تناسلی یا سایر نواحی بدن انجام می‌شود. شپش‌ها به شکل نقاط کوچک و بیضی‌شکل به موها چسبیده‌اند و ممکن است با چشم غیرمسلح دیده شوند. در صورت شک به وجود شپش عانه، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق‌تری انجام شود.

آیا کودکان هم می‌توانند به شپش عانه آلوده شوند؟

بله. اگر کودکان در تخت کسی که آلوده است بخوابند یا از حوله و وسایل شخصی او استفاده کنند، ممکن است به شپش عانه آلوده شوند. این شپش‌ها بیش‌تر بر روی ابروها و مژه‌های کودکان لانه‌گزینی می‌کنند. شپش عانه در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از سوءاستفاده جنسی نیز باشد.

آیا امکان دارد از طریق نشستن بر روی توالت‌فرنگی‌ای که فرد آلوده از آن استفاده کرده، به شپش عانه آلوده شد؟

به احتمال خیلی زیاد خیر. شپش نمی‌تواند دور از بدن انسان خیلی دوام بیاورد. از سوی دیگر، پاهایشان نمی‌تواند آن‌ها را روی سطوح صاف مثل نشیمنگاه توالت نگه دارد.

آیا شپش عانه با داروهای بدون نسخه قابل درمان است؟

بله، بسیاری از موارد شپش عانه با استفاده از داروهای بدون نسخه مانند لوسیون‌ها یا شامپوهای حاوی پرمترین یا پیرترین قابل درمان هستند. این داروها شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها را از بین می‌برند. پس از استفاده از این داروها، شانه‌زدن دقیق موها برای حذف تخم‌های باقی‌مانده نیز توصیه می‌شود.

آیا می‌توان در هنگام بارداری و شیردهی هم از درمان‌های شپش عانه استفاده کرد؟

در دوران بارداری و شیردهی، برای استفاده از درمان‌های شپش باید با پزشک مشورت کنید.

آیا شریک جنسی هم باید درمان شپش عانه را دریافت کند؟

شریک‌(های) جنسی دو ماه گذشته هم ممکن است به شپش عانه آلوده، و نیاز به درمان داشته باشند. از همین رو، می‌بایست به آن‌ها در این زمینه اطلاع دهید.

آیا می‌توان از شامپوی مخصوص شپش برای جلوگیری از شپش عانه استفاده کرد؟

شامپوهای مخصوص شپش که برای درمان شپش سر استفاده می‌شوند، به‌طور خاص برای جلوگیری یا درمان شپش عانه طراحی نشده‌اند. این شامپوها معمولاً حاوی موادی هستند که برای کشتن شپش‌های سر مؤثرند، اما اثربخشی آن‌ها بر روی شپش عانه به طور قطعی ثابت نشده است.

آیا حمام‌ کردن زیاد می‌تواند از شپش عانه جلوگیری کند؟

آلوده شدن به شپش عانه هیچ ربطی به نظافت ندارد. آلوده شدن به این شپش تنها به خاطر تماس فیزیکی مستقیم با فرد آلوده است.

آیا باید تمام لباس‌ها و ملحفه‌ها را در صورت داشتن شپش عانه شست؟

بله، شستن تمام لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌هایی که در مدت زمان نزدیک با فرد مبتلا به شپش عانه تماس داشته‌اند، بسیار مهم است. این وسایل باید در آب داغ (حداقل 54 درجه سانتی‌گراد) شسته شوند و سپس در دمای بالا خشک شوند تا شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها کاملاً از بین بروند. همچنین، وسایلی که قابل شستشو نیستند را می‌توان برای حداقل دو هفته در یک کیسه پلاستیکی محکم قرار داد تا شپش‌ها از بین بروند.