11 درمان خانگی شپش؛ مروری بر روش‌های موثر و افسانه‌ها

شپش یکی از مشکلات رایج بهداشتی است که به‌ویژه در میان کودکان شایع است و می‌تواند به‌سرعت از فردی به فرد دیگر انتقال یابد. این حشرات کوچک که روی پوست سر زندگی می‌کنند، علاوه بر ایجاد خارش، می‌توانند به مشکلاتی نظیر عفونت‌های ثانویه ناشی از خراشیدگی پوست منجر شوند. هرچند شپش امروزه دیگر خطری جدی برای سلامت جسمانی محسوب نمی‌شود، اما مقابله با آن به دلیل انتقال سریع و دشواری در از بین بردن کامل، یک چالش محسوب می‌شود. آگاهی از روش‌های مؤثر درمان و پیشگیری، کلید موفقیت در مدیریت این مشکل است. در این مقاله به بررسی کامل روش‌های درمان خانگی شپش موی سر می‌پردازیم.

از بین بردن شپش در خانه​

رهایی از شپش تنها محدود به درمان فرد آلوده نیست؛ برای جلوگیری از بازگشت شپش پس از درمان محیط خانه نیز باید به دقت تمیز شود. شستشوی لباس‌ها، ملحفه‌ها و حوله‌ها با آب داغ (بالای 55 درجه سانتی‌گراد) ضروری است. وسایلی که نمی‌توان شست، مانند بالش‌ها یا اسباب‌بازی‌های پارچه‌ای نیز باید حداقل به مدت 48 ساعت در یک کیسه پلاستیکی در بسته نگهداری شوند. جاروکشی کامل فرش‌ها، مبلمان و کف اتاق نیز به کاهش خطر انتقال کمک می‌کند. همچنین برس‌های مو باید در آب داغ ضدعفونی شوند. این اقدامات در کنار درمان مستقیم افراد آلوده، برای جلوگیری از شیوع دوباره شپش مؤثر خواهد بود.

 

درمان خانگی شپش سر کودکان و بزرگسالان

درمان خانگی شپش سر شامل ترکیبی از روش‌های طبیعی و مکانیکی است که بدون استفاده از مواد شیمیایی قوی انجام می‌شود. درمان خانگی شپش سر بچه ها و بزرگسالان با روغن زیتون​، روغن نارگیل، یا روغن درخت چای از روش‌های رایج و قدیمی از بین بردن شپش هستند. این روغن‌ها شپش‌ها را خفه کرده و به جداسازی تخم‌ها کمک می‌کنند. علاوه بر استفاده از روغن‌ها، برخی روش‌های دیگر خانگی نیز ممکن است موثر باشد؛ اما هنوز این ادعاها در مقالات اثبات نشده و استفاده از این روش‌ها را توصیه نمی‌کنیم. درمان فوری شپش در یک شب با سرکه از این دست روش‌ها است. گفته می‌شود سرکه سفید یا سرکه سیب می‌تواند به جداسازی تخم‌های شپش (رشک) از ساقه مو کمک کند. ترکیب سرکه با آب و ماساژ آن روی پوست سر، همراه با شانه‌کردن موها، ممکن است نتایج خوبی داشته باشد. ترکیب‌های دیگری مانند جوش‌شیرین و آب نیز برای کاهش خارش و جداسازی شپش‌ها استفاده می‌شوند و این روش نیز هنوز به صورت علمی مورد بررسی قرار نگرفته است. هرچند این روش‌های خانگی ممکن است در موارد خفیف مؤثر باشند، اما حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید. در ادامه به بررسی کامل این روش‌ها می‌پردازیم.

 

1. شانه کردن موهای مرطوب با شانه شپش

یکی از مؤثرترین روش‌ها برای از بین بردن شپش، شانه کردن موهای مرطوب با شانه مخصوص شپش است. این شانه‌ها دارای دندانه‌های ریز و نزدیک به هم هستند که به جداسازی شپش و تخم‌های آن از ساقه مو کمک می‌کنند. برای انجام این کار، ابتدا موها را با آب مرطوب کرده و به آرامی با شانه معمولی باز کنید تا گره‌ها جدا شوند. سپس با استفاده از شانه مخصوص شپش، موها را از ریشه تا نوک شانه کنید. هر بار شانه را با دستمال پاک کنید تا شپش‌ها و تخم‌های جداشده از بین بروند. این روش را هر 2 تا 3 روز یک‌بار به مدت دو هفته تکرار کنید تا از عدم وجود شپش اطمینان حاصل شود. پس از این کار نیز حتما شانه مخصوص شپش و حوله‌های مصرف شده را ضدعفونی کنید و یا با آب گرم بشویید.

2. درمان خانگی شپش با سشوار زدن

سشوار زدن یکی از روش‌های خانگی برای درمان شپش سر است. گرمای مستقیم سشوار می‌تواند تخم‌های شپش (رشک) را از بین ببرد و تا حدی مانع از فعالیت شپش‌های بالغ شود. استفاده از سشوار روی موی خشک، با تمرکز روی ریشه موها و پوست سر، به مدت ۳۰ دقیقه ممکن است مؤثر باشد. البته لازم به ذکر است که این روش به‌طور کامل شپش‌ها را از بین نمی‌برد و به علت ریسک سوختگی پوست سر، توصیه نمی‌شود.

 

3. درمان خانگی شپش سر با دایمتیکون

دایمتیکون، قویترین داروی ضد شپش خانگی​، یک ماده شیمیایی بی‌ضرر است که در بسیاری از محصولات مراقبت از مو وجود دارد. این ماده شپش‌ها را از طریق خفگی از بین می‌برد و به دلیل اینکه فاقد مواد سمی است، به‌ویژه برای کودکان مناسب است. معمولاً دایمتیکون به شکل لوسیون یا اسپری استفاده می‌شود. دایمتیکون را ترجیحا شب‌ها بر روی موها اعمال کنید و پس از هشت ساعت، موها را با شامپوی عادی بشویید.

4. درمان خانگی شپش سر با حنا​

حنا دارای خواص ضدعفونی‌کننده و آنتی‌باکتریال است که ممکن است در درمان شپش مؤثر باشد. برای استفاده، پودر حنا را با کمی آب مخلوط کنید تا خمیری غلیظ ایجاد شود. این خمیر را روی موها و پوست سر بمالید، سپس سر را با کلاه پلاستیکی بپوشانید و اجازه دهید به مدت ۲-۳ ساعت باقی بماند. پس از آن، موها را با آب گرم بشویید. این روش برای کاهش تخم‌های شپش نیز مفید است؛ اما موضوعی که وجود دارد، رنگ گرفتن موها و پوست سر است که ممکن است برای همه خوشایند نباشد. به‌همین دلیل استفاده از این روش دیگر امروزه مرسوم نیست.

5. درمان فوری شپش در یک شب با سرکه

سرکه سفید یا سرکه سیب به دلیل اسیدی بودن می‌تواند تخم‌های شپش را شل کند و از چسبیدن آن‌ها به موها جلوگیری کند. برای استفاده، سرکه را با مقدار مساوی آب مخلوط کنید و به موها و پوست سر بمالید. سپس موها را با کلاه پلاستیکی بپوشانید و اجازه دهید تا صبح بماند. صبح روز بعد، موهای شپش‌زده را شانه کنید و با شامپو شستشو دهید. این روش به‌طور خاص در کنار شانه‌زدن مؤثر است، اما ممکن است باعث بروز التهاب و حساسیت در پوست سر شود. به همین علت توصیه نمی‌شود و چندان هم رایج نیست.

6. استفاده از روغن‌ها برای خفه کردن شپش‌ها

روغن‌هایی مانند روغن نارگیل، زیتون یا روغن چای می‌توانند شپش‌ها را خفه کنند. این روغن‌ها یک لایه چسبنده روی بدن شپش‌ها ایجاد می‌کنند و مانع از تنفس آن‌ها می‌شوند. برای استفاده، موها را کاملاً با روغن آغشته کنید و با یک کلاه پلاستیکی بپوشانید. این ترکیب باید حداقل ۶ تا ۸ ساعت روی موها بماند. پس از آن، موها را شانه کنید و با شامپو بشویید. روغن درخت چای به دلیل خاصیت ضدعفونی‌کننده نیز می‌تواند تأثیر مضاعفی داشته باشد. همه این روش‌ها بهتر است در کنار استفاده از شانه مخصوص شپش و رعایت بهداشت عمومی (مانند شستن ملحفه‌ها و لباس‌ها با آب داغ) انجام شوند تا نتیجه مؤثرتری به دست آید.

 

7. درمان شپش سر با آبلیمو

آبلیمو به دلیل خاصیت اسیدی خود می‌تواند به شل شدن تخم‌های شپش (رشک‌ها) کمک کند و مانع از چسبیدن آن‌ها به ساقه مو شود. برای استفاده، آب یک یا دو عدد لیمو را با مقدار مساوی آب مخلوط کنید و روی پوست سر و موها ماساژ دهید. پس از ۳۰ دقیقه، موها را با آب گرم و شامپو شستشو دهید. این روش برای کاهش تعداد شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها مؤثر است، اما به تنهایی کافی نیست و نیاز به تکرار دارد و علاوه بر این، ممکن است باعث التهاب و حساس شدن پوست سر شود.

8. درمان خانگی شپش سر با سس مایونز​

سس مایونز به دلیل بافت چرب و غلیظ خود، می‌تواند شپش‌ها را خفه کند. برای استفاده، موها را با مقدار کافی از سس مایونز کاملاً آغشته کنید و سپس با کلاه پلاستیکی یا یک پوشش مشابه، سر را بپوشانید. این ترکیب باید به مدت ۸ ساعت یا تمام شب روی سر باقی بماند. پس از آن، موها را با شامپو شستشو داده و شانه مخصوص شپش استفاده کنید. این روش بیشتر برای شپش‌های بالغ مؤثر است. با وجود تأثیرگذاری نسبی، استفاده از سس مایونز برای از بین بردن شپش‌ها امروزه دیگر رایج نیست. علت این موضوع سختی استفاده از این روش و وجود جایگزین بهتر (دایمتیکون) است.

9. درمان فوری شپش با اسپند​

دانه‌های اسپند خواص ضد انگلی دارند و در طب سنتی به‌عنوان یکی از روش‌های درمان شپش شناخته می‌شوند. برای استفاده، یک قاشق غذاخوری اسپند را در یک لیوان آب جوش دم کنید. پس از سرد شدن، مایع را به موها و پوست سر بمالید و با یک کلاه پلاستیکی بپوشانید. بعد از ۲ ساعت، موها را شستشو دهید. این روش ممکن است شپش‌ها را کاهش دهد، اما تأثیر آن هنوز به صورت کامل در مقالات اثبات نشده است.

10. درمان فوری شپش با نمک

نمک می‌تواند شپش‌ها را خشک کند و از بین ببرد. برای استفاده، دو قاشق غذاخوری نمک را با نصف لیوان سرکه سفید مخلوط کنید و روی موها و پوست سر اسپری کنید. اجازه دهید این ترکیب به مدت یک ساعت باقی بماند و سپس موها را شستشو دهید. البته استفاده از این روش نیز امروزه توصیه نمی‌شود؛ زیرا ترکیب سرکه و نمک به شدت اسیدی است و به پوست سر و موهای شما آسیب می‌زند.

11. درمان فوری شپش با نوشابه

نوشابه به دلیل وجود کربن دی‌اکسید و خاصیت اسیدی خود می‌تواند در از بین بردن شپش‌ها مؤثر باشد. برای استفاده، موها را با نوشابه کاملاً آغشته کنید و اجازه دهید ۳۰ تا ۴۵ دقیقه باقی بماند. سپس موها را با شامپو شستشو دهید و از شانه مخصوص شپش برای تمیزکردن آن‌ها استفاده کنید. این روش هم امروزه دیگر کاربرد ندارد. علت این موضوع این است که مواد اسیدی ممکن است به شدت پوست سر را ملتهب کند و به موها آسیب بزند.

همانطور که مشاهده کردید، برخی از روش‌های رایج درمان خانگی شپش، در حد افسانه هستند و ممکن است حتی برای شما مضر باشند. پس قبل از مصرف حتما با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا اصلی ترین روش درمانی شپش، دارو درمانی آن و استفاده از شامپوهای ضد شپش است.

 

سخن پایانی

روش‌هایی مانند استفاده از روغن‌ها، سس مایونز، سرکه و حنا اغلب بر کاهش تعداد شپش‌ها و تخم‌های آن‌ها مؤثر هستند، اما به تنهایی نمی‌توانند شپش‌ها را ریشه‌کن کنند و برخی از آنها حتی ممکن است برای پوست و مو مضر باشند. رعایت بهداشت شخصی، شانه‌زدن مداوم با شانه مخصوص، شستشوی ملحفه‌ها و لباس‌ها با آب داغ، خرید شامپو ضد شپش و در صورت لزوم استفاده از محصولات دارویی توصیه‌شده توسط پزشک، می‌توانند نتیجه بهتری ارائه دهند.

 

سوالات متداول

1. آیا رنگ مو شپش را از بین می‌برد؟

رنگ مو، به دلیل مواد شیمیایی مانند آمونیاک و پراکسید هیدروژن، ممکن است شپش‌های بالغ را تا حدودی از بین ببرد، اما تأثیری بر تخم‌های شپش (رشک) ندارد. این روش به‌عنوان یک درمان قطعی توصیه نمی‌شود و استفاده از درمان‌های استاندارد مؤثرتر است.

2. آیا درمان شپش با پودر لباسشویی ممکن است؟

پودر لباسشویی به‌هیچ‌وجه برای درمان شپش توصیه نمی‌شود. استفاده از این ماده می‌تواند به پوست سر آسیب برساند و باعث تحریک، خشکی، یا حتی سوختگی پوست شود. برای از بین بردن شپش‌ها بهتر است نسبت به باورهای غلط درباره شپش آگاه شوید و از روش‌های تأییدشده و ایمن استفاده کنید.

 

نویسنده: امیرحسین ملک زاده

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار