دلایل افزایش ناگهانی ضربان قلب چیست؟

قلب به‌عنوان عضو حیاتی بدن، همواره در حال پمپاژ خون است و به‌ندرت پیش می‌آید که به نحوه عملکرد آن توجه کنیم؛ مگر در شرایط جسمی خاص و مواقعی که تپش قلب به شکل نا‌متعارفی تغییر کند. برای مثال گاهی اوقات قلب تند‌تر از حد معمول می‌زند و به‌دنبال آن، فشار مضاعفی به قفسه سینه، گلو و گردن وارد می‌شود. افرادی که ضربان قلب آن‌ها به صورت ناگهانی افزایش پیدا می‌کند، به‌خوبی با این احساس آشنایی دارند و لحظاتی هر‌چند کوتاه، اما ترسناک و دلهره‌آور را تجربه می‌کنند.

در بیشتر موارد این تغییر حالت ناشی از استرس و اضطراب است و چندان نگران‌کننده نیست، اما این احتمال وجود دارد که عوامل دیگری همچون بیماری‌های زمینه‌ای، تغییرات هورمونی و پر‌کاری تیروئید، باعث بر‌هم زدن ریتم قلب شود و با عوارض جدی همراه باشد. در این مقاله علت بالا رفتن ضربان قلب ناگهانی​ و نحوه مدیریت این وضعیت را بررسی می‌کنیم. پس با ما همراه باشید.

ضربان قلب طبیعی

هنگامی که ضربان قلب سریع‌تر از حد طبیعی است، از آن به عنوان ضربان قلب بالا یا تاکی‌کاردی یاد می‌کنند. اکنون این سوال پیش می‌آید که حد طبیعی ضربان قلب چیست؟ در حالت استراحت، قلب بزرگسالان می‌بایست در هر دقیقه بین 60 تا 100 بار تپش داشته باشد. پیرو آن، تپش بیشتر از 100 بار (در دقیقه) اصطلاحاً Tachycardia نامیده می‌شود.

عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند سرعت تپش قلب را افزایش دهند. برخی از آن‌ها مانند ورزش، هیجان بیش‌ازحد و استرس، به‌طور طبیعی ضربان قلب را افزایش می‌دهند که این یک مشکل موقتی محسوب می‌شود. در چنین مواردی، اغلب تپش قلب پس از مدت کوتاهی به شکل اولیه خود باز‌می‌گردد و معمولا بی‌ضرر است.

دلایل دیگری هم وجود دارند که به صورت غیر‌طبیعی باعث افزایش سرعت ضربان قلب می‌شوند و نشان‌دهنده مشکلات جدی سلامتی هستند. برای مثال می‌توانیم به بیماری‌های قلبی و مشکلات تیروئید اشاره کنیم. البته ضربان قلب نرمال برای سنین مختلف متفاوت است و در هنگام بررسی ضربان قلب بالا، باید این موضوع را هم در نظر بگیریم.

دلایل طبیعی افزایش ضربان قلب ناگهانی

برای اکثر بزرگسالان، 60 تا 100 بار ضربان قلب در دقیقه می‌تواند خون سرشار از اکسیژن را روانه بافت‌ها و اندام‌های حیاتی کند. این روند در حالت عادی یا همان حالت استراحت اتفاق می‌افتد، اما در شرایط غیر‌عادی ممکن است تعداد ضربان قلب به‌طور نا‌گهانی افزایش پیدا کند. در ادامه برخی از این موارد را مرور می‌کنیم.

1. استرس، اضطراب و حملات پانیک

اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم، با توجه به شرایط نامساعد زندگی، مشکلات اجتماعی، تصادفات و دیگر اتفاقات در سراسر جهان، احتمال تجربه استرس و اضطراب امروزه بسیار بالا است. به گفته متخصصین، بدن در مواجهه با استرس اپی‌نفرین (آدرنالین) ترشح می‌کند و در پی آن گیرنده‌های قلب واکنش نشان می‌دهند. بدین ترتیب ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند.

به بیان دقیق‌تر، بدن با واکنش به آدرنالین شما را برای موقعیت پیشِ رو آماده می‌کند تا در صورت نیاز، واکنش مناسبی نشان دهید. در این حالت، تأثیراتی مانند تپش قلب شدید طبیعی است. با این حال، به خاطر داشته باشید که رویدادهای استرس‌زا معمولاً تأثیر منفی جدی بر سلامتی شما نخواهند داشت. البته نا‌گفته نماند که استرس مزمن می‌تواند با عوارض نا‌خوشایندی همچون مشکلات قلبی و غیره همراه شود.

تپش قلب، ممکن است به عنوان یکی از علائم حملات پانیک هم در‌نظر گرفته شود. این وضعیت اغلب با حملات ناگهانی، غیر‌منتظره و شدیدِ ترس مشخص می‌شود و می‌تواند بسیار دلهره‌آور و ناراحت‌کننده باشد. درد در قفسه سینه، تعریق بیش از حد، مشکلات تنفسی، تنگی نفس و افزایش ضربان قلب ناگهانی، از جمله پیامد‌های حملات پانیک به‌شمار می‌روند.

2. محرک‌ها از جمله کافئین، الکل و نیکوتین

محرک‌ها از جمله کافئین، نیکوتین و الکل، تأثیر قابل‌توجهی در افزایش ضربان قلب دارند. البته بیشتر مردم در طول زندگی خود به این محرک‌ها عادت می‌کنند و توانایی تحمل سطح مشخصی از آن‌ها را دارند. با‌این‌حال زیاده‌روی در مصرف الکل، دخانیات و کافئین ممکن است به تپش قلب شدید منجر شود.

در صورتی که به این محرک‌ها حساس باشید، ممکن است حتی در مقادیر کم نیز باعث افزایش ضربان قلب شما شوند. علاوه بر این، کاهش سطح نیکوتین در خون می‌تواند باعث تپش شدید قلب شود، مخصوصاً در مواجهه با محرک‌هایی مانند سیگار.

3. ورزش و فعالیت‌های شدید فیزیکی

ورزش و فعالیت‌های شدید ناگهانی می‌توانند ضربان قلب را حتی به 160 ضربه در دقیقه برسانند. با‌این‌حال پس از اتمام ورزش و تمرین، ضربان قلب در کمتر از 15 دقیقه به حالت اولیه خود بر‌می‌گردد.

4. کم آبی بدن و کاهش فشار خون

اگر بدن با کم‌آبی مواجه شود، قلب برای پمپاژ خون به تلاش بیشتری نیاز دارد و این به معنی افزایش ضربان قلب است. از سوی دیگر، افت فشار خون نیز می‌تواند به تپش قلب بالا منجر شود؛ خواه یک وضعیت جسمی مزمن باشد، خواه در اثر مصرف دارو اتفاق بیفتد. در‌واقع زمانی که فشار خون شما کاهش می‌یابد، برای جبران یا رگ‌های خونی باید منقبض شوند یا اینکه قلب با سرعت بیشتری خون را پمپاژ کند.

علل پزشکی بالا رفتن ناگهانی ضربان قلب

علاوه بر عوامل طبیعی مانند ورزش و استرس که باعث افزایش ضربان قلب می‌شوند، برخی عوامل غیرطبیعی نیز وجود دارند که ضربان قلب را به شکل ناهنجاری بالا می‌برند. این تغییر معمولاً موقتی نیست و هر یک از این عوامل، می‌تواند خطرات جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. در این بخش، به بررسی عوامل مذکور می‌پردازیم:

1. بیماری‌های قلبی عروقی

گاهی اوقات بیماری‌های زمینه‌ای قلب و عروق از جمله نارسایی قلبی، گرفتگی عروق قلب، حمله قلبی و عملکرد نامناسب دریچه‌های قلب یا ماهیچه‌ها، باعث تند‌تر شدن ضربان قلب می‌شوند.

2. انواع آریتمی قلبی (فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی کاردی)

آریتمی‌های قلب اغلب به واسطه نقص الکتریکی در قلب ایجاد می‌شوند و ضربان نا‌منظم را به‌دنبال دارند. انواع مختلفی از آریتمی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی‌کاردی اشاره کرد. برخی از آن‌ها باعث ایجاد اختلال در ضربان قلب و تپش نا‌گهانی آن می‌شوند؛ در مقابل برخی هم قابل درمان هستند و در صورت مدیریت مناسب، تهدید‌ی برای زندگی فرد محسوب نمی‌شوند.

3. پرکاری تیروئید

تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در گلو قرار دارد و مسئول تولید هورمون‌های مختلفی مانند تیروکسین و تری یدوتیرونین است. متاسفانه باید بگوییم که فعالیت بیش از حد غده تیروئید و ترشح زیاد تیروکسین که به‌عنوان پرکاری تیروئید شناخته می‌شود، می‌تواند افزایش سرعت متابولیسم بدن و متعاقباً ضربان سریع‌تر قلب را به‌همراه داشته باشد.

4. تغییرات هورمونی

افزایش ضربان قلب در بارداری، یائسگی و دوران قاعدگی امکان‌پذیر است و اغلب به‌واسطه تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. البته باید توجه داشت که مصرف قرص‌های ضد‌بارداری هم ممکن است به تغییرات هورمونی منجر شود و به‌دنبال آن تپش قلب شدید اتفاق بیفتد. علاوه‌بر‌این، در طول بارداری حجم خون مادر افزایش پیدا می‌کند و قلب برای پمپاژ خون اضافی، نیازمند فعالیت بیشتری است. در‌نتیجه، گاهی مادران باردار شاهد تند‌تر شدن ضربان قلب خود خواهند بود.

5. تب و عفونت‌های شدید

در مواجهه با عفونت‌های شدید، بدن برای مقابله با عوامل عفونی و کنترل افزایش دمای خود، تحت استرس فیزیکی قرار می‌گیرد که این وضعیت باعث افزایش ضربان قلب می‌شود.

6. داروها

برخی داروها از جمله داروهای ضد احتقان گاهی علت تپش قلب ناگهانی هستند. البته این تنها به داروهای ضد احتقان محدود نمی‌شود، بلکه در‌ واقع ضربان قلب بالا عارضه ناشی از مصرف بسیاری از داروها است. داروهای تجویز‌شده برای آسم، فشار خون بالا، افسردگی، آلرژی و آنفولانزا، داروهای مرتبط با سرماخوردگی و داروهای استروئیدی، می‌توانند باعث تپش سریع‌تر قلب شوند.

7. خواب بی‌کیفیت

اگر در طول شب خواب بی‌کیفیت و نا‌کافی را تجربه کرده باشید، احتمالاً در طول روز بعد قلب شما ضربان سریع‌تری داشته باشد. خواب زمانی برای تنظیم مجدد فرآیند‌های مختلف بدن است. عدم استراحت کافی در طول شب، ممکن است باعث افزایش سطح آدرنالین بدن شود و در‌ نتیجه قلب شما تند‌تر بزند. به جز بد خوابیدن، عواملی چون تغییرات هورمونی و مشکلات قلبی نیز باعث افزایش ضربان قلب در خواب می‌شوند.

8. کم‌خونی

کم‌خونی وضعیتی است که در آن شمار گلبول‌های قرمز خون کاهش پیدا می‌کنند و پیرو آن، اکسیژن‌رسانی به سلول‌های بدن به‌درستی صورت نمی‌گیرد.در چنین شرایطی، قلب ناچار است فعالیت خود را افزایش دهد تا خون و اکسیژن کافی را به سراسر بدن برساند، که نتیجه آن تپش سریع‌تر قلب خواهد بود.

افزایش ضربان قلب نشانه چیست؟

تپش ناگهانی قلب گاهی اوقات بدون هیچ علامتی اتفاق می‌افتد و فرد در قفسه سینه یا گلوی خود، احساس تپش یا کوبیده شدن می‌کند. بعضی اوقات هم تنگی نفس، درد در قفسه سینه، احساس ضعف، سرگیجه، لرزش، احساس خفگی و تعریق شدید، علائم ضربان قلب بالا هستند که در این صورت پیشنهاد می‌کنیم سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

روش‌های کنترل افزایش ناگهانی ضربان قلب

در این بخش، روش‌هایی برای پایین اوردن ضربان قلب فوری​ در خانه آورده شده است و نکاتی را مرور می‌کنیم که برای پیشگیری از تپش قلب بالا مؤثر هستند:

1. راهکارهای فوری

• از طریق یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی، می‌توانید استرس خود را کاهش دهید.

2. اصلاح سبک زندگی

• روزانه تمرین‌های ورزشی آرام‌بخش انجام دهید.
• هیدراته بمانید و در کنار تغذیه سالم، به‌طور‌ منظم آب بنوشید.
• مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار از جمله قهوه را به حداقل برسانید.
• از سیگار و تنباکو دور بمانید.
• یاد بگیرید چگونه استرس خود را مدیریت کنید.
• از مصرف محرک‌هایی مانند الکل پرهیز کنید.
• وضعیت سلامت خود را به‌طور‌ مرتب کنترل کنید.
• برای داشتن خواب با‌کیفیت از هیچ اقدامی کوتاهی نکنید و سعی کنید هر شب هفت یا هشت ساعت استراحت کنید.
• همواره با پزشک خود در ارتباط باشید.

3. تغذیه

ممکن است برایتان سؤال باشد که «برای تپش قلب بالا چه بخوریم؟» در پاسخ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که تأثیر قابل توجهی در کاهش ضربان قلب دارند:

• عسل
• لیمو
• موز
• دارچین
• سنبل‌الطیب

سخن پایانی

احتمالاً پس از دویدن یا انجام تمرینات سنگین و کششی، افزایش ضربان قلب را تجربه کرده‌اید. ضربان قلب در حالت استراحت بین ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه است، اما در چنین شرایطی قلب سریع‌تر از حد معمول می‌زند. این موضوع می‌تواند علاوه بر احساس فشار و کوبش در قفسه سینه، باعث ایجاد نگرانی شود.

خبر خوب این است که افزایش ضربان قلب معمولاً به دلایل طبیعی مانند اضطراب، ترس، ورزش یا مصرف محرک‌هایی مانند الکل، نیکوتین و کافئین رخ می‌دهد. این حالت به‌طور ناگهانی ایجاد می‌شود، اما پس از مدت کوتاهی ضربان قلب به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

گاهی اوقات تپش شدید قلب می‌تواند به دلایلی مانند مشکلات قلبی عروقی، اختلالات هورمونی یا عفونت‌ها رخ دهد و در این موارد، ممکن است به اقدامات جدی‌تری برای درمان نیاز داشته باشید. در هر صورت، فراموش نکنید کارشناسان داروساز ما در داروخانه آنلاین زیوش همیشه آماده‌اند تا در این خصوص به شما مشاوره رایگان ارائه دهند.

سؤالات متداول

1. آیا سرماخوردگی باعث بالا رفتن ضربان قلب می‌شود؟

بله، زیرا عفونت و تب نیز می‌توانند باعث افزایش ضربان قلب شوند. حتی سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیز ممکن است عامل تپش غیرطبیعی قلب باشند.

2. علت بالا رفتن ناگهانی ضربان قلب و تنگی نفس چیست؟

استرس و اضطراب به عنوان شایع‌ترین دلایل ضربان قلب ناگهانی و تنگی نفس شناخته می‌شوند. تنگی نفس، احساس اضطراب و تپش قلب می‌توانند علائم یک حمله پانیک نیز باشند.

منابع: DrAxe | Self | MedicalNewsToday

نویسنده: علیرضا میرباقری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی