عفونت سوختگی؛ علائم و راه‌های پیشگیری و درمان

عفونت‌های ناشی از سوختگی آسیب‌های شایعی هستند که شدت آن‌ها بسته به عوامل مختلف می‌تواند متغیر باشد. زمانی که سد محافظتی پوست آسیب می‌بیند، سوختگی‌ها مستعد عفونت می‌شوند و در صورت عدم درمان به‌موقع، این عفونت‌ها می‌توانند عوارض جدی ایجاد کنند.

شناخت علائم، روش‌های درمان و اقدامات پیشگیرانه برای مدیریت مؤثر این وضعیت ضروری است. از همین رو، در این مقاله ابتدا به سراغ دلایل بروز انواع عفونت سوختگی می‌رویم و سپس نشانه‌ها و علائم عفونت سوختگی را بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.

عفونت سوختگی

عفونت سوختگی یکی از عوارض شایع و بالقوه خطرناک در بیماران مبتلا به سوختگی است. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که عوامل بیماری‌زا، مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها، به دلیل از بین رفتن سد محافظتی پوست وارد بافت‌های آسیب‌دیده شوند.

این عفونت می‌تواند موضعی باشد و در محل سوختگی باقی بماند یا در موارد شدیدتر، از طریق جریان خون گسترش یابد و منجر به سپسیس شود. شدت عفونت به وسعت سوختگی، عمق آسیب، وضعیت ایمنی بیمار و سرعت شروع درمان بستگی دارد و در صورت عدم کنترل، ممکن است به عوارض جدی مانند نکروز بافتی، نارسایی اندام‌ها و حتی مرگ منجر شود.

دلایل بروز عفونت سوختگی

عفونت سوختگی زمانی رخ می‌دهد که سد محافظتی پوست در اثر آسیب حرارتی، شیمیایی یا الکتریکی از بین برود و محیطی مناسب برای ورود و تکثیر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا ایجاد شود. باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوک‌ها و باکتری‌های گرم‌منفی مانند سودوموناس آئروژینوزا از جمله شایع‌ترین عوامل عفونت سوختگی هستند.

رطوبت و مواد مغذی موجود در بافت‌های نکروزه، همراه با تضعیف سیستم ایمنی پس از سوختگی شدید، می‌توانند شرایط را برای رشد سریع باکتری‌ها و ایجاد عفونت فراهم کنند. در صورتی که این عفونت کنترل نشود، ممکن است به وضعیت سپسیس (عفونت خونی) منجر شود که زندگی فرد را تهدید خواهد کرد.

عفونت سوختگی چه علائمی دارد؟

عفونت‌های سوختگی نوعی از عفونت پوستی هستند که معمولاً با علائم موضعی و سیستمیک همراه هستند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. علائم موضعی

• افزایش قرمزی، تورم یا درد در اطراف محل سوختگی
• وجود چرک یا ترشح از زخم
• بوی ناخوشایند از محل سوختگی
• تغییر رنگ زخم، مانند سبز یا قهوه‌ای شدن بافت
• تأخیر در بهبود یا وخیم‌تر شدن وضعیت زخم

2. علائم سیستمیک

• افزایش ضربان قلب یا کاهش فشار خون: این علائم نشان‌دهنده‌ی سپسیس یا عفونت خون است که نیاز به اقدامات اورژانسی پزشکی دارد.
• تب و لرز
• خستگی و ضعف
• سردرگمی یا تغییر در وضعیت ذهنی در موارد شدید

چه زمانی باید برای عفونت سوختگی به پزشک مراجعه کرد؟

چنانچه بهبودی در علائم مشاهده نکردید یا دیدید که علائم در حال وخیم‌تر شدن هستند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل تب مداوم، درد شدید و گسترش قرمزی هستند. عفونت‌های شدید می‌توانند عوارض سیستمیک مانند سپسیس یا عفونت خون داشته باشند که نیازمند مداخله‌ی فوری پزشکی است.

چگونه می‌توان از ایجاد عفونت سوختگی جلوگیری کرد؟

چنانچه دچار سوختگی شدید، با انجام برخی اقدامات می‌توانید ریسک ایجاد عفونت ناشی از سوختگی را کاهش دهید. از جمله‌ی مراقبت های سوختگی پوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوختگی را با آب خنک و نه سرد بشویید تا آلودگی‌ها را تا جای ممکن از ناحیه‌ی آسیب‌دیده خارج کنید و درد و التهاب ناحیه‌ی سوختگی کاهش یابد.
• از پانسمان استریل و غیر چسبنده برای پوشاندن سوختگی استفاده کنید.
• پیش از دست زدن به سوختگی، از تمیز بودن دست‌ها اطمینان حاصل کنید.
• زخم را از قرار گرفتن در معرض آلودگی و میکروارگانیسم‌های زیان‌رسان محافظت کنید.
• برای سوختگی‌های شدید، ممکن است واکسن کزاز توصیه شود.
• در هفته‌ی اول پس از آسیب، ناحیه‌ی دارای سوختگی را جهت وجود علائم عفونت بررسی کنید.

عفونت سوختگی چگونه درمان می‌شود؟

روند درمان عفونت سوختگی به شرح زیر است:

1. اقدامات پزشکی و دارویی

• آنتی‌بیوتیک‌های موضعی مانند سیلور سولفادیازین یا موپیروسین: این آنتی‌بیوتیک‌ها به شکل کرم یا پماد موجود هستند و روی زخم قرار داده می‌شوند.
• آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی: در صورتی که عفونت شدید بوده یا به دیگر نواحی بدن سرایت کرده باشد، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی در دستور کار قرار می‌گیرد.
• دبریدمان (Debridement): یک اقدام نیمه‌تهاجمی است که طی آن، بافت‌های مرده پوست برداشته می‌شوند تا از گسترش بیشتر عفونت جلوگیری شود.
• مداخله جراحی: در مواقعی که سطح سوختگی وسیع باشد یا زخم ناشی از سوختگی بهبود نیابد، ممکن است پیوند پوست (Skin graft) برای بیمار انجام شود.
• مدیریت درد: سوختگی‌ها اغلب با دردهای شدید همراه هستند. درد ممکن است در زمان تعویض پانسمان یا دیگر مداخلات پزشکی افزایش یابد و انجام آن‌ها را با مشکل مواجه کند. به همین دلیل، کنترل صحیح درد در روند درمان عفونت‌های سوختگی الزامی است. از همین رو، برای کاهش درد بیمار استفاده از مسکن‌ها و داروهای ضدالتهابی پیشنهاد می‌شود.

2. درمان‌های حمایتی و کمکی

• تمیز کردن زخم
• تعویض منظم پانسمان
• آبرسانی و تغذیه‌ی مناسب

همچنین برای درمان جای زخم ها، استفاده از محصولات بهداشتی مانند ترمیم کننده اسکار و جای سوختگی توصیه می‌شود.

درمان‌های گیاهی برای عفونت سوختگی چه هستند؟

به یاد داشته باشید که درمان گیاهی عفونت سوختگی هرگز نباید جایگزین درمان پزشکی برای عفونت‌های شدید شود. با این حال، برخی درمان‌های گیاهی می‌توانند با کاهش ریسک عفونت، روند بهبودی را تسریع بخشند. از جمله‌ی این درمان‌های گیاهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آلوئه‌ورا: این گیاه دارای خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی است و می‌تواند به تسکین و بهبودی زخم کمک کند. برای تأثیر بیشتر، باید ژل تازه آلوئه‌ورا را مستقیماً روی زخم بمالید.
• عسل: عسل یک عامل ضدمیکروبی طبیعی است. برای کاهش رشد باکتری‌ها از عسل طبی یا پانسمان‌های حاوی عسل استفاده کنید.
• زردچوبه: این ماده با خواص ضدعفونی و ضدالتهابی شناخته می‌شود. پودر زردچوبه را با آب مخلوط کنید تا به شکل خمیر نرمی دربیاید، سپس آن را روی محل سوختگی بمالید.
• گل همیشه‌بهار (Calendula): عصاره این گیاه به کاهش التهاب و تسریع بهبود کمک می‌کند. کرم یا روغن گل همیشه‌بهار را می‌توانید روی زخم قرار دهید.
• روغن درخت چای: این روغن گیاهی دشمن انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها است. چند قطره از آن را رقیق کنید و در اطراف زخم بمالید (نه مستقیماً روی زخم باز).
• برگ چریش (Neem): این گیاه خواص ضدباکتری و ضدالتهابی دارد. از خمیر برگ یا روغن چریش برای استعمال موضعی استفاده کنید؛ اما حواستان باشد روی زخم باز قرار نگیرد.

سخن پایانی

عفونت‌های سوختگی یک عارضه‌ی جدی هستند که می‌توانند بهبود زخم را به تأخیر بیندازند. در صورت عدم درمان، ممکن است پیامدهای جدی‌ای ایجاد شود که حتی تهدیدکننده‌ی حیات باشد. از همین رو، شناسایی سریع، مراقبت مناسب از زخم و مداخله‌ی پزشکی در صورت ایجاد عفونت ناشی از سوختگی ضروری است.

در حالی که درمان‌های گیاهی می‌توانند نقش حمایتی ایفا کنند، اما نباید به‌عنوان جایگزین درمان‌های مرسوم استفاده شوند و بهتر است صرفاً در حد مکمل باشند. رعایت بهداشت و اقدامات مراقبتی لازم می‌تواند خطر عفونت ناشی از سوختگی را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.

سؤالات متداول

1. چگونه می‌توان تشخیص داد که یک سوختگی دچار عفونت شده است؟

علائم عفونت شامل افزایش قرمزی، تورم، درد شدید، خروج چرک یا ترشحات بدبو، تغییر رنگ زخم و تأخیر در بهبود است. در موارد شدید، علائم سیستمیک مانند تب، لرز و ضعف نیز ممکن است ظاهر شوند.

2. عفونت سوختگی چگونه درمان می‌شود؟

درمان عفونت سوختگی شامل تمیز کردن زخم، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی (مانند سیلور سولفادیازین)، پانسمان مناسب و در موارد شدید، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا تزریقی است. در برخی موارد، دبریدمان (برداشتن بافت‌های مرده) یا پیوند پوست نیز ممکن است ضروری باشد.

3. آیا می‌توان از عفونت سوختگی پیشگیری کرد؟

بله. شستشوی اولیه با آب تمیز، استفاده از پانسمان استریل، رعایت بهداشت دست‌ها، اجتناب از دست‌کاری زخم و پایش منظم زخم می‌توانند خطر عفونت را کاهش دهند. برای سوختگی‌های شدید، واکسیناسیون کزاز نیز توصیه می‌شود.

4. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر تب مداوم، درد شدید، افزایش قرمزی و تورم، خروج چرک، بوی نامطبوع یا گسترش علائم به سایر نواحی بدن مشاهده شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد. همچنین، در صورتی که بیمار دچار سرگیجه، کاهش هوشیاری یا افت فشار خون شود، نیاز به مراقبت اورژانسی دارد.

5. آیا درمان‌های خانگی برای عفونت سوختگی مؤثر هستند؟

برخی مواد طبیعی مانند آلوئه‌ورا، عسل و روغن درخت چای خواص ضدمیکروبی دارند، اما هرگز نباید جایگزین درمان پزشکی شوند. در صورت وجود علائم عفونت، مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای تجویز شده ضروری است.

 

نویسنده: امیرحسین بزرگی

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده