تخمک گذاری (Ovulation) بخشی از چرخه قاعدگی زنان است که در طول آن یک یا چند تخمک در بدن آنها آزاد می‌شود. این چرخه به‌طور میانگین هر ۲۸ روز یک‌بار تکرار و توسط هورمون‌های جنسی کنترل می‌شود. سپس تخمک آزاد شده برای بارور شدن و انجام عمل لقاح آماده می‌شود که در صورت موفقیت، باعث تولد یک نوزاد خواهد شد. اما تمام این مراحل برای خانم‌هایی اتفاق می‌افتد که مشکلات باروری نداشته باشند. سالانه میلیون‌ها زن در جهان به دنبال رفع مشکل ناباروری خود هستند که یکی از دلایل اصلی آن، اختلال تخمک گذاری است. داشتن اطلاعات کافی درباره این سیکل مهم برای زوج‌هایی که قصد باروری دارند بسیار مهم است. این به موارد مختلفی مربوط می‌شود؛ از علائم و زمان تخمک گذاری گرفته تا ترفندهای افزایش و تحریک تخمک گذاری. پس در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات لازم را در این زمینه به دست آورید.
تخمک گذاری چیست؟
تخمک گذاری فرآیندی است که طی آن تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود. این اتفاق بخشی از چرخه تولید مثلی در زنان است و در صورتی‌که شرایط فراهم باشد، در پی آن باروری اتفاق می‌افتد. یک جنین دختر در بدو تولد دارای یک تا دو میلیون تخمک نابالغ است و با رسیدن به سن بلوغ جنسی، شروع به آزاد کردن این تخمک‌ها می‌کند. در بدن یک زن بالغ، به‌طور میانگین حدود ۳۰۰ الی ۴۰۰ تخمک آزاد شده وجود دارد که این تخمک‌ها می‌توانند دو سرنوشت متفاوت داشته باشند:
- بعد از رها شدن تخمک در صورت وجود اسپرم در محیط لوله‌های فالوپ، تخمک در دستگاه تناسلی بارور می‌شود. البته این عمل محدوده‌ای دارد و برای اینکه بارداری اتفاق بیفتد، یک سلول اسپرم باید تخمک را ظرف ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک گذاری بارور کند.
- اگر تخمک آزاد شده به هر دلیلی، مثل نبود اسپرم یا اختلالات دستگاه تولیدمثلی بارور نشود؛ پوشش رحم حدود دو هفته بعد از زمان تخمک گذاری ریخته شده و باعث شروع قاعدگی می‌شود.
خلاصه: تخمک گذاری فرآیندی است که طی آن تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود. این اتفاق بخشی از چرخه تولید مثلی زنان است و در صورتی‌که شرایط فراهم باشد، باروری اتفاق می‌افتد. بعد از رها شدن تخمک و در صورت وجود اسپرم در محیط لوله‌های فالوپ، تخمک در دستگاه تناسلی بارور می‌شود.
مراحل چرخه تخمک گذاری زنان
از ویژگی‌های بدن زنان، وجود یک سیکل تخمک گذاری منظم و ویژه است که به آن چرخه تولید مثلی نیز می‌گویند. این چرخه شامل ۴ فاز است که در هر فاز، میزان ترشح هورمون‌های جنسی، سلول‌های تشکیل شده، میزان ضخامت دیواره رحم، علائم و حتی رفتارهای خلقی خانم متفاوت است. این چهار فاز به شرح زیر هستند:
- قاعدگی (Menstruation): به روز اول تا پنجم چرخه دوران قاعدگی می‌گویند که احتمال بارداری در این مرحله صفر است. در این فاز، خونریزی جداره رحم انجام می‌شود که به همراه آن تخمک آزاد شده نیز دفع خواهد شد.
- فاز فولیکولار (Follicular): به روز ششم تا چهاردهم این چرخه، فاز فولیکولار گفته می‌شود. در سه روز منتهی به تخمک گذاری و خود آن روز (یعنی روز یازدهم الی چهاردهم چرخه)، بیشترین شانس برای بارداری وجود دارد. در این فاز افزایش ترشح هورمون استروژن رخ خواهد داد.
- تخمک گذاری (Ovulation): روز چهاردهم چرخه به روز تخمک گذاری معروف است. همان‌طور که گفته شد؛ در سه روز قبل تخمک گذاری و خود آن روز، بیشترین شانس برای باروری تخمک وجود دارد. پس مناسب‌ترین زمان برای انجام رابطه جنسی به قصد بارداری، سه روز قبل و خود روز چهاردهم سیکل تخمک گذاری است. در این روز عمل تخمک گذاری انجام خواهد شد که در آن تخمک‌ها بعد از رها شدن، به لوله‌های رحمی می‌روند.
- فاز لوتئال (Luteal): روز پانزدهم تا بیست‌وهشتم چرخه است که احتمال بارداری در این مرحله تقریباً غیرممکن است. در این فاز ترشح هورمون پروژسترون افزایش خواهد یافت که باعث ضخیم‌تر شدن دیواره رحم و ترشحات واژن بعد از تخمک گذاری می‌شود.
خلاصه: سیکل تخمک گذاری که به چرخه تولیدمثلی نیز معروف است؛ شامل ۴ فاز است که در هر فاز، میزان ترشح هورمون‌های جنسی، سلول‌های تشکیل شده و شانس بارداری متفاوت است.
علائم تخمک گذاری موفق چیست؟
علائم تخمک گذاری منظم و موفقیت‌آمیز به‌طور کلی شامل موارد زیر است:
- افزایش ترشحات مخاطی دهانه رحم: این ترشحات شفاف، لیز، کش‌دار و شبیه به سفیده تخم‌مرغ هستند و با افزایش سن، مقدار آنها کاهش می‌یابد.
- لکه‌بینی: بعضی از افراد لکه‌بینی دارند؛ اما این لکه‌بینی را نباید با پریودی اشتباه گرفت. چرا که به علت تخمک گذاری اتفاق می‌افتند.
- درد زیر شکم: این درد معمولاً به خاطر انقباض عضلانی اتفاق می‌افتد که با مصرف مسکن بهبود می‌یابد.
- سایر علائم: شامل افزایش دمای بدن، افزایش میل جنسی، افزایش میزان انرژی، حساس شدن سینه‌ها و نوسانات خلقی
این علائم تا حد زیادی مشترک با علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS) است؛ مانند نوسانات خلقی، حساس شدن سینه‌ها و دردهای شکمی که نباید با یکدیگر اشتباه گرفته شوند.
برای اطلاع از ویژگی‌های و علائم سندروم پیش از قاعدگی، به مقاله مربوط به PMS مراجعه کنید.
خلاصه: علائم یک سیکل موفق شامل افزایش دمای بدن، افزایش میل جنسی، افزایش میزان انرژی، حساس شدن سینه‌ها، نوسانات خلقی و درد زیر شکم در تخمک گذاری است.
علائم پایان تخمک گذاری
از علائم پایان روز تخمک گذاری می‌توانیم به کاهش درد عضلانی، کاهش میل جنسی، بهبودی خلق‌وخو و عادی شدن ترشحات مخاطی رحم اشاره کنیم. اگر این علامت‌ها را داشتید، به احتمال زیاد وارد فاز لوتئال دوره تخمک گذاری شده‌اید.
تشخیص روز تخمک گذاری
به‌طور کلی، چرخه قاعدگی افراد متفاوت است؛ بنابراین برای پیدا کردن تاریخ دقیق تخمک گذاری، نیاز به ثبت چند دوره سیکل قاعدگی و تخمک گذاری است. تشخیص دادن تایم تخمک گذاری به مدت زمان مرحله فولیکولی بستگی دارد. از ابتدای دوره قاعدگی، بین ۱۲ تا ۱۶ روز طول می‌کشد تا مرحله تخمک گذاری انجام شود. البته باید گفت که در برخی زنان، دوره قاعدگی نامنظم است که این اتفاق تشخیص روز تخمک گذاری را سخت‌تر می‌کند.
خلاصه: چرخه قاعدگی افراد متفاوت است؛ بنابراین برای پیدا کردن تاریخ دقیق تخمک گذاری، نیاز به ثبت چند دوره سیکل قاعدگی است. در برخی زنان، دوره قاعدگی نامنظم است که تشخیص روز تخمک گذاری را دشوار می‌کند.
کیت تخمک گذاری چیست؟
یکی از راه‌های تشخیص تخمک گذاری، استفاده از کیت‌های به‌خصوصی به نام کیت تخمک گذاری است که می‌تواند در عرض چند ساعت تا چند روز، زمان رها شدن تخمک را پیش‌بینی کند. در پایان مرحله فولیکولی، میزان ترشح هورمون LH افزایش می‌یابد. افزایش این هورمون، اساس تست‌های تشخیص تخمک گذاری است که اگر تخمک گذاری در حال اتفاق افتادن باشد، خط کنترل کیت تیره‌رنگ می‌شود. پس تیره شدن خط کنترل این کیت، نشان‌دهنده این است که عمل تخمک گذاری دارد اتفاق می‌افتد.
نحوه استفاده از کیت تخمک گذاری
ابتدا باید طول سیکل قاعدگی فرد مشخص شود (از اولین روز شروع قاعدگی تا روز قبل از آغاز قاعدگی بعدی). سپس نمونه ادرار روزی یک بار در بازه زمانی مشخص (۱۰ صبح تا ۸ شب) جمع‌آوری می‌شود و برای انجام تست مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ که بهتر است از ادرار صبحگاهی استفاده نشود. در صورت مثبت بودن نتیجه تست، بین ۱۶ تا ۳۶ ساعت بعد باید مقاربت انجام شود تا شانس بارداری افزایش یابد.
محاسبه زمان تخمک گذاری بعد از پریودی
همان‌طور که قبلاً گفته شد، تخمک گذاری معمولاً در روز ۱۴ چرخه قاعدگی شما اتفاق می‌افتد؛ اما این برای همه یکسان نیست. اگر یک خانم در سن باروری باشد، سیکل قاعدگی‌اش بین ۲۸ تا ۳۲ روز طول می‌کشد و تخمک گذاری معمولاً بین روزهای ۱۰ تا ۱۹ این چرخه، یعنی حدود ۱۲ تا ۱۶ روز قبل از قاعدگی بعدی انجام می‌شود. به طور میانگین، اگر سیکل قاعدگی را ۲۸ روزه در نظر بگیریم؛ روز چهاردهم روز تخمک گذاری است. در سیکل‌های نامنظم با کم کردن ۱۴ روز از روز پریود شدن، روز تخمک گذاری به دست می‌آید.
افزایش وزن در تخمک گذاری
افزایش وزن در دوران تخمک گذاری شایع و طبیعی است. دو علت اساسی برای این موضوع وجود دارد:
- احتباس مایعات: به دلیل افزایش هورمون‌های جنسی زنانه
- نفخ: به دلیل افزایش انقباضات شکمی
با داشتن یک رژیم غذایی مناسب که حاوی حداقل حبوبات و فیبر‌های غذایی نفاخ باشد، می‌توان تا حدودی از افزایش وزن در دوره تخمک گذاری جلوگیری کرد.
امکان برگشت تخمک گذاری در یائسگی
علائمی مانند گرگرفتگی و پریودهای نامنظم، از علائم یائسگی است. این بدین معناست که شما کم‌کم قدرت باروری خود را از دست می‌دهید. با گذشت یک سال از دوران یائسگی، به طور قطع می‌توان گفت که شما یائسه شده‌اید. در این زمان دیگر تخمک گذاری اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین امکان برگشت تخمک گذاری در یائسگی وجود ندارد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در این مورد، پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوط به دوران یائسگی زنان را در وب‌سایت زیوش مطالعه کنید.
اولین تخمک گذاری بعد از سقط جنین
پس از سقط جنین با برگشت هورمون‌ها به حالت عادی، تخمک گذاری هم دوباره شروع می‌شود. تخمک گذاری دو هفته و پریودی بین ۴ تا ۶ هفته بعد از سقط جنین رخ می‌دهد. شروع تخمک گذاری بعد از سقط جنین، علائمی مانند یبوست، نفخ، بالا رفتن دمای بدن، ترشحات غلیظ، لکه‌بینی، افزایش زمان رابطه جنسی و احساس درد در ناحیه سینه دارد. در صورتی که چند مورد از این علائم را داشته باشید، می‌توان گفت که تخمک گذاری شروع شده است.
اپلیکیشن‌های مفید در زمینه تخمک گذاری
اپلیکیشن‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به شما در پیگیری سیکل قاعدگی کمک کنند. نحوه کار با این برنامه‌ها به این صورت است که شما با وارد کردن آخرین تاریخ پریودی و طول پریودی، اطلاعات لازم را به برنامه می‌دهید. در نهایت اپلیکیشن تاریخ احتمالی تخمک گذاری شما را مشخص می‌کند. علاوه بر آن، شما می‌توانید هر تغییری که در سیکل قاعدگی ایجاد شده است را در اپلیکیشن اعمال کنید. بنابراین یک رکورد کامل و عالی از چرخه تخمک گذاری خود خواهید داشت. از جمله این اپلیکیشن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- HUMy Calendar
- Period Plus
- Flo
- EVE
- ایمپو
- پی‌وی
تاثیر قرص اورژانسی در زمان تخمک گذاری
قرص اورژانسی می‌تواند به شکل‌های مختلفی بر تخمک گذاری تاثیر بگذارد. برخی از آنها شامل موارد زیر است:
تاثیر روی خونریزی
ممکن است بلافاصله پس از مصرف قرص اورژانسی، یا در فاصله زمانی مصرف قرص تا قاعدگی بعدی خود، دچار خونریزی یا لکه‌بینی شوید که این امر طبیعی است و لزوماً به معنی بارداری نیست.
تاثیر در چرخه قاعدگی
قاعدگی ممکن است زودتر یا دیرتر از حد معمول شروع شود. همچنین ممکن است سنگین‌تر، سبک‌تر یا با لکه‌های بیشتری همراه باشد.
تاثیر در بارداری
اگر پس از گذشت سه هفته از مصرف قرص، قاعدگی شما شروع نشد، احتمال این وجود دارد که جنین شکل گرفته است.
دیگر عوارض جانبی قرص اورژانسی شامل تهوع و استفراغ، خستگی، سردرد و سرگیجه، و درد در ناحیه شکم یا سینه است. توجه کنید که اگر خونریزی شدید، درد در ناحیه شکم، لکه‌بینی مداوم یا خونریزی نامنظم را تجربه می‌کنید؛ بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
خلاصه: در صورت مصرف قرص اورژانسی ممکن است چرخه قاعدگی و خونریزی تحت تاثیر قرار بگیرند. علاوه‌براین موارد، ممکن است تهوع، خستگی، درد و سرگیجه نیز بروز پیدا کنند.
داروهای تحریک کننده تخمک گذاری
استفاده از داروی تحریک تخمک گذاری بیشتر برای درمان ناباروری خانم‌هایی مفید است که مشکلاتی در سیکل تخمک گذاری خود دارند. از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کلومفین
کلومیفن یک داروی خوراکی است که گیرنده‌های استروژن را مسدود و تولید هورمون محرک فولیکول (FSH) را تحریک می‌کند. این دارو معمولاً اولین درمان برای زنانی است که دارای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا قاعدگی نامنظم هستند؛ با این حال، برای آنها خطر ایجاد تعداد زیادی فولیکول وجود دارد که می‌تواند منجر به زایمان چندقلویی شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، به مقاله سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در زیوش مراجعه کنید.
لتروزول
لتروزول یک داروی خوراکی است که تولید استروژن را کاهش می‌دهد. این دارو معمولاً برای زنانی با بیماری PCOS توصیه می‌شود؛ زیرا تحقیقات نشان داده‌اند که این دارو برای درمان بیماری سندرم تخمدان پلی‌کیستیک موثرتر است.
گنادوتروپین‌ها
گنادوتروپین‌ها نوعی از داروهای تزریقی هستند که از FSH یا از ترکیبی از FSH و LH تشکیل شده‌اند و معروف‌ترین آن هورمون گنادوتروپین انسانی (hCG) است. این دارو معمولاً برای تحریک تخمک گذاری در خانم‌هایی استفاده می‌شود که مشکل چرخه تخمک گذاری دارند؛ بدین ترتیب تخمک گذاری حدود ۳۶ ساعت پس از تزریق hCG رخ می‌دهد. در حین مصرف این داروها، معمولاً نظارت مکرر پزشک لازم است که این شامل سونوگرافی، اندازه‌گیری سطح استروژن خون و آزمایش هورمون لوتئینه‌کننده (LH) در ادرار است.
خلاصه: داروهای کلومیفن، لتروزول و گنادوتروپین‌ها در درمان ناباروری برای خانم‌های دچار مشکلات در سیکل تخمک گذاری خود استفاده می‌شوند.
تحریک تخمک گذاری با داروهای گیاهی
برخی از گیاهان و مکمل‌های طبیعی ممکن است در افزایش تخمک گذاری موثر باشند؛ اما تحقیقات کافی درباره اثربخشی آنها صورت نگرفته است. به همین دلیل ممکن است با داروهای اصلی این مشکلات، تداخلاتی داشته باشند. توجه کنید که این داروها را سرخود مصرف نکنید و قبل از هرگونه اقدامی، به مشورت با پزشک یا داروساز بپردازید. در این بخش، به معرفی ۶ مورد از معروف‌ترین گیاهانی می‌پردازیم که باعث افزایش تخمک گذاری می‌شوند:
- چای مریم‌گلی: این گیاه به تنظیم هورمون‌های زنانه کمک می‌کند و می‌تواند به همراه داروهای درمان اختلالات ناباروری استفاده شود.
- رازیانه: رازیانه حاوی ترکیبات فیتو استروژنی است؛ یعنی ترکیباتی با اثر مشابه استروژن دارد که می‌توانند به تنظیم چرخه قاعدگی و افزایش تخمک گذاری کمک کنند.
- ماکا: ریشه این گیاه به تعادل هورمون‌های جنسی و افزایش باروری کمک می‌کند.
- شیرین‌بیان: این گیاه نیز مانند رازیانه حاوی ترکیبات فیتواستروژنی است و به تنظیم هورمون‌های جنسی کمک می‌کند؛ هرچند که این گیاه باعث افزایش فشار خون می‌شود و باید با احتیاط مصرف شود.
- زردچوبه: دارای ترکیبی به نام کورکومین است که خواص ضد التهابی دارد و ممکن است به بهبود عملکرد تخمدان‌ها کمک کند.
- گیاه آلوئه‌ورا: به عنوان یک مکمل طبیعی، به تنظیم هورمون‌ها و بهبود باروری کمک می‌کند.
خلاصه: گیاهان و مکمل‌های طبیعی نیز ممکن است در افزایش تخمک گذاری موثر باشند. معروف‌ترین گیاهان در این زمینه ماکا، زردچوبه، رازیانه و مریم گلی هستند. توجه کنید که این داروها را سرخود مصرف نکنید و قبل از هرگونه اقدامی، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
تحریک تخمک گذاری در طب سنتی
حکیمان طب سنتی برای دستیابی به یک سبک زندگی سالم و افزایش قدرت باروری، شش اصل کاربردی و مفید ارائه داده‌اند که شامل موارد زیر است:
- تنظیم و بهبود کیفیت هوای منزل
- تغذیه مناسب
- تنظیم زمان خواب و بیداری
- حرکت و سکون (شامل ورزش، ماساژ و فعالیت‌های بدنی مناسب)
- تنظیم فرآیند جذب و دفع مواد در بدن (دریافت مواد مفید و دفع مواد مضر از طریق روش‌های مختلف)
- توجه به حالات روحی و سلامت روانی
یکی از روش‌های کمکی در طب سنتی برای افزایش تخمک گذاری و درمان تنبلی تخمدان، طب سوزنی است. تحقیقات نشان داده‌اند این روش می‌تواند حتی به عنوان یک درمان جایگزین و مؤثر برای بیماری PCOS مورد استفاده قرار گیرد. طب سوزنی از چند جهت به بهبود تخمک گذاری کمک می‌کند:
- جریان خون را در تخمدان‌ها افزایش می‌دهد.
- سطح کورتیزول را کاهش دهد.
- به کاهش وزن کمک می‌کند.
- حساسیت به گیرنده‌های انسولینی را بهبود می‌بخشد.
خلاصه: توصیه‌های طب سنتی در زمینه بهبود این بیماری شامل تنظیم و بهبود کیفیت هوای منزل، تغذیه مناسب، تنظیم زمان خواب و بیداری، حرکت و سکون و تنظیم فرآیند جذب و دفع مواد در بدن است. طب سوزنی نیز می‌تواند در بهبود تخمک گذاری موثر باشد.
تخمک گذاری بدون ترشح
برخی از زنانی که با مشکل خشکی واژن مواجه هستند؛ ممکن است در طول دوره تخمک گذاری خود هیچ ترشحاتی مشاهده نکنند. این موضوع به معنای عدم رها شدن تخمک از فولیکول بالغ نیست و حتی این زنان ممکن است درد شدید تخمک گذاری و بارداری را تجربه کنند؛ بدون آنکه مخاط پنیری‌شکل دهانه رحم را مشاهده کنند. شناختن بدن خود و بررسی تغییرات آن در طول زمان، می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر با این مسائل کنار بیایید و در صورت نیاز، اقدام به دریافت مشاوره پزشکی کنید.
در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر درباره این مسئله، به مقاله جامع داروخانه زیوش درباره خشکی واژن مراجعه کنید.
تخمک گذاری بعد از قطع روش‌های پیشگیری از بارداری
تخمک گذاری می‌تواند خیلی سریع پس از قطع استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری آغاز شود؛ ولی زمان‌بندی شروع آن بسته به فرد و نوع روش پیشگیری او متفاوت است. این روش‌ها به شرح زیر هستند:
روش چسب پیشگیری از بارداری یا حلقه واژنی
بیشتر افراد یک تا سه ماه پس از قطع این روش، دوباره تخمک گذاری را آغاز می‌کنند. پس ممکن است بلافاصله پس از قطع استفاده - حتی اگر پریود هم نشده باشید - باردار شوید.
روش پیشگیری از بارداری به‌صورت تزریقی (دپو-پروورا)
پس از قطع پیشگیری از بارداری به روش تزریقی، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا باردار شوید. اثرات این تزریق باعث می‌شوند تا حدود ۱۵ هفته و حتی ۱۰ ماه طول بکشد تا چرخه قاعدگی شما به حالت طبیعی بازگردد.
قرص‌های ضدبارداری
تخمک گذاری می‌تواند به‌محض شروع چرخه بعدی شما آغاز شود؛ اما این موضوع بستگی به خود فرد هم دارد. برخی از زنان در عرض چند هفته تخمک گذاری می‌کنند؛ در حالی که این برای دیگران ممکن است بیشتر طول بکشد.
اگر می‌خواهید بیشتر درباره انواع قرص اورژانسی، کاربرد و عوارض جانبی آنها بیشتر بدانید، سری به مقاله زیوش در این خصوص بزنید.
دستگاه‌های داخل رحمی (IUD)
دو نوع IUD وجود دارد؛ مسی و هورمونی. برای امکان ایجاد بارداری مجدد، پزشک باید هر نوع از این دستگاه‌ها را که در رحم فرد قرار داده شده است، حذف کند. بعد از برداشته شدن IUD، فرایند باروری خانم دوباره شروع می‌شود.
کاندوم‌ها
کاندوم‌های واژینال نیز از پرمصرف‌ترین روش‌های جلوگیری از بارداری هستند که می‌توانند زمان تخمک گذاری را تا چرخه‌ی بعدی به تاخیر بیندازند.
اگر می‌خواهید درباره انواع کاندوم بیشتر بدانید، مقاله زیوش در این مورد را مطالعه کنید.
خلاصه: تخمک گذاری می‌تواند سریعاً پس از توقف روش‌های پیشگیری از بارداری آغاز شود؛ ولی زمان‌بندی شروع آن بسته به فرد و نوع روش پیشگیری، از یک روز تا ده ماه متغیر است.
دو نشانه مهم تخمک گذاری بعد از قطع پیشگیری از بارداری
با مشاهده این دو نشانه می‌توان به شروع مجدد تخمک گذاری پی برد:
ترشحات سفیده تخم‌مرغی
این نوع از مخاط گردن رحم می‌تواند سه تا چهار روز قبل از تخمک گذاری ظاهر شود؛ این ترشحات تخمک گذاری شبیه به سفیده تخم‌مرغ و به‌صورت شفاف، لیز و کش‌دار هستند.
افزایش دمای پایه بدن
دمای پایه بدن شما پایین‌ترین دمای بدن در حالت استراحت است که می‌توانید برای اندازه‌گیری آن از دماسنج بازال یا دیجیتال استفاده کنید.
تخمک گذاری در پریود نامنظم
تخمک گذاری و قاعدگی نامنظم می‌توانند به چندین طریق با هم مرتبط باشند. به طور مثال می‌توان موارد زیر را بررسی کرد:
پدیده عدم تخمک گذاری (Anovulation)
عدم تخمک گذاری وضعیتی است که در آن بدن در سیکل قاعدگی تخمکی آزاد نمی‌کند. این وضعیت یکی از علل شایع ناباروری است و می‌تواند به دلایل مختلفی مثل عدم تعادل هورمونی ایجاد شود. این پدیده با داروهای باروری قابل درمان است؛ اما سایر شرایطی که باعث ایجاد آن شده‌اند نیز باید بررسی شوند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
یک بیماری شایع در خانم‌ها است که می‌تواند با مختل کردن تعادل هورمونی بدن، باعث تخمک گذاری دردناک و نامنظم شود.
وزن
وزن بسیار کم یا زیاد می‌تواند عملکرد هورمونی بدن را مختل کند و منجر به تخمک گذاری نامنظم و ایجاد درد شدید در این چرخه شود.
بیماری‌های تیروئیدی
پرکاری یا کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث تخمک گذاری دردناک و نامنظم شود.
استرس
استرس نیز می‌تواند منجر به اختلالات تخمک گذاری در زنان شود؛ پس حفظ سلامت روحی و روانی برای بهبود باروری بسیار مهم است.
پیش‌بینی بهترین زمان برای باردار شدن با وجود قاعدگی‌های نامنظم دشوار است. با این حال تا زمانی که یک خانم تخمک گذاری می‌کند؛ شانس خوبی برای باردار شدن دارد. یکی از روش‌های افزایش شانس بارداری این است که در طول سیکل تخمک گذاری به‌طور مکرر رابطه جنسی داشته باشید؛ به‌ویژه در روزهای زوج چرخه این کار را تکرار کنید.
خلاصه: تخمک گذاری و قاعدگی نامنظم می‌توانند از چندین راه به‌هم مرتبط باشند. مواردی چون استرس، اضافه وزن، بیماری‌های تیروئید و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در این زمینه قابل بررسی هستند.
خونریزی و لکه‌بینی در زمان تخمک گذاری
خونریزی هنگام تخمک گذاری معمولاً به شکل لکه‌بینی‌های خفیف دیده می‌شود که به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد و امری طبیعی محسوب می‌شود. تقریباً ۵ درصد افراد این حالت را تجربه می‌کنند که البته در تمام روزهای چرخه آنها دیده نمی‌شود و معمولاً یک تا سه روز طول می‌کشد. حجم خون در این زمان زیاد نیست و فقط هنگام پاک کردن لکه از لباس زیر، لکه خونی کوچکی مشاهده می‌شود.
دمای بدن در زمان تخمک گذاری
دمای پایه بدن زنان در آغاز سیکل قاعدگی به‌طور معمول ثابت و بین ۳۶.۲ تا ۳۶.۴ درجه سانتی‌گراد باقی می‌ماند. با نزدیک شدن به زمان تخمک گذاری، یک کاهش جزئی در دما مشاهده می‌شود و پس از شروع آن، دمای بدن افزایش قابل توجهی (حدود ۰.۴ تا ۱ درجه) پیدا می‌کند. یکی از روش‌های تشخیص تاریخ تخمک گذاری دقیق، پیگیری دمای پایه بدن طی چند ماه است. برای این کار، بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب، دمای بدن خود را با دماسنج دیجیتالی اندازه‌گیری کنید و هر روز صبح این اطلاعات را ثبت کنید.
به یاد داشته باشید که دمای بدن ممکن است نیم درجه یا بیشتر نوسان داشته باشد؛ بنابراین به نوسانات کوچک توجه نکنید و به دنبال یک روند رو به افزایش باشید. پس از چند ماه، این داده‌ها به شما کمک می‌کند تا تاریخ دقیق تخمک گذاری را بهتر شناسایی کنید و بر اساس آن، به برنامه‌ریزی برای بارداری بپردازید. پیش‌بینی زمان تخمک گذاری علاوه بر اینکه برای بارداری مهم است، می‌تواند سرنخی درباره علت برخی از نشانه‌های ناگهانی باشد. با آگاهی از علائم تخمک گذاری؛ چه قصد بارداری داشته باشید و چه نه، می‌توانید برای این تغییرات بهتر آماده شوید.
خلاصه: یکی از نشانه‌های اصلی برای مشخص شدن تخمک گذاری، افزایش دمای پایه بدن است. برای تشخیص تاریخ تخمک گذاری دقیق، دمای پایه بدن خود را طی چند ماه توسط یک دماسنج دیجیتالی دقیق اندازه‌گیری و روند تغییرات آن را پیگیری کنید.
علت تخمک گذاری دردناک چیست؟
دردی که در این دوران احساس می‌شود، خوش‌خیم و از بین‌رونده است که به‌صورت درد زیر شکم بعد از تخمک گذاری رخ می‌دهد. این درد معمولاً در یک سمت شکم یا لگن حس می‌شود و می‌تواند از یک ناراحتی خفیف تا درد شدید متغیر باشد. درد شدید تخمک گذاری می‌تواند سرنخی از بیماری‌های احتمالی باشد و بی‌توجهی به آن در بسیاری از موارد خطرناک خواهد بود. برخی ویژگی‌های طبیعی مربوط به درد زمان تخمک گذاری، به صورت زیر است:
- زمان بروز این درد می‌تواند درست قبل، در حین یا بعد از تخمک گذاری رخ دهد که به‌طور معمول بین روزهای ۷ تا ۲۴ چرخه تخمک گذاری زنان اتفاق می‌افتد.
- نحوه احساس درد می‌تواند از یک ناراحتی خفیف تا انقباضات متغیر باشد.
- مدت زمان درد می‌تواند از چند دقیقه تا چند روز طول بکشد.
- معمولاً درد در یک سمت شکم یا لگن احساس می‌شود؛ اما ممکن است در هر دوره ماهانه تغییر مکان دهد.
برخی از زنان ممکن است احساس تهوع، خونریزی واژینال یا ترشح داشته باشند که این علائم نیز طبیعی و بدون خطر است.
دلایل تخمک گذاری دردناک
علت‌های تخمک گذاری دردناک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- رشد زیاد فولیکول که سطح تخمدان را دچار کشیدگی و تحریک می‌کند.
- آزاد شدن مایع یا خون از فولیکول پاره شده که باعث تحریک پوشش شکم می‌شود.
راهکار های کاهش درد تخمک گذاری
درد زمان تخمک گذاری، به طور طبیعی برای اکثر خانم‌ها رخ می‌دهد. مدیریت این درد می‌تواند کمی سخت باشد و حتی باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه زنان شود. در این قسمت، به برخی از راهکار‌های کاهش درد زیر شکم در زمان تخمک گذاری اشاره می‌کنیم:
- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن
- اعمال گرما به ناحیه به مدت ۲۰ دقیقه
- انجام حرکات کششی ملایم
سخن پایانی
در این مقاله، به این موضوع پرداختیم که تخمک گذاری چیست و چه علائم و نشانه‌هایی دارد. همچنین از دلایل اهمیت آن نیز صحبت کردیم و گفتیم که برای بارداری سریع‌تر و مطمئن‌تر، بهتر است رابطه جنسی خود را در زمان تخمک گذاری برقرار کنید. این دوران، یکی از مهم‌ترین دوران زندگی خانم‌ها است؛ چون سیکل تخمک گذاری تعیین کننده سلامت باروری آنها است. البته برای اینکه از تخمک گذاری خود مطمئن شوید؛ باید علاوه بر خواندن این مقاله به سراغ متخصصان حرفه‌ای بروید تا راهنمایی‌های لازم را در این خصوص از آنها دریافت کنید.
سوالات متداول
احتمال بارداری بعد از تخمک گذاری چقدر است؟
بعد از تخمک گذاری - یعنی روز پانزدهم تا بیست و هشتم چرخه - فاز لوتئال شروع می‌شود که احتمال بارداری در این مرحله تقریبا غیر ممکن است.
احتمال بارداری در روز تخمک گذاری چقدر است؟
در این روز که به روز چهاردهم چرخه معروف است، شانس باروری زیادی وجود دارد. البته بهتر است که سه روز قبل از تخمک گذاری و خود روز تخمک گذاری، رابطه جنسی به قصد بارداری برقرار شود.
آیا بارداری روز قبل از تخمک گذاری امکان‌پذیر است؟
بیشترین شانس بارداری در سه روز منتهی به تخمک گذاری و خود روز تخمک گذاری (یعنی روز یازدهم الی چهاردهم چرخه) وجود دارد. پس رابطه جنسی حتی یک روز قبل از تخمک گذاری، ممکن است باعث بارداری خانم شود.
آیا بدون پریود شدن هم تخمک گذاری انجام می‌شود؟
اگرچه قاعدگی نامنظم به معنی وجود اختلال در نظم تخمک گذاری است؛ ولی این مسئله به معنی ناباروری و عدم تخمک گذاری نخواهد بود.
آیا در دوران بارداری تخمک گذاری انجام می‌شود؟
در دوران بارداری، به دلیل افزایش شدید هورمون پروژسترون (هورمون ممانعت کننده از تخمک گذاری مجدد و حفظ کننده بارداری)، تخمک گذاری مجددی رخ نخواهد داد.
اگر کیت تخمک گذاری منفی باشد احتمال بارداری وجود دارد؟
در صورتی که کیت تخمک گذاری منفی شود، این معنا را نمی‌دهد که احتمال بارداری صفر است. پس برای اطمینان بیشتر، می‌توانید با پزشک خود در مورد نتیجه تست مشورت کنید.
آیا افرادی هستند که هیچ دوره تخمک گذاری را تجربه نمی‌کنند؟
تخمک گذاری زمانی رخ نمی‌دهد که فرد دچار پدیده عدم تخمک گذاری یا AnOvulation Syndrome باشد؛ به این معنی که تخمدان‌ها تخمک آزاد نمی‌کنند. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که یکی از شایع‌ترین علل آن، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است.
آیا تخمک گذاری درد دارد؟
همان طور که گفته شد؛ درد زمان تخمک گذاری شایع و طبیعی است. این درد در زیر شکم - یعنی جایی که تخمدان تخمک را آزاد می کند - اتفاق می‌افتد. درد دوره تخمک گذاری از چند ساعت تا چند روز طول می کشد؛ اما خطرناک نیست و جای نگرانی ندارد.
آیا عفونت مانع تخمک گذاری می شود؟
خیر. تخمک گذاری تحت تاثیر هورمون‌های تخمدان انجام می‌شود و عفونت تاثیری بر آن ندارد. هرچند می‌تواند در زمان تخمک گذاری و یا علائم آن اثر گذار باشد.
نویسنده: مریم خمیسی
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده