ان-استیل سیستئین (NAC) از آمینو اسید سیستئین مشتق شده است و به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی‌اش برای سلامت عمومی بدن مفید است. این ترکیب به تولید گلوتاتیون در سلول‌ها کمک می‌کند که یک آنتی‌اکسیدان قوی است و با از بین بردن رادیکال‌های آزاد از آسیب به سلول‌ها جلوگیری می‌کند.

ان-استیل سیستئین دارای طیف وسیعی از خواص و کاربردهای درمانی است. برای درمان مسمومیت با استامینوفن و پیشگیری از آسیب‌های کبدی ناشی از آن مؤثر است. همچنین می‌تواند ترشحات غلیظ مخاطی در بیماری‌های ریوی را کاهش دهد و به رقیق شدن خلط کمک کند.

در ادامه به بررسی جامع ان-استیل سیستئین از جمله خواص درمانی، روش‌های صحیح مصرف و عوارض جانبی احتمالی آن خواهیم پرداخت و به سوالاتی از قبیل استیل سیستئین چیست؟ استیل سیستئین رو چطور مصرف کنیم؟ استیل سیستئین برای چی خوبه؟ و مواردی از این دست که کاربران در فضای وب جستجو کرده‌اند، پاسخ می‌دهیم.

جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات داروی ان استیل سیستئین را در اختیار شما قرار می‌دهد:

طبقه‌بندی دارویی	پادزهر (Antidote)، موکولیتیک (Mucolytic Agent)
اشکال دارویی	قرص جوشان 200 و 600 میلی‌گرم ساشه 100، 200 و 600 میلی‌گرم قرص 200 و 600 میلی‌گرم آمپول 2 گرم در 10 میلی‌لیتر محلول استنشاقی فلویموسیل 300 میلی گرم/3میلی لیتر
موارد مصرف اصلی	درمان مسمومیت با استامینوفن (پادزهر) رقیق کننده خلط
نحوه مصرف رایج	نوع خوراکی این دارو به طور معمول در دوزهای ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز تجویز می‌شود که با توجه به شرایط بیمار این میزان می‌تواند متفاوت باشد.
تداخلات دارویی مهم^	داروهای ضدسرفه نیتروگلیسیرین
برندهای تجاری معروف	ی سی سی (ACC)، موکو فلوگان (Mucoflugan)، زیموسیل (Zymucil)، فلویموسیل (Fluimucil)، اکسی نیس (EXI-NACE)، آوی ان استیل (AVI N-ACETYL)، لانگ تیل (Lungtyl)، موکوسولوین (Mucosolvin)، اسلیت (Oslyt)

^داروهای فهرست‌شده در این جدول، تمامی تداخلات دارویی ان استیل سیستئین را شامل نمی‌شوند. بنابراین، در صورت مصرف هرگونه دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

کاربرد استیل سیستئین

ان-استیل سیستئین طیف وسیعی از کاربردهای درمانی دارد؛ با این حال، دو کاربرد مهم و اثبات‌شده آن عبارت‌اند از:

درمان مسمومیت با استامینوفن

مصرف بیش از حد استامینوفن یکی از شایع‌ترین علل مسمومیت‌های دارویی است که می‌تواند به آسیب شدید کبدی منجر شود. ان-استیل سیستئین با افزایش سطح گلوتاتیون، یک آنتی‌اکسیدان قوی در بدن، اثرات سمی استامینوفن بر کبد را کاهش می‌دهد. این دارو به عنوان پادزهر در موارد مسمومیت حاد تجویز می‌شود و باید در سریع‌ترین زمان ممکن و بر اساس پروتکل‌های دقیق مصرف شود. میزان و روش مصرف (خوراکی یا تزریقی) بسته به شدت مسمومیت و شرایط بیمار تعیین می‌شود. در صورت مصرف بیش از حد استامینوفن، مراجعه فوری به مراکز درمانی ضروری است.

خلط‌آور و رقیق‌کننده ترشحات

یکی از ویژگی‌های مهم ان-استیل سیستئین، خاصیت موکولیتیکی آن است؛ یعنی می‌تواند غلظت و چسبندگی مخاط در راه‌های تنفسی را کاهش دهد. این دارو با کاهش چسبندگی و روان‌تر کردن ترشحات، به دفع خلط هنگام سرفه کمک می‌کند و به همین دلیل، به‌عنوان یک دارو برای پاکسازی ریه از عفونت نیز شناخته می‌شود.

ان استیل سیستئین به‌صورت درمان کمکی در بیمارانی که دارای ترشحات غیرطبیعی، چسبناک یا غلیظ مخاطی هستند، در موارد زیر می‌تواند با دستور پزشک استفاده شود:

1. بیماری‌های مزمن ریوی و برونشی مانند بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، سل و …

2. بیماری‌های حاد ریوی و برونشی (شامل موارد مرتبط با عفونت ریه) مانند ذات الریه (پنومونی) و برونشیت

3. عوارض ریوی مرتبط با بیماری‌های خاص مانند فیبروز کیستیک و درمان‌ کمکی برای مدیریت ترشحات در بیماران دارای تراکئوستومی

نحوه مصرف استیل سیستئین

نحوه مصرف NAC (ناک) بسته به علت تجویز متفاوت است. همچنین در موارد خاص، مانند درمان بیماران مبتلا به اختلالات مزمن ریوی (COPD) یا فیبروز کیستیک، ممکن است پزشک دوز متفاوتی را تجویز کند. در ادامه نحوه و مقدار مصرف این دارو در برخی شرایط رایج بررسی می‌شود:

نحوه مصرف استیل سیستئین برای مسمومیت با استامینوفن

زمانی که از این دارو برای کاهش اثرات مسمومیت با استامینوفن استفاده می‌شود، درمان باید حداکثر ظرف 24 ساعت اول بعد از مسمومیت آغاز شود و مقدار مصرف آن باید کاملاً تحت نظر پزشک تعیین شود.

نحوه مصرف استیل سیستئین برای اثرات خلط‌آوری

روزانه 1 تا 2 قرص جوشان 600 میلی گرمی به‌این منظور می‌توان مصرف کرد. توصیه می‌شود یکی از دوزها عصر مصرف شود.

درصورتی که قصد مصرف ناک را دارید، به نکات زیر توجه کنید تا بیش‌ترین اثربخشی را مشاهده کنید:

• از تغییر خودسرانه دوز مصرفی، قطع مصرف یا مصرف بیش از میزان تجویزشده خودداری کنید. رعایت این نکته برای حفظ اثربخشی دارو و پیشگیری از عوارض جانبی بسیار حائز اهمیت است.

• بهترین زمان مصرف این دارو، زمانی است که معده خالی باشد (یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا)، زیرا جذب آن در این حالت بهتر انجام می‌شود. در صورتی که مصرف با معده خالی باعث ناراحتی شود، می‌توانید دارو را همراه غذا مصرف کنید.

• مصرف NAC ممکن است معده را تحریک کند، بنابراین توصیه می‌شود آن را همراه با آب فراوان مصرف کنید تا این عارضه کاهش یابد. مصرف آب کافی همچنین می‌تواند به بهبود عملکرد استیل سیستئین کمک کند.

• دوزهای بالاتر از 1200 میلی‌گرم در روز تنها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند. مصرف خودسرانه این دوزها می‌تواند به عوارض جدی منجر شود.

• اگر از قرص جوشان استفاده می‌کنید، محلول تهیه‌شده باید حداکثر تا دو ساعت پس از آماده‌سازی مصرف شود. به محلول آماده شده هیچ چیز دیگری نباید اضافه شود.

• اگر بیمار تا یک ساعت بعد از مصرف دارو دچار استفراغ شد، به پزشک اطلاع دهید، شاید نیاز به دریافت مجدد دوز دارو باشد.

• ساشه‌های استیل سیستئین را مطابق دستور پزشک در یک لیوان آب سرد حل کنید و محلول تهیه‌شده را بلافاصله مصرف کنید. برای دریافت کامل دوز دارو، تمام محلول آماده شده باید مصرف شود.

• از مخلوط کردن محلول تهیه‌شده با داروها یا مایعات دیگر (به‌جز آب) خودداری کنید، زیرا این کار ممکن است اثربخشی دارو را کاهش دهد یا باعث بروز عوارض ناخواسته شود.

عوارض جانبی احتمالی ان استیل سیستئین

همه داروها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند، اما بسیاری از افراد هیچ عارضه‌ای تجربه نمی‌کنند یا فقط با عوارض خفیف روبه‌رو می‌شوند. در ادامه به بررسی برخی عوارض جانبی ان استیل سیستئین می‌پردازیم:

• مصرف خوراکی ممکن است باعث خشکی دهان، ناراحتی معده، تهوع، استفراغ و اسهال شود.

• مصرف استنشاقی ممکن است عوارضی مانند تورم در دهان، آبریزش بینی، خواب‌آلودگی، تعریق سرد و احساس تنگی در قفسه سینه به همراه داشته باشد.

در صورت بروز واکنش آلرژیک، فوراً به پزشک مراجعه کنید. علائم آلرژی عبارت‌اند از: بثورات پوستی، کهیر، خارش، پوست قرمز، متورم، تاول‌دار یا پوسته پوسته شده با یا بدون تب، خس خس سینه، سفتی در قفسه سینه یا گلو، مشکل در تنفس و تنگی نفس، بلع یا صحبت کردن، گرفتگی صدا غیر معمول، یا تورم دهان، صورت، لب ها، زبان یا گلو.

تداخلات دارویی استیل سیستئین

تداخل دارویی جدی برای این دارو گزارش نشده است. با این حال، توصیه می‌شود در صورت مصرف هر نوع داروی گیاهی، شیمیایی یا مکمل به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. از جمله داروهایی که ممکن است با استیل سیستئین تداخل داشته باشند:

• داروهای ضد سرفه (مانند دکسترومتورفان)

• نیتروگلیسرین

موارد هشدار مصرف ان استیل سیستئین

پیش از مصرف این دارو به نکات زیر توجه کنید:

• این دارو به تسهیل سرفه و خروج خلط یا ترشحات کمک می‌کند و در ابتدای مصرف، ممکن است میزان خلط یا ترشحات تنفسی افزایش یابد. اگر در سرفه کردن و خارج کردن ترشحات تنفسی خود مشکل دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.

• در بیماران مبتلا به آسم یا دارای سابقه برونکواسپاسم، حتماً تحت نظر پزشک از این دارو استفاده کنید.

• اگر عمل جراحی در پیش دارید، در رابطه با ادامه یا قطع مصرف این دارو حتما با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است لازم باشد حداقل دو هفته قبل از جراحی مصرف این دارو را متوقف کنید.

• در کودکان حتما تحت نظر پزشک مصرف شود. با این حال، طبق منابع معتبر، مصرف روزانه بین 900 تا 2700 میلی‌گرم استیل سیستئین برای 12 هفته در کودکان بی‌خطر ارزیابی شده است.

• در صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند زخم معده، نارسایی قلبی یا اختلالات کلیوی، پزشک خود را پیش از شروع مصرف این دارو مطلع کنید.

• اگر به N-استیل سیستئین حساسیت دارید، از مصرف آن خودداری کنید.

مصرف ان استیل سیستئین در دوران بارداری و شیردهی

در ادامه به نکات مهم مربوط به ایمنی مصرف ان‌استیل‌سیستئین در دوران بارداری و شیردهی اشاره می‌شود:

مصرف ان استیل سیستئین در دوران بارداری

مصرف این دارو در دوران بارداری، چه به‌صورت خوراکی و چه استنشاقی، احتمالاً ایمن است. با اینکه استیل سیستئین از جفت عبور می‌کند، اما تا کنون شواهدی از آسیب به جنین گزارش نشده است. با این حال، مصرف این دارو تنها در صورت نیاز و با نظر پزشک توصیه می‌شود.

مصرف ان استیل سیستئین در دوران شیردهی

اطلاعات کافی درباره‌ی ترشح استیل سیستئین در شیر مادر و ایمنی مصرف آن در دوران شیردهی در دست نیست. به همین دلیل، مصرف این دارو در این دوران تنها باید با تجویز و تحت نظارت پزشک انجام شود.

در شرایط خاص مانند مسمومیت با استامینوفن، تصمیم‌گیری درباره‌ی ادامه یا قطع شیردهی باید با توجه به مزایای درمان برای مادر، فواید شیردهی برای نوزاد و احتمال مواجهه نوزاد با دارو صورت گیرد. در صورت نیاز، مادر می‌تواند تا خروج کامل دارو از بدن (حدود ۳۰ ساعت) شیر خود را بدوشد و دور بریزد.

مکمل‌های دارای اثرات مشابه استیل سیستئین

برخی افراد به‌دلیل طعم ناخوشایند یا بروز عوارض گوارشی مانند تهوع، در مصرف استیل سیستئین با مشکل مواجه هستند و به‌دنبال جایگزینی برای آن هستند. در این شرایط، بعضی مکمل‌های گیاهی با خاصیت خلط‌آوری می‌توانند به کاهش سرفه و خروج راحت‌تر مخاط کمک کنند.

مکمل‌های مؤثر در تسهیل خروج خلط

برخی افراد ممکن است مصرف ترکیبات طبیعی و گیاهی را ترجیح دهند. به‌همین دلیل در ادامه به بررسی عصاره‌های گیاهی که با اثر خلط‌آور، به تسهیل خروج مخاط از مجاری تنفسی و کاهش سرفه‌ کمک می‌کنند.

عصاره‌ آویشن (با نام علمی Thymus vulgaris) حاوی ترکیبات فعالی مانند تیمول و کارواکرول است که خواص ضدسرفه، خلط‌آور و ضداسپاسم دارند. عصاره گیاه عشقه (Hedera helix)، شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) و ختمی (Althaea officinalis) نیز از دیگر ترکیبات گیاهی مؤثر در تسکین سرفه و تسهیل خروج خلط هستند. در ادامه به معرفی تعدادی از مکمل‌های گیاهی جایگزین استیل سیستئین که حاوی این ترکیبات هستند، می‌پردازیم:

• شربت پروسپان انگلهارد

• شربت تیمکس ایران داروک

• شربت آوی پکت دینه

• شربت پلارژین پارس گیتا دارو

• شربت توسیان گل دارو

• شربت ضد سرفه کالیک نوتک فار

مکانیسم اثر استیل سیستئین

گروه سولفیدریل موجود در استیل سیستئین با تجزیه پل‌های دی‌سولفیدی در ترشحات غلیظ مجاری تنفسی، باعث ایجاد مولکول‌هایی با وزن مولکولی کمتر می‌شود. این فرایند به رقیق شدن مخاط و تسهیل خروج آن از طریق سرفه کمک می‌کند.

در موارد مسمومیت با استامینوفن، استیل سیستئین با بازسازی گلوتاتیون، ماده‌ای که متابولیت سمی استامینوفن به نام NAPQI را خنثی می‌کند، اثرات سمی دارو را کاهش می‌دهد.

جدول اشکال دارویی و برندهای استیل سیستئین

ان-استیل سیستئین با برندهای تجاری متفاوت و در اشکال دارویی متنوعی تولید می‌شود. در ادامه جدولی از اشکال دارویی و برندهای مختلف استیل سیستئین ارائه‌شده است:

نام برند	شکل دارویی و دوز دارو	شرکت سازنده/ شرکت واردکننده
موکوسولوین	قرص 200 میلی‌گرم	داروسازی تولید دارو
ای سی سی	قرص 200 میلی‌گرم	HEXAL (آلمان)/ بهستان دارو
استیل سیستئین فارماشیمی	قرص 200 میلی‌گرم	فارماشیمی
لانگ تیل	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	دارو سلامت فارمد
موستیل	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	ثنامد
اسستین	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	حکیم
اسلیت	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	اسوه
ای سی سی لانگ	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	HEXAL (آلمان)/ بهستان دارو
فلویموسیل	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	ZAMBON GROUP (سوئیس)/ درمان‌یاب دارو
استیل سیستئین آوه سینا	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	آوه سینا
استیل سیستئین حکیم	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	حکیم
استیل سیستئین آنی درمان	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	آنی درمان
استیل سیستئین کارن	قرص جوشان 600 میلی‌گرم	مکمل های غذایی حیاتی کارن
استیل سیستئین اکتوورکو	ساشه 600 میلی‌گرم و قرص جوشان 600 میلی‌گرم	اکتوورکو
اکسی-ناک	آمپول 2 گرم/10 میلی لیتر	اکسیر
هیدوناک	ویال 200 میلی‌گرم/میلی لیتر 25 میلی‌لیتر	ZAMBON GROUP (ایتالیا)/ درمان یاب دارو
فلویموسیل	محلول استنشاقی 300 میلی‌گرم/3 میلی‌لیتر	ZAMBON GROUP (ایتالیا)/ درمان یاب دارو

سخن پایانی

استیل سیستئین به‌عنوان یک داروی خلط‌آور می‌تواند به دفع خلط در افراد عادی و افراد سیگاری کمک کند. برای مشاهده بهترین اثر این دارو باید تحت نظر پزشک و با درنظر گرفتن بیماری‌های زمینه‌ای یا داروهای مصرفی مصرف شود

برای خرید استیل سیستئین می‌توانید با مراجعه به داروخانه‌های معتبر و ارائه نسخه پزشک اقدام کنید. در صورت تداوم مصرف می‌توانید با داروساز مشورت و دارو را تهیه کنید.

سؤالات متداول

1. قرص جوشان استیل سیستئین برای چیست؟

استیل سیستئین برای رقیق کردن خلط و تنفس بهتر در بیماران تنفسی و همینطور درمان مسمومیت با استامینوفن استفاده می‌شود.

2. آیا بوی نامطبوع دارو طبیعی است یا ممکن است نشانه‌ای از مشکل در کیفیت آن باشد؟

استشمام بوی گوگرد (که شبیه بوی تخم‌مرغ فاسد است) هنگام باز کردن آن، به دلیل ماهیت خاص دارو است و نشان‌دهنده فساد یا خرابی محصول نمی‌باشد.

3. استیل سیستئین در بدنسازی کاربرد دارد؟

برخی مطالعات نشان داده‌اند که استیل سیستئین با خواص آنتی‌اکسیدانی خود می‌تواند در کاهش آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از وزش کمک‌کننده باشد و به بهبود فرایند ریکاوری عضلانی و بهترشدن عملکرد ورزشکاران کمک کند.

4. قرص ان استیل سیستئین برای ترک اعتیاد مفید است؟

طبق مطالعات N-استیل سیستئین ممکن است در کاهش میل به مصرف مجدد مواد، کاهش علائم افسردگی و سندرم ترک کمک کند. اما مصرف این دارو به‌این منظور تنها درصورت تجویز پزشک، مجاز است.

5. آیا استیل سیستئین برای افراد سیگاری مفید است؟

ان-استیل سیستئین با خواص آنتی‌اکسیدانی خود و افزایش سطح گلوتاتیون، می‌تواند به افراد سیگاری در کاهش مصرف سیگار کمک کند. همچنین این ماده با خواص موکولیتیک (رقیق‌کننده مخاط) می‌تواند به بهبود علائم تنفسی مرتبط با سیگار کشیدن، مانند سرفه و تجمع مخاط کمک کند.

منابع: WebMD | NIH | UpToDate

نویسنده: دکتر نگار تقی پور

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و کوثر معمارفر