آرایشی و بهداشتی
خشکی واژن در حین رابطه جنسی یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از زنان در دوره‌های مختلف زندگی خود تجربه می‌کنند. این مسئله می‌تواند منجر به احساس درد، سوزش و ناراحتی در طول رابطه جنسی شود. علل متعددی مانند تغییرات هورمونی، استرس، مصرف برخی داروها و حتی عوامل روحی و روانی می‌توانند موجب بروز این مشکل شوند. اهمیت پرداختن به این موضوع در بهبود کیفیت زندگی جنسی و ارتقای سلامت عمومی افراد بسیار حائز اهمیت است.
خشکی واژن هنگام رابطه جنسی چیست؟
خشکی واژن دلایل مختلفی دارد؛ اما معمولاً با تغییر در ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون مرتبط است. بهترین درمان برای رفع خشکی واژن به عامل ایجادکننده آن بستگی دارد. خشکی واژن حدود ۱۷ درصد از زنان بین ۱۸ تا ۵۰ سال را درگیر می‌کند. این رقم بعد از یائسگی به بیشتر از ۵۰ درصد افزایش پیدا می‌کند.
علائم خشکی واژن حین رابطه جنسی
خشکی واژن هنگام دخول باعث ایجاد درد و ناراحتی در این ناحیه می‌شود. سایر علائم آن نیز عبارتند از:
- سوزش و خارش
- خونریزی بعد از رابطه جنسی به دلیل آسیب به دیواره واژن
- درد در قسمت خارجی ناحیه تناسلی
- عفونت مکرر مجاری ادراری یا عفونت‌های قارچی
- تکرر ادرار
- عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی
خلاصه: خشکی واژن باعث ایجاد درد و ناراحتی در ناحیه واژن، به‌خصوص در طول رابطه جنسی می‌شود. این مشکل ممکن است خونریزی، درد و تکرر ادرار را نیز در پی داشته باشد.
دلایل بروز خشکی واژن حین رابطه جنسی
در این بخش، به بررسی علت خشکی واژن هنگام رابطه می‌پردازیم. این ناحیه ممکن است خارج از رابطه جنسی نیز دچار خشکی شود؛ که دلایل آن را هم بررسی می‌کنیم.
ورود به دوران یائسگی و پیش‌یائسگی
در طول یائسگی و پیش‌یائسگی، بدن استروژن کمتری تولید می‌کند. این تغییر می‌تواند باعث شود که غشای موکوسی واژن - که معمولاً مرطوب و صورتی‌رنگ است - خشک و رنگ‌پریده شود. به خشکی واژن در طول یائسگی، آتروفی واژن نیز گفته می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث ایجاد سوزش و خارش و همچنین درد در حین رابطه جنسی شود. این نوع از خشکی واژن با علائم دیگری همچون گرگرفتگی، تغییر در میل جنسی و به هم ریختن سیکل پریود نیز همراه است. بسیاری از زنان یائسه برای رفع این مشکل از درمان هورمونی استفاده می‌کنند؛ این روش به‌جز برای افرادی که تحت درمان سرطان سینه هستند، مؤثر و ایمن در نظر گرفته می‌شود.
برای اطلاع از علائم، علل و روش های درمان یائسگی به مقاله زیوش در این رابطه مراجعه کنید.
زایمان، شیردهی و دوره اولیه پس از زایمان
اگر در طی این دوره دچار خشکی واژن شدید، نیازی به نگرانی نیست؛ چرا که این تغییرات کاملاً طبیعی هستند و واژن پس از مدتی به حالت عادی خود باز خواهد گشت. همچنین ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی، پریودهای نامنظم ایجاد شود که استفاده از لوبریکانت با پایه آب، می‌تواند راهکار مناسبی برای آن باشد. اگر این راهکار موثر نبود، مرحله بعدی مراجعه به پزشک برای تجویز داروی موضعی است.
داروهای ضدبارداری
خشکی واژن یکی از عوارض شایع داروهای ضدبارداری است؛ به این علت که تولید استروژن و پروژسترون در بدن - که مسئول ایجاد ترشحات واژن هستند - با هورمون‌های موجود در داروهای ضدبارداری جایگزین شده است. دوز هورمون موجود در این داروها ثابت است؛ اما میزان هورمونی که به‌طور طبیعی در بدن تولید می‌شود، متغیر خواهد بود. این داروها در بعضی افراد هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند، ولی در برخی دیگر باعث بروز عوارضی همچون خشکی واژن و مقاربت دردناک می‌شوند. تغییر نوع داروی ضدبارداری مصرفی می‌تواند به رفع چنین علائمی کمک کند.
داروهای ضد افسردگی
نقش اصلی داروهای SSRI، افزایش سطح سروتونین است که باعث پایداری خلق‌وخو و کنترل افسردگی می‌شود. این داروها با ایجاد تغییر در برخی دیگر از عملکردهای بدن، در نهایت موجب خشکی واژن می‌شوند. اگر این عارضه در بدن شما هم به وجود آمد، می‌توانید در مورد استفاده از داروهای جدید با پزشک خود مشورت کنید.
هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم
در طی این عمل جراحی، معمولاً دهانه رحم و سلول‌هایی که مسئول ایجاد ترشحات واژن هستند، از بدن برداشته می‌شوند. این کار منجر به خشکی واژن می‌شود. در صورت تجربه این علائم، مراجعه به پزشک برای تجویز داروهای موضعی ضروری است.
شیمی درمانی
شیمی‌درمانی معمولاً بر تولید هورمون از تخمدان تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث بروز علائم یائسگی یا یائسگی زودهنگام در فرد شود. برای درمان این عارضه، مشورت با پزشک توصیه می‌شود.
شستشوی بیش از حد
واژن با ترشحاتی که تولید می‌کند، خود را پاکسازی می‌کند و این امر کاملاً طبیعی است. شستشوی ملایم واژن با آب برای تمیز شدن آن کافی است و نیازی به استفاده از صابون و سایر شوینده‌ها نیست. در صورت مواجهه با ترشحات بدبو، بهتر است به پزشک مراجعه شود.
سندرم شوگرن
این سندرم یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب مزمن در غدد ترشحی بدن می‌شود؛ در نتیجه مقدار ترشحات کاهش می‌یابد. علائم این بیماری شامل خشکی دهان، چشم، پوست، واژن و سرفه خشک است. این بیماری نسبتاً نادر است و بیشترین گروه افراد مبتلا به آن، زنان میانسال هستند.
دیابت
قند خون بالا به اعصاب و عروق آسیب وارد می‌کند. در صورتی که این آسیب در غدد ترشحی ناحیه دهانه رحم ایجاد شود، باعث ایجاد خشکی در سطح مخاط واژن می‌شود.
تحریک نشدن در طول رابطه جنسی
گاهی اوقات خشکی واژن هنگام نزدیکی صرفاً ناشی از این است که فرد به‌طور مناسبی برای رابطه جنسی تحریک نشده است. استفاده از لوبریکانت بر پایه آب برای مرطوب بودن واژن در حین رابطه، پیش‌نوازی و پرهیز از استفاده از کاندوم لاتکس، می‌تواند در رفع این مشکل کمک‌کننده باشد. سعی کنید علت عدم‌برانگیختگی و خیس نشدن خود را پیدا کنید تا از ایجاد درد مزمن واژن پیشگیری کنید.
مصرف آنتی‌هیستامین‌ها
این داروها با مهار ترشح هیستامین، علائم آبریزش بینی و چشم و خارش را برطرف می‌کنند. این داروها با اثر بر غشای موکوسی واژن، آن را خشک‌تر از حالت عادی می‌کنند.
خلاصه: دلایل متعددی می‌توانند باعث بروز مشکل خشکی واژن در حین رابطه جنسی شوند. اصلی‌ترین این دلایل شامل یائسگی و پیش‌یائسگی، زایمان، شیردهی و دوره اولیه پس از زایمان، داروهای ضدبارداری، داروهای ضد افسردگی، هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم، شیمی‌درمانی، شستشوی بیش از حد، سندرم شوگرن و دیابت است.
عوارض خشکی واژن زنان در رابطه
خشکی واژن ریسک انتقال عفونت‌های منتقله از راه جنسی (STD) را حتی با وجود استفاده از کاندوم افزایش می‌دهد. این مشکل باعث ایجاد التهاب و از بین رفتن سد دفاعی طبیعی در ناحیه واژن می‌شود.
چه زمانی برای خشکی واژن باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مواجهه با هر یک از دلایل زیر - در صورت نداشتن توجیه مناسب - مراجعه به پزشک ضروری است:
- احساس درد در هنگام رابطه جنسی که با افزایش برانگیختگی از بین نرود
- عفونت مکرر مجاری ادراری
- عفونت مکرر قارچی و باکتریایی واژن
- خونریزی غیرعادی از واژن
خلاصه: در صورت بروز علائمی مانند خونریزی غیرعادی از واژن، عفونت مکرر مجاری ادراری و درد حین رابطه جنسی در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
درمان خشکی واژن حین رابطه جنسی
راهکارهایی که برای درمان خشکی واژن هنگام رابطه جنسی (و خارج از آن) انجام می‌گیرد، به طور کلی به دو دسته دارودرمانی و درمان‌های خانگی تقسیم می‌شود. در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.
دارو درمانی برای رفع خشکی واژن
این داروها با جایگزینی یا تقلید از عملکرد استروژن در بدن، علائم خشکی ناحیه تناسلی در زنان و مردان را از بین می‌برند و شامل موارد زیر هستند:
- کرم، حلقه و قرص استروژن با دوز کم: این داروها، استروژن بدن را جایگزین می‌کنند. این کرم‌ها و قرص‌ها، با کمک اپلیکاتور مستقیماً داخل واژن قرار می‌گیرند و معمولاً به‌صورت روزانه و تا زمان بهبودی استفاده می‌شوند. حلقه‌های استروژن معمولاً برای مدت سه ماه داخل واژن قرار می‌گیرند و بعد از آن با حلقه جدیدی تعویض می‌شوند.
- اُسپمیفن (اُسفنا): این دارو از خانواده SERM و به‌صورت خوراکی استفاده می‌شود. این دارو عملکرد استروژن را تقلید کرده و به رفع درد ناشی از آتروفی واژن در حین رابطه جنسی کمک می‌کند.
- دی‌هیدرواپی‌اندروسترون (DHEA): این دارو به شکل شیاف واژینال استفاده می‌شود و به تقلید از عملکرد استروژن می‌پردازد. این دارو به رفع درد در حین رابطه جنسی در افراد یائسه کمک می‌کند.
پیش از استفاده از داروهای حاوی استروژن یا مقلدهای آن، با پزشک خود مشورت کنید. استروژن ممکن است برای افرادی که سابقه سرطان سینه دارند یا در ریسک بالایی برای ابتلا به آن هستند، مناسب نباشد.
درمان‌های خانگی خشکی واژن
روغن‌های طبیعی همچون روغن هسته انگور، زیتون، آفتابگردان و نارگیل از درمان‌های خانگی خشکی واژن به شمار می‌آیند. این روغن‌ها به‌عنوان لوبریکانت قبل از رابطه جنسی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از لوبریکانت و مرطوب‌کننده
لوبریکانت‌ها و مرطوب‌کننده‌ها بدون نیاز به نسخه برای مصرف در دسترس هستند. این مواد به بازسازی و مرطوب کردن سطح واژن کمک می‌کنند که این می‌تواند به کاهش درد در حین رابطه جنسی کمک کند. دقت کنید که هرگز از مرطوب‌کننده‌های صورت و بدن برای ناحیه واژن استفاده نکنید. لوبریکانت‌های بر پایه روغن می‌توانند باعث تخریب کاندوم شوند؛ پس اگر در سنین باروری هستید، از لوبریکانت‌های بر پایه آب استفاده کنید. اکثر لوبریکانت‌های موجود در داروخانه، از این نوع هستند. این لوبریکانت‌ها برای افرادی که پوست حساس دارند، مناسب‌اند. از معایب این محصولات این است که به‌سرعت خشک می‌شوند؛ بنابراین بهتر است برای رفع خشکی واژن در افرادی که از خشکی مزمن رنج می‌برند، از لوبریکانت‌های بر پایه سیلیکون استفاده شود. این لوبریکانت‌ها در معرض هوا تبخیر نشده و برای مدت بیشتری لغزندگی را حفظ می‌کنند. از معایب این لوبریکانت‌ها این است که برای پاک کردن آن‌ها باید از آب و صابون استفاده کرد.
خلاصه: روش‌های درمانی متعددی برای درمان خشکی واژن حین رابطه جنسی وجود دارد. اصلی‌ترین روش دارو درمانی است؛ اما می‌توان از درمان‌های خانگی و بدون نسخه نیز استفاده کرد.
سخن پایانی
درمان خشکی واژن معمولاً با تغییرات ساده‌ای در سبک زندگی، مشاوره با پزشک و استفاده از محصولات مرطوب‌کننده امکان‌پذیر است. باز کردن راه‌های ارتباطی بین شرکای جنسی برای بحث در مورد نیازها و مشکلات جنسی، نقش مهمی در رفع این مسئله دارد. به خاطر داشته باشید که هیچ‌کس نباید در رابطه جنسی خود دچار ناراحتی شود و دریافت کمک و مشاوره از متخصصین سلامت، می‌تواند گام موثری در رفع و بهبود این مشکلات باشد.
سوالات متداول
آیا می‌توان از وازلین به‌عنوان لوبریکانت استفاده کرد؟
این کار توصیه نمی‌شود؛ چون ریسک حساسیت و عفونت واژن را افزایش می‌دهد.
آیا می‌توان از بزاق به‌عنوان لوبریکانت استفاده کرد؟
این کار توصیه نمی‌شود. بزاق ویژگی‌های لوبریکانت مناسب را ندارد و می‌تواند ریسک ابتلا به عفونت‌های قارچی و باکتریایی را افزایش دهد.
مصرف چه غذاهایی باعث افزایش رطوبت واژن می‌شود؟
هنوز در این زمینه تحقیقات زیادی انجام نشده است. نوشیدن آب کافی به جلوگیری از کمبود رطوبت واژن کمک می‌کند.
برای درمان خشکی واژن به چه پزشکی مراجعه کنم؟
دکتر زنان و دکتر مامایی بهترین گزینه‌ها هستند.
نویسنده: پریسا بنی اسد
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده