قرص اورژانسی یک قرص ضد بارداری است که میتواند به عنوان جایگزینی فوری و اضطراری برای زمانی که سایر روشهای جلوگیری از بارداری با نقص مواجه میشوند، کاربرد داشته باشد. همچنین برای زمانی که افراد بدون روشهای محافظتی رابطه جنسی برقرار میکنند، مفید است. اما آیا از عوارض قرص اورژانسی ضد بارداری خبر دارید؟ میدانید بهترین زمان برای مصرف این قرص چیست و چقدر میتواند در پیشگیری از بارداری موثر باشد؟ در این مقاله با صفر تا صد قرص جلوگیری از بارداری اورژانسی آشنا میشویم.
قرص اورژانسی چیست؟
قرص لونژیل که بیشتر با نام قرص اورژانسی ضد بارداری شناخته میشود، یک قرص برای پیشگیری از بارداری پس از رابطه جنسی (ECP) است. این قرص در پیشگیری از حاملگی ناخواسته پس از رابطه جنسی محافظت نشده یا در صورت وقوع نقص در سایر روشهای پیشگیری مثل استفاده از کاندوم، کاربرد دارد. هورمونها و ترکیبات موجود در قرص اورژانسی، باعث تاخیر در تخمکگذاری یا مانع از لقاح تخمک و اسپرم میشوند. باوجوداینکه قرص پیشگیری از بارداری روشی مؤثر و شناخته شده در جلوگیری از بارداری است، اما پزشکان تاحدامکان توصیه به خودداری از مصرف این قرص میکنند.
انواع قرص اورژانسی
قرص اورژانسی ضد بارداری به دو دسته کلی تقسیم میشود:
- الا (EllaOne)
- لوونورژسترول (لوونل)
در ادامه هر یک این دو نوع را بررسی میکنیم.
قرص ضد بارداری اورژانسی الا (EllaOne)
قرص ضد بارداری الا، یک قرص اورژانسی پیشگیری از بارداری (ECP) است. این قرص حاوی هورمون اولیپریستال استات است و تنها با نسخه پزشک میتوان آن را تهیه کرد. تا 120 ساعت (5 روز) بعد از رابطه جنسی محافظت نشده، میتوان این قرص را مصرف کرد. لازم به ذکر است که قرص الا حدود 85 تا 95 درصد در جلوگیری از بارداری مؤثر است.
لوونورژسترول (لوونل)
لونژیل یا لوونورژسترول یک دسته دیگر از انواع قرصهای اورژانسی پیشگیری از بارداری (ECP) است و از ترکیبات عمده آن میتوان به هورمون پروژسترون لوونورژسترول اشاره کرد. این قرص بدون نسخه پزشک و به شکل OTC موجود است و میتوان آن را تا 72 ساعت (3 روز) پس از رابطه جنسی محافظت نشده مصرف کرد. قدرت قرص لوونل در مقایسه با الا کمتر است و تا حدود 75 تا 89 درصد در جلوگیری از بارداری مؤثر است. همچنین مزیت آن این است که برای اکثر بانوان خطرات و عوارض کمتری دارد.
عوارض قرص اورژانسی
مصرف هیچ ماده شیمیایی بدون عارضه نیست. قرص اورژانسی نیز مثل هر قرص و داروی دیگر ممکن است دارای یک سری عوارض رایج و تعدادی عوارض نادر و گاه خطرناک باشد. البته نیازی به نگرانی نیست؛ بیشتر عوارض این قرص رایج و خفیفاند و بدون نیاز به مداخله پزشکی رفع میشوند. از میان رایجترین عوارض قرص اورژانسی میتوان موارد زیر را نام برد:
- درد شکم (شایعترین ضرر قرص اورژانسی)
- تهوع و استفراغ
- سردرد
- خونریزی لکهبینی
- خستگی بدون علت
- تغییرات خلقی
با وجود این، همانطور که گفتیم امکان بروز عوارض جانبی نادر و جدی در صورت مصرف قرص اورژانسی نیز وجود دارد. مصرف این قرص ممکن است عوارض جانبی زیر را در پی داشته باشد، هرچند خیلی رایج نیستند:
- واکنش آلرژیک
- لختهشدن خون
- فشارخون بالا
- آسیبهای کبدی
زمان مصرف قرص اورژانسی
بر اساس منابع معتبر، زمان مصرف قرص اورژانسی تا 5 روز پس از بارداری است، اما بایدتوجه داشته باشید که هر چه از زمان رابطه جنسی مدت کمتری گذشته باشد، تاثیر مصرف این قرص نیز بسیار بیشتر خواهد بود. زمان ایده آل برای استفاده از قرص اورژانسی تا 3 روز (72 ساعت) پس از رابطه جنسی محافظت نشده است. بهتر است برای اثرگذاری بیشتر، قرص اورژانسی را در ساعتهای ابتدایی پس از پایان رابطه جنسی مصرف کنید. باید به این موضوع نیز توجه داشته باشید که مصرف انواع قرص اورژانسی، احتمال بارداری را به صفر نمیرساند و فقط تا 75 درصد احتمال آن را کاهش میدهد. همچنین این قرصها در پیشگیری از ابتلا بیماری های جنسی هیچ تأثیری ندارند.
طریقه مصرف قرص اورژانسی دوتایی
قرص اورژانسی درصورتیکه طبق دستور پزشک متخصص یا داروساز مصرف شود بیشترین تأثیرگذاری را خواهد داشت. ازآنجاییکه انواع و برندهای مختلفی از این قرص وجود دارد، و در ثانی نحوه پاسخدهی بدن افراد به این قرص با یکدیگر متفاوت است، نمیتوان روش یکسانی را برای نحوه مصرف قرص اورژانسی معرفی کرد. نحوه مصرف قرص اورژانسی دوتایی، قرص اورژانسی تکی یا سایر انواع قرص اورژانسی ضد بارداری را حتماً از داروساز یا پزشک متخصص بپرسید.
تداخل دارویی قرص ضد بارداری فوری
درصورتیکه قصد خوردن قرص اورژانسی را دارید، حتماً پیش از مصرف باید به تداخلات دارویی این قرص نیز توجه داشته باشید. تعدادی از داروها بر میزان اثربخشی قرص پیشگیری اورژانسی تأثیر دارند و در صورت مصرف همزمان با این قرص میتوانند احتمال بارداری ناخواسته را افزایش دهند. برخی از داروهایی که با این قرص تداخل دارند عبارتاند از:
- داروهای آنتی اپیلکتیک (ضد صرع) مثل کاربامازپین، فنیتوئین، و اتوسوکسیمید
- داروهای ضد سل مثل ریفابوتین و ریفامپین
- داروهای ضدقارچ مثل کتوکونازول و ایتراکونازول
- داروهای ضد HIV مثل نلفیناویر و ریتوناویر
- داروهای گیاهی مثل گل راعی و خار مریم
باید توجه داشت که داروهای مذکور میتوانند متابولیسم هورمونهای موجود در قرص اورژانسی را افزایش و در نتیجه اثربخشی آنها را کاهش میدهند؛ بنابراین درصورتیکه قصد مصرف این داروها را دارید، حتماً با یک پزشک متخصص یا داروساز باتجربه مشورت کنید. گاهی استفاده از سایر روشهای پیشگیری از بارداری مانند استفاده از کاندوم بهتر است. استفاده از کاندوم برای جلوگیری از انتقال بیماری جنسی نیز بسیار مؤثر است.
م
موارد منع مصرف قرص ضد بارداری اورژانسی چیست؟
مصرف قرص اورژانسی برای گروههای زیر اصلاً مناسب نیست و در صورت مصرف میتواند عوارض جبرانناپذیری را به همراه داشته باشد:
- زنان باردار
- افراد مبتلا به بیماریهای کبد و کلیه
- افراد مبتلا به فشارخون
- افرادی با سابقه آلرژی به ترکیبات قرصها و مواد دارویی
- افرادی با سابقه سکته مغزی و لختهشدن خون
گروههای ذکر شده بهتر است با یک پزشک متخصص زنان مشورت کنند و از راهکارهای جایگزین و کم عارضه تر بهمنظور پیشگیری از بارداری استفاده کنند.
قرص اورژانسی و پریود؛ درباره خونریزی بعد از مصرف
بسیاری از خانمها، پس از مصرف قرص اورژانسی ممکن است خونریزی خفیفی را به شکل لکه بینی تجربه کنند. این خونریزی را همهی خانمها تجربه نمیکنند و در صورت تجربه آن نیز جای نگرانی وجود ندارد. خونریزی ایجاد شده پس از مصرف قرص؛ با پریود متفاوت است و دلیل آن افزایش ناگهانی سطح هورمونها در بدن است. لکه بینی ایجاد شده پس از مصرف قرص اورژانسی، تنها یک یا دو روز به طول میانجامد. میزان این خونریزی در مقایسه با خونریزی ناشی از پریود بسیار کمتر است؛ بنابراین در صورت مشاهده خونریزی شدید، حتماً در سریعترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه کنید. باید توجه داشت که این نوع لکه بینی با خونریزی لانهگزینی نیز تفاوت دارد. یکی از علائم اولیه بارداری، خونریزی لانهگزینی است و در برخی از خانمها، بعد از تاخیر در پریود رخ میدهد.
زمان پریود بعد از مصرف قرص ضد بارداری اورژانسی
به این دلیل که نحوه پاسخ بدن افراد به قرص، با یکدیگر متفاوت است، پیشبینی زمان پریود پس از مصرف قرص اورژانسی ممکن نیست. برخی از افراد گزارش دادهاند که در زمانی طبیعی پس از مصرف قرص پریود شدهاند. تعدادی از افراد نیز چند روز دیرتر یا زودتر از زمان معمول پریود میشوند. حتی پریود شدن تا 10 روز پس از مصرف قرص اورژانسی نیز ممکن است که در این صورت، میتوان از کارکرد صحیح قرص و منتفی بودن بارداری اطمینان حاصل کرد.
علائم بارداری بعد از مصرف قرص اورژانسی
تاثیر قرص اورژانسی درصورتیکه طبق دستور و به شکل صحیح مصرف شود، احتمال بارداری را تا حد بسیار زیادی کاهش میدهد؛ اما باید توجه داشت که 100 درصد مؤثر نیست. برخیاز علائم رایج بارداری پس از مصرف قرص اورژانسی عبارتند از:
- تاخیر در پریود بیشتر از 3 هفته
- خونریزی غیرطبیعی
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی بیدلیل و غیرطبیعی
- تورم سینه یا حساسیت
- سردرد یا سرگیجه
- نوسانات خلقی یا تحریکپذیری
- نفخ یا گرفتگی شکم
باید به این نکته توجه داشت که علائم ذکر شده میتوانند منعکسکننده موارد دیگری نیز باشند و داشتن یک یا چند مورد از این علائم لزوماً به معنای بارداری نیست.
اثرات قرص اورژانسی بر پریود
مصرف قرص اورژانسی بر دورههای پریود تأثیر قابلتوجهی ندارد؛ باوجود این در مواردی میتواند باعث تاخیر یا تعجیل در پریود شود. افزون بر این، استفاده مکرر و پیوسته از قرص اورژانسی، میتواند عوارض شدید و گاه جبرانناپذیری بر قاعدگی بگذارد. برخی از اثرات قرص اورژانسی بر پریود عبارتاند از:
پریودهای نامنظم
افزایش یا کاهش درد
تاخیر یا تعجیل در پریود به مدت یک روز تا یک هفته
خونریزی سنگینتر از حد طبیعی
خونریزی سبکتر از حد طبیعی
پریود طولانیتر از حد طبیعی
پریود کوتاهتر از حد طبیعی
خونریزی یا لکه بینی
قرص اورژانسی ضد بارداری در شیردهی
در دوران شیردهی و پس از زایمان، امکان بارداری مجدد خانمها وجود دارد؛ حتی اگر پریود هم رخ ندهد. با علم به این موضوع، ضروری است که درمورد مصرف قرص اورژانسی در دوران شیردهی حتماً با یک پزشک متخصص مشورت کنید. معمولاً استفاده از قرص لوونورژسترول یا اولیپریستال استات از روز 21 پس از زایمان و در دوران شیردهی مانعی ندارد. علاوه بر این، پی از زایمان استفاده از IUD نیز امکانپذیر است.
بهترین قرص اورژانسی ضد بارداری
بهترین قرص اورژانسی ضد بارداری قرصی است که عوارض جانبی کمتر و اثرگذاری بیشتری داشته باشد. در ادامه دو مورد از بهترین قرصهای ضد بارداری موجود در بازار را معرفی میکنیم:
- یولی پریستال استات (الا)
- قرص تنسی
سخن پایانی
در این مقاله از مجله زیوش، با قرص اورژانسی و کاربرد آن در پیشگیری از بارداری آشنا شدیم. انواع قرص ضد بارداری اورژانسی را شناختیم و عوارض جانبی این قرص را بررسی کردیم. در ادامه نیز نکاتی را درمورد زمان و نحوه مصرف این قرص برای جلوگیری از بارداری و حداکثر تأثیرگذاری آن، ذکر کردیم. مصرف قرص اضطراری ضد بارداری اگرچه صددرصد از بارداری جلوگیری نمیکند، اما در شرایط اضطراری میتواند گزینهای بسیار مناسب باشد.
سؤالات متداول
قرص ضد بارداری اورژانسی تا چند روز تأثیر دارد؟
قرص اورژانسی را تا 72 الی 120 ساعت پس از رابطه جنسی محافظت نشده میتوان مصرف کرد، اما در صورت مصرف زودتر، اثرگذاری آن و احتمال پیشگیری از بارداری بیشتر است.
آیا بعد از مصرف قرص اورژانسی احتمال بارداری هست؟
بله احتمال بارداری وجود دارد، اما قرص اورژانسی به مقدار قابلتوجهی (حدود 70 الی 90 درصد) این احتمال را کاهش میدهد.
آیا قرص اورژانسی باعث سقطجنین میشود؟
خیر. قرص پیشگیری از بارداری اورژانسی باعث سقطجنین نمیشود؛ فقط از بارداری جلوگیری میکند.
بعد از مصرف قرص اورژانسی آیا احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد؟
بله احتمال بارداری خارج از رحم وجود دارد، اما بسیار نادر است. اگر علائم غیرعادی مانند درد شدید یا خونریزی غیرمعمول دارید، باید در سریعترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه کنید.
دلیل پریود نشدن پس از مصرف قرص ضد بارداری اورژانسی چیست؟
پریود نشدن بعد از مصرف قرص اورژانسی میتواند به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، استرس و اضطراب یا حتی بارداری رخ دهد. اگر پریود شما بیش از یک هفته تأخیر داشت، بهتر است تست بارداری انجام دهید و با پزشک مشورت کنید.
در چه صورت قرص ضد بارداری اورژانسی اثر نمیکند؟
قرص اورژانسی در موارد زیر ممکن است عمل نکند.
- اگر بیش از 72 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شود؛
- تخمکگذاری قبلاً رخداده باشد؛
- داروها یا مواد غذایی خاصی مصرف شود که با عملکرد قرص تداخل دارند (داروهایی مانند آنتیبیوتیکها و آنتیاکسیدانها یا مواد غذایی مثل کربوهیدراتهای ساده).
چند روز بعد از مصرف قرص اورژانسی پریود میشویم؟
پریود معمولاً 1 تا 2 هفته پس از مصرف قرص اورژانسی رخ میدهد، اما بسته پاسخ بدن شما به دارو، ممکن است تا چند روز زودتر یا دیرتر نیز اتفاق بیفتد.
از کجا بفهمیم قرص اورژانسی اثر کرده است؟
اگر پریود شما در موعد مقرر یا با کمی تأخیر شروع شود، نشان میدهد که قرص اورژانسی اثر کرده است.
تا چند روز بعد از رابطه میشود قرص اورژانسی خورد؟
حداکثر تا 72 الی 120 ساعت پس از برقراری رابطه جنسی حفاظت نشده میتوان از قرص اورژانسی استفاده کرد؛ پس از این زمان اثرگذاری قرص به شدت کاهش مییابد و احتمال بارداری بیشتر میشود.