چه غذاهایی برای درمان اسهال کودکان مناسب است؟

اسهال یکی از مشکلات شایعی است که تقریباً همه والدین در سال‌های اول زندگی کودک خود با آن روبه‌رو می‌شوند و می‌تواند نگرانی زیادی را برای آن‌ها ایجاد کند. اسهال در نوزادان اگرچه معمولاً موقتی و کوتاه‌مدت است، اما بزرگ‌ترین خطری که به همراه دارد، کم‌آبی است. کم‌آبی می‌تواند بسیار خطرناک باشد و حتی باعث تشنج یا آسیب به مغز نوزاد شود. بنابراین، مدیریت سریع و صحیح این مشکل ضروری است.

علت اسهال کودکان هرچه که باشد، درمان‌های خانگی و توجه به تغذیه مناسب، مؤثرترین و آسان‌ترین راهکار برای کنترل اسهال هستند. در این مقاله، شما را با بهترین خوراکی‌ها برای درمان خانگی اسهال نوزاد و کودک آشنا خواهیم کرد و به این سؤال پاسخ می‌دهیم که چه غذاهایی برای درمان اسهال کودکان مناسب است و چه خوراکی‎های مضر هستند. پس با ما همراه باشید.

خوراکی‌های مفید برای رفع اسهال نوزاد

اگر نوزاد یا کودک شما دچار اسهال شده است، احتمالاً نگران وضعیت سلامتی او هستید و می‌خواهید هرچه سریع‌تر و به‌روشی امن و طبیعی، این مشکل را برطرف کنید. اگر برای نوزاد خود تغذیه تکمیلی شروع کرده‌اید، غذاها و خوراکی‌های مختلفی می‌توانند برای مدیریت اسهال مفید باشند. اگر سؤال‌تان این است که چه چیزی برای اسهال نوزاد خوب است، در ادامه غذاهای مناسب برای اسهال کودک را به شما معرفی می‌کنیم:

1. محلول ORS

آب بدن نوزاد در اثر اسهال از دست می‎رود. پزشکان معمولاً برای جبران آب و الکترولیت‌های از دست رفته، استفاده از محلول خوراکی ORS را توصیه می‌کنند. این محلول به‌راحتی از داروخانه‌ها قابل خریداری است و می‌توانید به مقدار کم ولی به‌دفعات در طول روز به کودک بدهید تا کم‌آبی بدنش جبران شود. دقت کنید که این محلول را نباید با شیر یا سایر نوشیدنی‌ها ترکیب کنید. برخی از فراورده‌های ORS نیز به شکل پودر برای آماده‌سازی محلول وجود دارند. حتماً نسبت میزان آب و پودری که روی محصول ذکر شده است را رعایت کنید.

برای جبران کم‌آبی نوزادان و کودکان می‌توان به‌ازای هر کیلوگرم از وزن بدن، ۵۰ تا ۱۰۰ میلی‌لیتر از محلول را استفاده کرد. دقت کنید در طول یک یا دو دقیقه، نباید بیش از پنج میلی‌لیتر (سی‌سی) از محلول به نوزاد خورانده شود. به ازای دفع آبکی، ۱۰ میلی‌لیتر دیگر به ازای هر کیلوگرم وزن نوزاد یا کودک در نظر بگیرید. می‌توان محلول ORS را در هر سنی و حتی برای نوزادانی که تنها از شیر ماده تغذیه می‌کنند، استفاده کرد.

خرید محلول ORS آلتون

2. سیب زمینی پخته

سیب زمینی پخته یک غذای مناسب برای اسهال کودک است. به این منظور سیب‌زمینی را کاملاً بپزید، له کنید و به مقدار کم و در وعده‌های متعدد به کودک بدهید. این غذا به دلیل قابلیت جذب بالای آب، باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش می‌شود.

3. سیب پخته

سیب پخته، پوره سیب یا کمپوت خانگی آن بدون شکر، نیز گزینه‌ای ایده‌آل برای درمان خانگی اسهال نوزادان و کودکان است. سیب به دلیل داشتن پکتین (نوعی فیبر محلول) برای بهبود اسهال مفید است و به‌دلیل طعم خوبی که دارد، خوردن آن برای کودک راحت است.

4. غذاهای کم فیبر و پرنشاسته

انتخاب غذای مناسب برای اسهال کودک در این دوران اهمیت زیادی دارد. در این شرایط بهتر است کودک از غذاهای کم‌فیبر و پرنشاسته تغذیه کند؛ غذاهایی مانند نان سفید، کراکرهای ساده و پاستای بدون سس انتخاب‌های مناسبی هستند که می‌توانند به کنترل حرکات روده کمک کنند.

5. برنج

علاوه بر خوراکی‌های ذکرشده، استفاده از برنج کته یک گزینه بسیار خوب برای کنترل اسهال کودک است. برنج به دلیل نشاسته بالایی که دارد، به سرعت جذب روده می‎شود و در کاهش تعداد دفعات اسهال بسیار مؤثر عمل می‌کند. می‌توانید آن را به صورت پوره یا همراه مقدار کمی ماست به کودک بدهید.

6. هویج

یکی از مفیدترین خوراکی‌ها برای کنترل اسهال نوزاد، هویج است. استفاده از هویج پخته برای اسهال نوزاد یک راهکار ساده و مؤثر محسوب می‌شود. هویج پخته علاوه بر تأمین مواد مغذی، حاوی فیبر محلول است که به جذب بهتر مایعات و کاهش تعداد دفعات اسهال کمک می‌کند. برای این منظور کافی است هویج را کاملاً بپزید، له کنید و به‌صورت پوره به کودک بدهید.

استفاده از اب هویج برای اسهال نوزاد​ نیز بسیار مفید است. آب هویج تازه و خانگی که بدون افزودنی‌هایی مانند شکر تهیه شده باشد، مایعات از دست‌رفته بدن کودک را به خوبی جبران می‌کند و در بهبود عملکرد روده‌ها بسیار مؤثر است.

7. تخم مرغ

یکی دیگر از غذاهایی که برای اسهال کودک بسیار مفید محسوب می‌شود، تخم مرغ است. مصرف تخم مرغ برای اسهال کودک می‌تواند به تأمین پروتئین موردنیاز و انرژی بدن کودک کمک کند و ضعف ناشی از اسهال را کاهش دهد. حتماً تخم مرغ را به‌صورت کامل آب‌پز کنید و به‌صورت پوره یا رنده‌شده به کودک بدهید تا هضم آن آسان‌تر شود.

مطالعه بیشتر: بهترین شیر خشک برای اسهال نوزاد چیست؟

چه غذاهایی سبب اسهال در نوزادان می‌شود؟

حالا که دانستیم برای اسهال نوزاد چی خوبه​، بهتر است بدانیم برخی خوراکی‌ها هم ممکن است اسهال را تشدید کنند و باعث از دست رفتن بیشتر آب بدن کودک شوند. بنابراین باید بدانید خوردن چه غذاهایی منجر به اسهال در نوزادان می‌شود تا بتوانید با حذف آن‌ها از رژیم غذایی او، از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کنید. در ادامه برخی از این غذاها را معرفی می‌کنیم:

1. نبات داغ یا محلول‌های قندی

برخلاف تصور رایج، نبات داغ کمکی به بهبود وضعیت اسهال نوزاد نمی‌کند. اگرچه ممکن است برای دل‌درد کودک موقتاً تسکین‌بخش باشد، ولی قند موجود در نبات باعث جذب بیشتر آب در روده‌ها می‌شود و در نهایت به افزایش شدت اسهال می‌انجامد. به‌خصوص هرگز نباید به نوزادان زیر ۶ ماه که باید تنها با شیر مادر تغذیه شوند، نبات داغ یا نوشیدنی‌های حاوی شکر بدهید.

2. آبمیوه‌ها و نوشیدنی‌های شیرین

ممکن است تصور کنید آبمیوه طبیعی یا نوشیدنی‌های شیرین، گزینه‌ای سالم برای جبران کمبود آب بدن کودک هستند؛ ولی در واقع این نوشیدنی‌ها نیز می‌توانند شرایط را بدتر کنند. قند طبیعی موجود در آبمیوه‌ها حتی اگر طبیعی باشند، باعث تحریک روده‌ها و دفع بیشتر آب از بدن کودک می‌شود. بنابراین در دوره اسهال، از دادن آبمیوه یا نوشیدنی شیرین به کودک خودداری کنید.

3. جوشانده‌ها و دمنوش‌های گیاهی

بسیاری از افراد اعتقاد دارند مصرف داروهای گیاهی مانند جوشانده دارچین یا زنجبیل ممکن است در کنترل اسهال مفید باشد، اما به هیچ عنوان نباید به‌صورت خودسرانه به نوزاد یا کودک داده شوند. دستگاه گوارش کودکان بسیار حساس است و خوددرمانی بدون نظارت پزشک متخصص اطفال، ممکن است شرایط آن‌ها را بدتر کند و به عوارض جانبی دیگری بینجامد.

4. غذاهای سرشار از فیبر نامحلول

غذاهایی که دارای فیبر نامحلول بسیار زیادی هستند، مانند حبوبات (غلات کامل، لوبیا، عدس، نخود و باقلا)، کلم بروکلی، نخودفرنگی، ذرت، انگور و کشمش می‌توانند اسهال کودک را تشدید کنند. این غذاها فیبر نامحلول آب را جذب می‌کنند، حجم آب موجود در روده را افزایش می‌دهند و در نتیجه، مدفوع نوزاد آبکی‌تر می‌شود. پس بهتر است به تغذیه مادر در زمان اسهال نوزاد توجه داشته باشید و این غذاها را موقتاً از برنامه غذایی مادر حذف کنید.

5. شیر گاو یا فرآورده‌های لبنی پُرچرب

اگر نوزاد یا کودک شما دچار اسهال شدید شده است، مصرف بیش از اندازه شیر گاو یا محصولات لبنی پرچرب می‌تواند باعث تشدید اسهال شود. در دوره اسهال، دستگاه گوارش کودک نمی‌تواند چربی و لاکتوز موجود در این محصولات را به خوبی هضم کند. اگر کودکتان به لبنیات حساسیت ندارد، استفاده از ماست ساده و کم‌چرب انتخاب بهتری است.

سخن پایانی

با توجه به نکاتی که مرور کردیم، می‌توان نتیجه گرفت در زمان اسهال نوزاد و کودک، تغذیه درست از مهم‌ترین گام‌ها برای کنترل وضعیت است. غذاهایی مانند هویج پخته، آب هویج خانگی، تخم مرغ آب‌پز، برنج، سیب‌زمینی، سیب پخته و محلول او آر اس، گزینه‌هایی امن و مؤثر برای جبران کم‌آبی و بهبود سریع کودک هستند.

در مقابل، خوراکی‌هایی مثل نبات داغ، آبمیوه‌های شیرین، غذاهای پرچرب، لبنیات پرچرب و غذاهای سرشار از فیبر که وضعیت اسهال را تشدید می‌کنند، باید از رژیم غذایی کودک حذف شوند. همچنین، داروهای گیاهی و جوشانده‌ها را به هیچ عنوان بدون نظر پزشک متخصص اطفال به کودک ندهید. در صورتی که اسهال بچه با این خوراکی‎ها و راه‎های خانگی بهتر نشد، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

سؤالات متداول

1. آیا موز برای اسهال نوزاد مناسب است؟

بله، موز به‌دلیل محتوای بالای پتاسیم و خاصیت قابض بودن، یکی دیگر از خوراکی‌های مؤثر در این زمینه است. موز له‌شده می‌تواند علاوه بر تأمین مواد معدنی، مدفوع کودک را سفت‌تر کند و علائم اسهال را بهبود دهد.

2. در زمان اسهال کودک چه غذاهایی را نباید به او بدهیم؟

در زمان اسهال کودک، از دادن غذاهای سرخ‌شده، فست‌فود، سوسیس و کالباس، نوشابه، آبمیوه‌های شیرین، لبنیات پرچرب، چای و قهوه پرهیز کنید؛ این خوراکی‌ها علائم اسهال را تشدید می‌کنند.

3. چگونه از کم‌آبی بدن نوزاد در هنگام اسهال جلوگیری کنیم؟

برای جلوگیری از کم‌آبی بدن نوزاد در هنگام اسهال، به‌خصوص در نوزادان شش‌ماهه و کمتر، از شیر مادر و محلول ORS استفاده کنید؛ چرا که آب معمولی برای جبران مواد معدنی از دست رفته کافی نیست.

منابع: ClevelandClinic | NHS

نویسنده: سعیده جلالیان

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی