رنگ مدفوع نوزاد (سبز، سیاه، زرد) نشانه چیست؟

اگر به‌تازگی متوجه تغییر رنگ مدفوع نوزاد خود شده‌اید و همین موضوع شما را به مطالعه این مقاله سوق داده است، قبل از هر چیز باید بدانید که نیازی به نگرانی نیست. رنگ مدفوع نوزاد​ و تغییر رنگ مدفوع نوزاد، می‌تواند نشانه‌ای از وضعیت گوارشی نوزاد و راهنمای والدین برای مراجعه به پزشک باشد. در دوران نوزادی، مدفوع نوزاد شما می‌تواند رنگ‌های مختلفی داشته باشد. مهم است که بدانید چه رنگی طبیعی است و چه زمانی باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. در ادامه، تقسیم‌بندی کاملی از تمام تغییرات ممکن در رنگ مدفوع نوزاد را شرح می‌دهیم. همچنین بررسی می‌کنیم که این تغییرات در رنگ و قوام مدفوع چه معنایی دارند و آیا طبیعی هستند یا خیر. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه با ما در زیوش همراه باشید.

1. مدفوع سیاه

اولین مدفوع نوزاد معمولاً سیاه‌رنگ و شبیه به قیر است. این مدفوع به نام «مکونیوم» شناخته می‌شود و حاوی موکوس، سلول‌های پوستی و مایع آمنیوتیک است. به‌طور کلی، مدفوع سیاه نوزاد یا دانه‌های سیاه در مدفوع نوزاد​ طبیعی است، اما نباید بیشتر از چند روز طول بکشد.

2. مدفوع زرد خردلی

پس از دفع مکونیوم، مدفوع نوزاد ممکن است به رنگ زرد خردلی مشاهده شود. مدفوع زرد نوزاد نیز در بیشتر نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند طبیعی است.

3. مدفوع زرد روشن

مدفوع زرد روشن در نوزادانی که از شیر مادر و گاهی اوقات نیز از شیر خشک تغذیه می‌کنند، معمولی است. اما علت مدفوع زرد نوزاد چیست؟ اگر مدفوع زرد روشن خیلی بیشتر از حد معمول و بسیار رقیق باشد، نشانگر اسهال است. اسهال می‌تواند خطر کم‌آبی بدن نوزاد را افزایش دهد و باید در سریع‌ترین زمان ممکن درمان شود.

4. مدفوع نارنجی

علت تغییر رنگ مدفوع نوزاد به رنگ نارنجی، رنگ‌دانه‌هایی است که در دستگاه گوارش نوزاد جذب می‌شوند. این نوع مدفوع هم در نوزادانی که از شیر مادر و هم در نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می‌کنند، مشاهده می‌شود.

5. مدفوع قرمز​

گاهی اوقات به‌دلیل مصرف غذاها و نوشیدنی‌های قرمز، مدفوع نوزاد شما ممکن است به رنگ قرمز درآید. مدفوع قرمز می‌تواند نمایانگر خون در مدفوع نوزاد باشد. علل وجود رگه خون در مدفوع نوزاد از عفونت روده‌ای تا علل دیگر متغیر است که باید توسط پزشک بررسی شود.

در کنار مواردی که ذکر شد، آلرژی به شیر یا شقاق مقعدی نیز می‌تواند علت وجود خون در مدفوع نوزاد و قرمز شدن مدفوع باشد. بعضی داروهای قرمزرنگ مانند مکمل آهن و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توانند باعث مدفوع قرمز شوند.

ازآنجایی‌که رنگ قرمز مدفوع نوزاد طبیعی نیست و ممکن است نشان‌دهنده وجود مشکلات جدی در سلامت نوزاد باشد، بهتر است در صورت مشاهده رنگ قرمز در مدفوع نوزاد، برای تشخیص حساسیت غذایی نوزاد، در سریع‌ترین زمان ممکن با پزشک تماس بگیرید تا علت خون در مدفوع نوزاد مشخص شود.

اگر نوزاد شما اخیراً غذاهای قرمزرنگ خورده است، بهتر است کمی صبر کنید تا ببینید آیا مدفوع بعدی او نیز به رنگ قرمز خواهد بود یا خیر. در صورت مشاهده علائم دیگری مانند استفراغ یا درد شکم، در تماس با پزشک تعلل نکنید.

6. مدفوع قهوه‌ای متمایل به سبز

اغلب رنگ مدفوع نوزاد شیر خشکی​ ترکیبی از رنگ قهوه‌ای متمایل به سبز یا زرد است. همچنین، مدفوع این دسته از نوزادان سفت‌تر از مدفوع نوزادانی است که از شیر مادر تغذیه می‌کنند.

7. مدفوع سبز تیره

رنگ سبز مدفوع نوزاد نشانه چیست؟ مدفوع سبز تیره بیشتر در نوزادانی مشاهده می‌شود که با غذاهای جامد سبزرنگ مانند اسفناج و نخود تغذیه شده‌اند و تاثیر رژیم غذایی مادر بر نوزادان نیز می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع به رنگ سبز بشود. البته برخی مکمل‌های آهن نیز می‌توانند علت مدفوع سبز نوزاد باشند. مدفوع سبز نوزاد طبیعی است، اما باید علت آن را بررسی شود، زیرا علت مدفوع سبز نوزاد​ ممکن است بخاطر عفونت‌های ویروسی نیز باشد.

8. مدفوع سفید

مدفوع سفید یا کم‌رنگ می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که نوزاد در کبد خود به‌اندازه کافی صفرا تولید نمی‌کند تا بتواند غذا را به‌طور کامل هضم کند. مدفوع سفید یا وجود دانه‌های سفید در مدفوع نوزاد اصلاً طبیعی نیست و در صورت مشاهده آن باید سریعاً اقدام به درمان نوزاد کنید. مدفوع سفید در هر مرحله‌ای باید توسط پزشک کودک بررسی شود.

9. مدفوع طوسی و خاکی

همانند مدفوع سفید، مدفوع خاکی‌رنگ نیز می‌تواند بیانگر این باشد که سیستم گوارشی نوزاد شما به‌درستی غذا را هضم نمی‌کند. اگر نوزاد شما مدفوع خاکی یا با قوام گچ‌مانند داشته باشد، باید به‌سرعت با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید و اقدامات درمانی لازم را انجام بدهید.

درباره تکرار و رنگ مدفوع طبیعی

به گفته دکتر شرمن، متخصص اطفال، رنگ‌های قهوه‌ای، زرد و سبز همگی رنگ‌های مدفوع طبیعی نوزاد هستند. حتی ممکن است رنگ مدفوع نوزاد گاهی بین تمامی این موارد هم در نوسان باشد، اما تا زمانی که رنگ مدفوع زرد، قهوه‌ای یا سبز است و لخته خون در مدفوع نوزاد مشاهده نشده است، احتمالاً جای نگرانی نیست.

برخی از نوزادان پس از هر بار تغذیه از شیر مادر یا شیرخشک مدفوع می‌کنند و برخی دیگر نیز ممکن است هر پنج تا هفت روز یک‌بار مدفوع کنند. اگر نوزاد شما از آن دسته از نوزادانی است که مدفوع کمتری دارد، تا زمانی که شروط زیر را داشته باشد، نیازی به نگرانی نیست:

• حداقل هر هفته یک‌بار مدفوع می‌کند.
• شکم او متورم نشده است.
• بیش‌ازحد بی‌قرار یا ناراحت نیست.

الگوی مدفوع معمولاً در حدود دو تا سه‌ماهگی تغییر می‌کند. معمولاً نوزادان در ابتدا چندین بار در روز مدفوع می‌کنند و سپس در حدود دو تا سه‌ماهگی این الگو تغییر می‌کند و به‌صورت روزانه یا یک‌روز در میان انجام می‌شود. تا زمانی که رنگ مدفوع نوزاد شیرخشکی طبیعی باشد، مدفوع نوزاد نرم باشد و قوام طبیعی داشته باشد، جای نگرانی نیست.

اسهال در نوزادان

مدفوع نوزاد به‌اندازه مدفوع بزرگسالان سفت نیست، اما اگر مدفوع بسیار شل و آبکی باشد، باید به اسهال مشکوک شد. اسهال در نوزادان می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد و خطر کم‌آبی بدن نوزاد شما را افزایش دهد؛ بنابراین باید به‌سرعت درمان شود. علل دیگر اسهال در نوزادان عبارتند از:

• حساسیت‌ها و آلرژی‌های غذایی
• دادن بیش‌ازحد مایعات به نوزاد
• عوارض جانبی آنتی‌بیوتیک‌ها
• نشانه‌ای از بیماری‌های التهاب روده یا سلیاک

اگر اسهال بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه پیدا کرد، با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید. بیشتر موارد اسهال در نوزادان، در مدت دو تا سه روز بهبود میابند.

یبوست در نوزادان

درصورتی‌که نوزاد برای مدفوع کردن تلاش زیادی می‌کند و مدفوع او تیره و سفت است، می‌توان به یبوست مشکوک شد. گاهی اوقات دلیل یبوست در نوزاد این است که دستگاه گوارش او آب زیادی را جذب می‌کند. اگر نوزاد شما یبوست دارد و مدفوع زیادی دفع نمی‌کند، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید، زیرا یبوست گاهی بیانگر مشکلاتی اساسی در سلامت نوزاد است.

از سایر علل یبوست می‌توان به حساسیت‌ها یا آلرژی‌های غذایی، کم‌آبی بدن یا در موارد نادر، مشکلات جدی‌تر مانند مشکلات آناتومیکی و انسداد روده، اختلالات تیروئید یا اختلالات متابولیک اشاره کرد. در صورت مشاهده علائم گوارشی نوزادان و شک به یبوست، باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

چه زمانی باید نگران رنگ مدفوع نوزاد شوید؟

درصورتی‌که رنگ مدفوع نوزاد شما سبز، نارنجی و زرد است، نیازی به نگرانی نیست. این رنگ‌ها طبیعی‌اند و معمولاً نشانه‌ای از وجود مشکل گوارشی نیستند. اما اگر هر یک از موارد زیر را مشاهده کردید، حتماً به پزشک نوزاد خود اطلاع دهید:

• مدفوع سفید گچ‌مانند: این رنگ ممکن است به این معنی باشد که کبد نوزاد به‌اندازه کافی صفرا تولید نمی‌کند. صفرا مایعی است که به هضم غذا کمک می‌کند.
• مدفوع سیاه و قیری: مدفوع سیاه و قیری ممکن است به‌معنای وجود خون در دستگاه گوارش آن‌ها باشد که هنگام عبور از روده‌ها به رنگ تیره درآمده است.
• خون قرمز روشن در مدفوع: مدفوع قرمز می‌تواند به‌دلیل مصرف برخی داروها یا رنگ مواد غذایی باشد. پزشک متخصص اطفال می‌تواند از طریق تفسیر آزمایش مدفوع نوزاد شما به وجود یا عدم وجود رگه‌های خونی در مدفوع نوزاد پی ببرد. به‌طورکلی، رنگ قرمز مدفوع می‌تواند نشانه‌ای از آلرژی یا عفونت باشد.
• مدفوع پر از مخاط: مدفوعی که پر از مخاط یا آب است (مدفوع کف‌آلود در نوزادان) می‌تواند نشانه‌ای از واکنش آلرژیک یا عفونت باشد.
• مدفوع شل: مدفوع شل نشانگر این است که نوزاد به اسهال دچار شده است. اگر این نوع مدفوع برای مدت طولانی ادامه یابد، ممکن است منجر به کم‌آبی بدن شود.
• مدفوع سفت: مدفوع سفت و جامد به این معنی است که نوزاد دچار یبوست شده است و می‌تواند نشانه‌ای از عدم تحمل لاکتوز نیز باشد.

سخن پایانی

در این مقاله، با انواع رنگ مدفوع نوزاد آشنا شدید، موارد طبیعی و غیرطبیعی آن را شناختید و این موارد را در راهنمای تصویری مدفوع نوزاد بررسی کردید. به‌عنوان‌مثال، برخی از رنگ‌ها، مثلاً زرد، قهوه‌ای، سبز و حتی سیاه، طبیعی‌اند و در اکثر موارد، رنگ مدفوع نوزاد بین این رنگ‌ها در نوسان است. اما برخی از رنگ‌ها، مثلاً سفید یا قرمز، طبیعی نیستند و باید به‌سرعت ریشهابی و درمان شوند.

منابع: Clevland clinic | Healthline | Webmd

نویسنده: رضا منصوری

 ناظر علمی: دکتر علی سالاری‌تبار و امیرحسین ملک زاده