اختلال دوقطبی یک بیماری روانی مزمن است که با تغییرات شدید در حالت روحی، انرژی و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه مشخص خود را نشان می‌دهد. این اختلال معمولاً با دوره‌های افسردگی و شیدایی (مانیا) همراه است که ممکن است زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. درمان‌های مرسوم برای این اختلال، داروهای تثبیت‌کننده حالت روحی و روان‌درمانی را شامل می‌شود. با این حال، برخی افراد به دنبال روش‌های جایگزین و مکمل‌های غذایی برای مدیریت و بهبود کیفیت زندگی با وجود ابتلا به این اختلال هستند. در این مطلب به بررسی مکمل‌های غذایی مؤثر برای اختلال دوقطبی و نقش آن‌ها در درمان می‌پردازیم.
از همین ابتدا لازم است تاکید کنیم تشخیص این اختلال تنها با نظر متخصص انجام می‌شود و همچنین مکمل غذایی اختلال دوقطبی نمی‌تواند جایگزین دارو شود.
از «جنون شیدایی-افسردگی» تا درمان‌های مدرن: تاریخچه روش‌های درمانی اختلال دوقطبی
درمان اختلال دوقطبی در طول تاریخ تغییرات زیادی را به خود دیده است. در گذشته، این بیماری به عنوان «جنون شیدایی-افسردگی» شناخته می‌شد و درمان‌های اولیه شامل روش‌های غیرعلمی و گاهی خطرناک بود. درمان دوقطبی بدون دارو در همین دوره رواج داشت. در قرن نوزدهم، پزشکان شروع به شناسایی و طبقه‌بندی این اختلال کردند. یکی از اولین پزشکانی که به طور علمی به این موضوع پرداخت، ژان-پی‌یر فالرت بود که در سال ۱۸۵۴ این اختلال را توصیف کرد.
در اوایل قرن بیستم، درمان‌های الکتروشوک و لابوتومی به عنوان روش‌های درمانی مورد استفاده قرار گرفتند. این روش‌ها اغلب با عوارض جانبی شدید همراه بودند و نتایج متغیری داشتند. با پیشرفت علم پزشکی، داروهای تثبیت‌کننده حالت روحی مانند لیتیوم در دهه ۱۹۴۰ معرفی شدند که به عنوان یک نقطه عطف در درمان اختلال دوقطبی محسوب می‌شود. لیتیوم به عنوان اولین داروی مؤثر در کاهش شدت و تکرار دوره‌های شیدایی و افسردگی شناخته شد و هنوز هم به عنوان یکی از اصلی‌ترین داروهای درمانی استفاده می‌شود.
امگا-3: مکمل بی‌رقیب برای بهبود علائم دوقطبی
در کنار درمان دارویی، مهم‌ترین مکمل‌های غذایی که به طور گسترده برای اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می‌گیرد، امگا-3 است. تحقیقات نشان داده‌اند اسیدهای چرب امگا-3 می‌توانند به بهبود علائم اختلال دوقطبی کمک کنند. این اسیدهای چرب به ویژه در ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین یافت می‌شوند و به کاهش التهاب و بهبود عملکرد مغز کمک می‌کنند. البته برای دریافت سریع‌تر امگا-3 با کنترل میزان دوز مصرفی، بهترین روش استفاده از مکمل‌های غذایی است.
از آنجا که اختلالاتی مثل دوقطبی همواره دارای علائم التهابی هستند، به‌طور کلی هرگونه مکمل غذایی که حاوی کاهش‌دهنده‌های التهاب باشد، می‌تواند به مغز برای مدیریت علائم کمک کند. با این وجود به‌خاطر تنوع داروهای دوقطبی، پیش از مصرف هر نوع مکمل باید از نظر تداخل دارویی با پزشک خود مشورت کنید. اسیدهای چرب امگا-3 از این جهت بسیار مورد توجه هستند که معمولا تداخلی با داروها ندارند.
برخی مطالعات نشان داده‌اند مصرف مکمل‌های امگا-3 به کاهش شدت و تعداد دوره‌های افسردگی و شیدایی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک می‌کند. به عنوان مثال، در یک مطالعه میدانی در دهه ۲۰۰۰ میلادی، مصرف روزانه هزار میلی‌گرم EPA و DHA (دو نوع اسید چرب امگا-3) نتایج امیدبخشی را در بهبود علائم این اختلال میان شرکت‌کنندگان در پژوهش نشان داد.
یک بررسی دیگر در سال ۲۰۱۶ میلادی نشان می‌داد اسیدهای چرب امگا-3 از افسردگی جلوگیری کرده و علائم آن را بهبود می‌بخشد. همچنین در این بررسی اشاره شد که ترکیب امگا-3 با داروهای تجویزی ممکن است برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی مفید باشد.
همچنین، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که اسیدهای چرب امگا-3 بیشتر از درمان دوقطبی بدون دارو و استفاده از تجویزهای گیاهی بدون پشتوانه علمی، نشانگرهای التهاب را در افراد مبتلا کاهش می‌دهد و بروز علائم افسردگی را کم‌تر می‌کند.
مطالعه تأثیر امگا-3 تنها محدود به دوره‌های افسردگی در اختلال دوقطبی نیست و در دوره‌های مانیا نیز طبق مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۶ اسیدهای چرب امگا-3 شدت علائم را در اختلال دوقطبی نوع یک کاهش داده‌اند. محققان خاطرنشان کرده‌اند که مصرف این مکمل‌ها تنها در کنار سایر درمان‌ها می‌تواند مفید باشد و به‌تنهایی کافی نیست.
از آنجایی که با مشورت پزشک، مصرف دوزهای مناسب اسیدهای چرب معمولا عوارض چندانی نخواهند داشت، می‌توانید خرید مکمل امگا-3 را به‌عنوان راهکاری برای بهبود علائم بیماری و کیفیت زندگی امتحان کنید.
ویتامین‌ها و مواد معدنی: امیدهای طلایی سلامت روان
علاوه بر امگا-3، برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز می‌توانند به مدیریت اختلال دوقطبی کمک کنند. به عنوان مثال، ویتامین B12 و فولات نقش مهمی در سلامت مغز و سیستم عصبی دارند.
فولات و فولیک اسید هر دو شکل‌های مختلفی از ویتامین B9 هستند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد. فولات به طور طبیعی در غذاها یافت می‌شود و به شکل فعال در بدن تبدیل می‌شود. منابع غذایی سرشار از فولات شامل سبزیجات برگ‌دار، میوه‌ها و حبوبات هستند.
اما فولیک اسید شکل مصنوعی ویتامین B9 است که سراغ آن را باید از مکمل‌ها و غذاهای غنی‌شده گرفت. فولیک اسید باید در بدن به 5-MTHF تبدیل شود تا فواید خود را نشان دهد. این فرآیند تبدیل در بدن برخی افراد به خوبی انجام نمی‌شود، به همین‌خاطر مصرف طبیعی فولات بیشتر توصیه می‌شود.
اتفاق نظر بیشتر محققان بر این است که کمبود این ویتامین‌ها باعث تشدید علائم افسردگی می‌شود. با این وجود به خاطر تغییر سبک زندگی بر اثر افسردگی، هنوز هم تردیدهایی وجود دارد که شاید کمبود این ویتامین‌ها و تشدید افسردگی صرفاً یک همزمانی ناشی از سبک زندگی افراد افسرده است. منیزیم نیز نقش کلیدی در عملکرد دستگاه عصبی و عضلانی دارد و گزارش‌ها نشان می‌دهد کمبود این ماده معدنی، با تشدید علائم افسردگی و اضطراب همراه بوده است.
همچنین، تحقیقات معتبری نشان داده‌اند که کمبود ویتامین D می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به افسردگی مرتبط باشد. بر طبق این یافته‌ها مصرف مکمل‌های ویتامین D می‌تواند به بهبود علائم اختلال دوقطبی کمک کند.
آمینو اسیدها: سازندگان بلوک‌های مغزی
از آنجا که اسیدهای آمینه شاخه‌دار (BCAA) می‌توانند به بهبود عملکرد مغز کمک کنند، گفته می‌شود که آمینو اسیدها نیز می‌توانند نقش مهمی در مدیریت اختلال دوقطبی داشته باشند. این اسیدهای آمینه در غذاهای پروتئینی مانند گوشت، ماهی و تخم‌مرغ یافت می‌شوند و بر بهبود حالات متغیر روحی و کاهش اضطراب تاثیرگذارند.
یافته‌ها درباره آمینو اسیدها، اهمیت رژیم غذایی در افراد مبتلا به اختلال‌های روانی را تأیید می‌کنند و نشان می‌دهد در کنار دارو و مکمل غذایی اختلال دوقطبی، سبک زندگی و تغذیه روزمره نیز برای بهبود علائم، نیازمند تغییر است.
آنتی‌اکسیدان‌ها: محافظان مغز در برابر استرس اکسیداتیو
آنتی‌اکسیدان‌ها ریسک کاهش استرس اکسیداتیو در مغز را کاهش می‌دهند. استرس اکسیداتیو زمانی اتفاق می افتد که بین فعالیت رادیکال‌های آزاد و فعالیت آنتی اکسیدانی عدم تعادل وجود داشته باشد. چنین عدم تعادلی نتایج ناگواری برای بدن به هموار دارد که دامنه آن از سرطان تا بیماری‌های عصبی گسترده است. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند واکنش رادیکال‌های آزاد را در فرایند اکسیداسیون تثبیت کنند و به همین‌خاطر مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان جزو راهکارهای پیشگیری پزشکان است.
میوه‌ها و سبزیجات تازه، به‌ویژه سبزی‌های با برگ‌های تیره‌تر مثل کلم بروکلی و همچنین مرکبات و توت‌ها بهترین منابع تأمین آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. یکی از علت‌های محبوبیت چای سبز و شکلات تلخ در میان توصیه‌های غذایی پزشکان هم خواص آنتی‌اکسیدانی آنهاست.
پروبیوتیک‌ها: سلامت روده، سلامت روان
تحقیقات نشان داده‌اند که سلامت روده می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامت روان داشته باشد. این تأثیر از چند جهت خود را نشان می‌دهد. اول اینکه برخی از باکتری‌های روده در تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و دوپامین نقش دارند که این دو هورمون نقش مؤثری در تنظیم نوسانات خلقی و احساسات دارند.
از سوی دیگر، اختلال در میکروبیوم روده ممکن است منجر به التهاب در روده و در نهایت باعث آزاد شدن مولکول‌های پیش‌التهابی شود. این مولکول‌ها بعد از ورود به جریان خون، به مغز می‌رسند و بر عملکرد آن تأثیر منفی می‌گذارند. نتیجه این زنجیره از روده تا مغز، اضطراب و افزایش نوسانات خلقی است.
مصرف مواد غذایی و خرید مکمل‌های پروبیوتیک، به بهبود سلامت روده و در نتیجه کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک می‌کند.
پروبیوتیک‌ها فیبرهای غیرقابل هضمی هستند که باکتری‌های مفید روده را تغذیه می‌کنند. به جز سیر، پیاز، موز و مارچوبه که به رشد باکتری‌های مفید روده کمک می‌کنند، امروزه مکمل‌ها و محصولات غذایی پروبیوتیک مثل ماست پروبیوتیک به‌راحتی در دسترس هستند.
آیا کمبود ویتامین باعث اختلال دوقطبی می‌شود؟
کمبود ویتامین‌ها ممکن است در تشدید علائم اختلال دوقطبی دخیل باشد، اما به طور مستقیم باعث ایجاد این اختلال نمی‌شود. همان‌طور که اشاره شد، کمبود ویتامین B12 و فولات به تشدید علائم افسردگی و شیدایی منجر می‌شود. همچنین، کمبود ویتامین D ممکن است با افزایش خطر ابتلا به افسردگی مرتبط باشد. بنابراین، مصرف مکمل غذایی اختلال دوقطبی (خواه از گروه ویتامین B باشد و خواه اسیدهای چرب امگا-3 و ویتامین‌های دیگر) می‌تواند به بهبود علائم اختلال دوقطبی کمک کند، اما نمی‌تواند به تنهایی به عنوان درمان اصلی مورد استفاده قرار گیرد.
استراتژی برنده: ترکیب مکمل غذایی اختلال دوقطبی با درمان‌های مرسوم
برای جمع‌بندی، مکمل‌های غذایی می‌توانند به عنوان یک روش تکمیلی در مدیریت اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار گیرند. با این حال، مهم است که قبل از شروع هر نوع مکمل غذایی با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمنی و اثربخشی آن‌ها اطمینان حاصل کنید. برای خرید مکمل اختلال دوقطبی می‌توانید به زیوش اعتماد کنید تا همچنان که «زندگی» را در نام این فروشگاه اینترنتی گنجانده‌ایم، راهی سریع و مطمئن برای شروع مسیر بهبود سبک زندگی شما باشیم.
برای درمان اختلال دوقطبی در حال حاضر در سراسر جهان روش‌ها و داروهایی در دسترس بیماران قرار دارد که طی سال‌ها تاثیرگذاری خود را به اثبات رسانده‌اند. کار درمان را به متخصصان بسپارید اما برای بهبود تغذیه و تلاش برای شادتر زیستن از هیچ قدمی فروگذار نکنید.