مراحل دفع سنگ کلیه و علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه

سنگ‌های کلیه اجسام جامد تشکیل‌شده از کریستال‌های مواد مختلف هستند که بر اساس نوع کریستال تشکیل‌دهنده به گروه‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند. این مواد همواره به مقادیر کم در ادرار وجود دارند؛ اما در صورتی‌ که به هر دلیلی مقدار آن‌ها در بدن افزایش پیدا کند، می‌توانند منجر به ایجاد سنگ شوند. در این مقاله قصد داریم در مورد مراحل دفع سنگ کلیه و جزییات آن صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

دفع سنگ کلیه

در اغلب مواقع، تشکیل سنگ کلیه هیچ دردی ایجاد نمی‌کند و بیمار پس از اینکه سنگ از محل خود جدا شد و در مسیر دفع قرار گرفت، متوجه وجود آن خواهد شد. دفع سنگ کلیه فرایندی است که عمدتاً در طی چند مرحله و در مدت زمان چند هفته اتفاق می‌افتد. مراحل افتادن سنگ کلیه در مثانه، شامل مراحل زیر است که در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم:

1. در این مرحله اسپاسم‌های ناشی از تلاش کلیه برای هل دادن سنگ به بیرون از عضو را احساس می‌کنید که می‌تواند موجب درد شدید در ناحیه پشت و پهلوها شود. درد در سمت همان کلیه‌ای که سنگ در آن تشکیل شده و در حال دفع است، ایجاد می‌شود. این درد به صورت موج‌های دردناک، معمولاً یک تا چهار بار در ساعت، می‌آید و می‌رود. مرحله اول، دردناک‌ترین مرحله دفع سنگ کلیه است.
2. در این مرحله، سنگ وارد میزنای یا حالب می‌شود. میزنای یا حالب لوله‌ای است که کلیه را به مثانه متصل می‌کند. شدت درد در این مرحله به سایز سنگ بستگی دارد و می‌تواند بسیار زیاد باشد.
3. پس از افتادن سنگ کلیه در مثانه، بیشتر درد از بین می‌رود. علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه شامل افزایش فشار در مثانه و افزایش تعداد دفعات نیاز به دفع ادرار است. ممکن است که سنگ به‌طور موقت در ورودی میزراه یا مجرای ادراری گیر بیفتد و مسیر خروج ادرار از مثانه را مسدود کند. معمولاً با چند دقیقه صبر کردن، سنگ جابه‌جا می‌شود و جریان ادرار برقرار می‌شود. در شرایطی ممکن است سنگ کلیه از مثانه خارج نشود و در همان‌جا به رشد خود ادامه دهد. این وضعیت یکی از علل ایجاد کننده سنگ مثانه است.
4. مرحله پایانی زمانی رخ می‌دهد که سنگ به میزراه یا مجرای ادراری برسد. در این مرحله باید همانند فرایند معمولی دفع ادرار اما بسیار شدیدتر، به خود فشار بیاورید تا بتوانید با جریان دفع ادرار سنگ را از مجرای ادرار عبور دهید. هر چه سنگ بزرگ‌تر باشد، این کار دشوارتر می‌شود.

خلاصه: تشکیل سنگ کلیه هیچ دردی ایجاد نمی‌کند و بیمار پس از اینکه سنگ از محل خود جدا شد و در مسیر دفع قرار گرفت، متوجه وجود آن خواهد شد. معمولا سنگ در چهار مرحله از بدن دفع می‌شود.

 

دفع سنگ کلیه چقدر زمان می‌برد؟

مدت زمان موردنیاز برای دفع سنگ کلیه به ابعاد آن بستگی دارد. معمولاً سنگ‌های ریز بدون نیاز به درمان در طی یکی دو هفته با جریان ادرار از بدن خارج می‌شوند. برای سنگ‌های بزرگ‌تر، دو تا سه هفته برای رسیدن سنگ از کلیه به مثانه زمان لازم است. سنگ‌هایی که در طی چهار هفته به‌طور خودبه‌خودی دفع نشوند؛ معمولاً باید تحت درمان قرار بگیرند.

 

دفع سنگ کلیه چه احساسی دارد؟

دفع سنگ‌های کوچک ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد؛ اما سنگ‌های بزرگ‌تر می‌توانند مشکل‌ساز باشند. تا وقتی که سنگ درون کلیه قرار گرفته و هیچ مسیری را مسدود نکرده باشد، به احتمال زیاد مشکلی احساس نخواهید کرد. علت افتادن سنگ کلیه در مثانه، این است که تنها مسیر دفع این سنگ به‌وسیله ادرار و از مجاری ادراری است. زمانی که سنگ حرکت کند، علائم درد نیز شروع می‌شوند. گفته می‌شود فشاری که کلیه ایجاد می‌کند تا سنگ را از خود خارج کند و به درون حالب بفرستد؛ ممکن است از درد زایمان هم شدیدتر باشد.

قطر داخلی حالب حدود دو تا سه میلی‌متر است؛ اگر سنگ به اندازه‌ای بزرگ باشد که نتواند به‌سادگی عبور کند؛ ممکن است انسداد ایجاد شود و جریان ادرار مختل گردد. در اینجا تورم و اسپاسم‌های دردناکی احساس خواهید کرد. این درد تیز و شدید در قسمت‌های پشت و پهلو، پایین‌تر از قفسه سینه احساس می‌شود و ممکن است به کشاله ران، شکم و ناحیه تناسلی هم انتشار پیدا کند. شاید حس کنید که با تغییر پوزیشن بدن و تغییر محل حضور سنگ در بدن، شدت درد هم تغییر می‌کند. درد ممکن است برای مدت چند ساعت و قبل از شروع مجدد، فروکش کند. سایر علائمی که ممکن است با آن‌ها مواجه شوید عبارتند از:

• تهوع
• استفراغ
• وجود خون در ادرار

معمولاً پس از افتادن سنگ کلیه در مثانه، احساس بهتری پیدا می‌کنید. اگر سنگ ریز یا خرد شده باشد؛ ممکن است در ادامه سایر مراحل دفع آن را احساس نکنید. سنگ‌ها معمولاً مجرای ادراری را مسدود نمی‌کنند؛ چون ابعاد این مجرا تقریباً دو برابر حالب است. اما سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است مشکل‌ساز باشند. در این صورت ممکن است پزشک داروهای دفع سنگ کلیه را برای بیمار تجویز کند.

خلاصه: دفع سنگ‌های کوچک ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند؛ اما سنگ‌های بزرگ‌تر می‌توانند مشکل‌ساز شوند. تا وقتی که سنگ درون کلیه هیچ مسیری را مسدود نکرده باشد؛ به احتمال زیاد مشکلی احساس نخواهید کرد.

 

دفع سریع سنگ کلیه

برای دفع سریع سنگ کلیه از حالب سعی کنید مایعات زیادی مصرف کنید. آب و آب مرکبات بهترین گزینه‌ها هستند. این کار منجر به افزایش جریان ادرار می‌شود و کمک می‌کند تا سنگ را سریع‌تر دفع کنید. سعی کنید مقدار نمک، کلسیم و پروتئین را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. با این کار به جلوگیری از رشد سنگ‌ها کمک می‌کنید. البته این مواد برای عملکرد صحیح بدن ضروری هستند؛ پس برای ایجاد تغییر در رژیم غذایی حتماً با پزشک مشورت کنید. مسکن‌ها سرعت دفع سنگ را افزایش نمی‌دهند اما کمک می‌کنند که درد کمتری را تحمل کنید. کمپرس آب گرم هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.

خلاصه: برای دفع سریع سنگ کلیه از حالب نیاز است آب و مایعات زیادی مصرف کنید. همچنین سعی کنید مقدار نمک، کلسیم و پروتئین را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.

 

علائم افتادن سنگ کلیه در مثانه

وقتی سنگ کلیه به مثانه می‌رسد، اکثر دردهای شدید از بین می‌روند. اما فرد ممکن است علائمی مانند افزایش فشار در مثانه و نیاز مکرر به دفع ادرار را تجربه کند. همچنین ممکن است سنگ به‌طور موقت در ورودی مجرای ادراری (میزراه) گیر کند و باعث قطع موقتی جریان ادرار شود. در برخی موارد، سنگ‌ها در مثانه باقی می‌مانند و به رشد خود ادامه می‌دهند که این ممکن است منجر به ایجاد سنگ مثانه شود.

خلاصه: وقتی سنگ کلیه به مثانه می‌رسد؛ فرد ممکن است علائمی مانند افزایش فشار در مثانه و نیاز مکرر به دفع ادرار را تجربه کند. در برخی موارد، سنگ‌ها در مثانه باقی می‌مانند و به رشد خود ادامه می‌دهند که این می‌تواند منجر به ایجاد سنگ مثانه شود.

 

از کجا بفهمیم سنگ کلیه دفع شده است؟

تشخیص افتادن سنگ کلیه در مثانه، فقط از طریق اسکن قابل بررسی است. اسکن ممکن است توسط پزشک درخواست شود؛ تا بررسی شود آیا سنگ به‌طور کامل از مثانه و مجاری ادراری خارج شده است یا خیر.

 

در چه شرایطی بعد از دفع سنگ باید به پزشک مراجعه کنیم؟

بعد از تکمیل دفع سنگ، علائم شما به‌طور قابل توجهی رفع می‌شوند. معمولاً مراجعه به پزشک برای بررسی کلی پیشنهاد می‌شود؛ اما در صورت مشاهده علائم زیر، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید:

• تب و لرز
• استفراغ
• خستگی شدید
• گیجی
• عدم توانایی ادرار کردن
• ادرار کدر یا بدبو یا حاوی لخته‌های خون

خلاصه: بعد از تکمیل دفع سنگ، علائم شما به‌طور قابل توجهی رفع می‌شوند. اما در صورت بروز تب و لرز، استفراغ، گیجی و عدم توانایی در ادرار کردن، باید به پزشک مراجعه کنید.

 

درمان درد بعد از دفع سنگ کلیه

پزشک شما را معاینه می‌کند و در مورد علائمی که تجربه می‌کنید از شما سوالاتی می‌پرسد. فرایندهای تشخیصی مورد استفاده در درمان سنگ کلیه عبارتند از:

• تست‌های تصویربرداری برای بررسی وجود سنگ‌های بیشتر یا سایر مشکلات
• جمع‌آوری نمونه ادرار ۲۴ ساعته
• نمونه خون

بعد از معاینه، ممکن است پزشک داروهایی نیز برای شما تجویز کند. در صورت بروز هر گونه علائم جدید یا تشدید علائم قبلی، پزشک خود را مطلع سازید.

 

درمان‌های خانگی

آب زیادی مصرف کنید. این کار به افزایش جریان ادرار و پیشگیری از تولید سنگ‌های جدید کمک می‌کند. اگر ادرارتان کم‌رنگ نیست، یعنی به اندازه کافی آب نمی‌نوشید. سعی کنید فعالیت بدنی داشته باشید؛ مگر اینکه درد شدیدی احساس کنید. برای تسکین درد می‌توانید برای چند روز از مسکن‌های OTC استفاده کنید. اگر فکر می‌کنید که ممکن است باز هم دفع سنگ اتفاق بیفتد؛ از یک صافی استفاده کنید تا نمونه‌ای برای ارائه به پزشک داشته باشید.

 

سخن پایانی

دفع سنگ کلیه معمولاً چهار مرحله دارد. ابتدا کلیه تلاش می‌کند تا سنگ را از خود خارج کند که باعث درد شدید در ناحیه پشت و پهلوها می‌شود (مرحله اول). سپس سنگ وارد حالب می‌شود؛ جایی که ممکن است به دلیل سایز سنگ درد بیشتری ایجاد شود (مرحله دوم). وقتی سنگ به مثانه می‌رسد، درد به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و علائمی مانند فشار زیاد و نیاز مکرر به دفع ادرار ظاهر می‌شود (مرحله سوم). در نهایت، سنگ از طریق میزراه خارج می‌شود که با فشار دادن همراه است و هر چه سنگ بزرگ‌تر باشد، دفع آن دشوارتر خواهد بود (مرحله چهارم).

 

سوالات متداول

چقدر طول می‌کشد تا سنگ کلیه دفع شود؟

معمولاً سنگ‌های کوچک در عرض یکی دو هفته از طریق ادرار دفع می‌شوند؛ اما برای سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است دو تا سه هفته زمان ببرد. اگر دفع سنگ بیش از چهار هفته طول بکشد، نیاز به مداخله پزشکی است.

آیا دفع سنگ کلیه همیشه دردناک است؟

سنگ‌های کوچک ممکن است بدون درد دفع شوند؛ اما سنگ‌های بزرگ‌تر معمولاً با درد شدید همراه هستند. به‌خصوص زمانی که سنگ از کلیه به حالب می‌رود. درد ناشی از این فرایند می‌تواند بسیار شدید و مشابه درد زایمان باشد.

چگونه می‌توان سریع‌تر سنگ کلیه را دفع کرد؟

نوشیدن مقادیر زیادی آب، به‌ویژه آب مرکبات، می‌تواند به افزایش جریان ادرار و تسریع دفع سنگ کمک کند. کاهش مصرف نمک، کلسیم و پروتئین نیز می‌تواند به جلوگیری از رشد سنگ کمک کند.

چه علائمی نشان‌دهنده ورود سنگ به مثانه هستند؟

با ورود سنگ به مثانه درد کاهش می‌یابد؛ اما علائمی مانند افزایش فشار در مثانه، نیاز مکرر به دفع ادرار و احتمال انسداد موقت مجرای ادراری ممکن است ظاهر شوند.

چه زمانی باید بعد از دفع سنگ کلیه به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بعد از دفع سنگ علائمی مانند تب و لرز، استفراغ، خستگی شدید، گیجی یا مشکلات در ادرار کردن (مانند ادرار کدر یا بدبو) مشاهده شود؛ باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

 

نویسنده: پریسا بنی‌اسد

ناظر علمی: دکتر علی سالاری‌تبار و امیرحسین ملک‌زاده