عوارض مصرف الکل برای سلامتی | ماییم و می و مطرب و این کنج خراب

لازم نیست حتما به مشروبات الکلی اعتیاد داشته باشید تا با عوارض مصرف الکل مواجه شوید؛ چرا که گاهی اوقات مصرف تفریحی و کم آن نیز عوارض جدی بر سلامت شما خواهد داشت. واضح است که نوشیدن منظم و همچنین مصرف بیش از اندازه الکل، از طرق مختلف بر سلامتی شما تاثیر می‌گذارد.نوشیدنی‌های الکلی طرفداران زیادی دارند و در بسیاری از جوامع به راحتی در دسترس بزرگسالان و جوانان قرار می‌گیرند، اما کارشناسان بر این باورند که حتی یک بار نوشیدن الکل (مصرف بیش از حد)، ممکن است مشکلات قلبی‌عروقی نظیر ضربان قلب نا‌منظم، فشار خون بالا و افزایش احتمال سکته را به دنبال داشته باشد. با اینکه صحبت از فواید بالقوه الکل برای بدن بسیار است، اما باید توجه داشت که مصرف آن به راحتی می‌تواند مشکل‌ساز شود و این پتانسیل را دارد که سلامتی شما را تحت تاثیر قرار دهد.

 

فواید مصرف الکل چیست؟

الکل می‌تواند مزایایی برای بدن داشته باشد، اما در مقایسه با مضرات مصرف الکل، چندان قابل توجه نخواهند بود. بر‌اساس بررسی‌هایی که در سال 2020 انجام شد، الکل می‌تواند در مقابله با بیماری‌های قلبی عروقی تاثیر‌گذار باشد (در صورت استفاده درست و در سطح متوسط). در نوشیدنی‌های الکلی تخمیر‌شده پلی فنول‌هایی همچون رسوراترول وجود دارد که خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی دارند و به عقیده متخصصین این پلی‌فنول‌ها می‌توانند باعث کاهش احتمال برخی بیماری‌های قلبی عروقی شوند. البته همان‌طور که در بالا اشاره شد، مصرف مقادیر کم و استفاده صحیح از آن ممکن است با این مزایا در ارتباط باشد و بر‌عکس مصرف مقادیر زیاد، می‌تواند پیامد‌های نا‌خوشایندی همچون آریتمی (ریتم‌های غیر طبیعی قلب) را به دنبال داشته باشد. بنابراین برای دریافت بهره‌وری کامل، به آزمایش‌های دقیق‌تری نیاز است تا اندازه‌گیری‌های قابل اعتماد‌تری در اختیار داشته باشیم.

از دیگر فواید مصرف الکل، می‌توان مدیریت گلوکز خون و کنترل حساسیت به انسولین را عنوان کرد. اگر با دیابت نوع 2 آشنایی داشته باشید، احتمالا می‌دانید که در صورت ابتلا به این بیماری، سلول‌های بدن به واسطه مقاومت به انسولین، قند (گلوکز) کمتری از خون دریافت می‌کنند و بدین ترتیب میزان گلوکز خون افزایش می‌یابد. این در حالی است که الکل می‌تواند حساسیت به انسولین را در برخی افراد کاهش دهد تا متعاقباً سلول‌ها به گلوکز دسترسی پیدا کنند و خطر ابتلا به دیابت نوع دو کمتر شود.

 

عوارض مصرف الکل چیست؟

از همان لحظه‌ای که اولین جرعه مشروبات الکلی را می‌خورید، اثر‌گذاری الکل شروع می‌شود؛ اما این بدان معنی نیست که شما باید عوارض مصرف آن را هم به سرعت احساس کنید. اگر تجربه نوشیدن مشروبات را داشته باشید، احتمالا با علائمی همچون سردرد، حالت تهوع، استفراغ و یا خماری صبح روز بعد آشنا هستید. خوشبختانه آن‌ها اثرات زود‌گذری هستند که اغلب به سرعت محو می‌شوند و نگرانی خاصی برای شما به وجود نمی‌آورند، به‌خصوص اگر به ندرت مشروب می‌خورید. اما متاسفانه الکل می‌تواند عوارض کوتاه مدت و طولانی مدتی برای شما به همراه داشته باشد.

اثرات کوتاه مدت مصرف الکل

عوارض کوتاه مدت مصرف الکل، اثرات موقتی است که در حین نوشیدن یا بعد از مدت کوتاهی نمایان می‌شوند. البته این پیامد‌ها بسته به نوع مشروب و مقدار مصرف متفاوت هستند و علاوه‌بر‌این ممکن است در برخی افراد به شکل شدید‌تر یا خفیف‌تری ظاهر شوند. به هر ترتیب موارد زیر، جزو مضرات کوتاه مدت مصرف الکل هستند:

• عدم تمرکز
• احساس تهوع
• استفراغ
• اسهال
• سرگیجه (احساس سر‌خوشی)
• تغییرات در خلق و خو
• عدم توانایی کنترل رفتاری
• رفتار تکانشی (دنبال کردن تصمیمات ناگهانی و بدون تامل)
• کند شدن سرعت تکلم
• ذکر کلمات نا‌مفهوم
• احساس بی‌حالی یا خواب‌آلودگی
• سردرد
• اختلال در شنوایی، بینایی و ادراک
• از دست دادن هماهنگی حرکات بدن
• عدم کنترل هیجانات
• پرخاشگری
• از دست دادن هوشیاری

پیامد‌هایی همچون تغییر خلق و خو ممکن است به سرعت و درست بعد از صرف اولین نوشیدنی الکلی آشکار شوند و برخی دیگر پس از خوردن چندین نوشیدنی (به‌طور مثال از دست دادن هوشیاری یا تکلم گنگ). برخی آثار نیز مانند حالت تهوع، سردرد و سرگیجه، در پی کم آبی بدن ظهور پیدا می‌کنند و تحت تاثیر عوامل گوناگونی همچون نوع مشروب و مقدار مصرف قرار دارند. به هر حال عوارضی از این دست گذرا هستند و به خودی خود نمی‌توانند به آسیب‌های جدی منتهی شوند. اما در عین حال مشکل‌آفرین هستند و ممکن است با عواقب نا‌خوشایندی همراه باشند.

اثرات بلند مدت مصرف الکل

به غیر از تغییرات خلق و خو و مواردی که در بالا ذکر شد، پیامد‌های دیگری هم وجود دارند که به عنوان اثرات طولانی مدت شناخته می‌شوند و ممکن است نگرانی‌های جدی‌تری را به دنبال داشته باشند. برخی از آن‌ها عبارتند از:

• بر‌هم خوردن تعادل روانی و به دنبال آن افزایش تنش در روابط خانوادگی
• عدم تمرکز بر امور
• اختلال در حافظه
• کاهش یا افزایش اشتها و متعاقبا تغییر وزن
• پیدایش اختلالات جنسی و متعاقبا عملکرد جنسی ضعیف
• ضعف در سیستم دفاعی بدن
• بی‌خوابی و سایر اختلالات مرتبط با خواب
• عدم ثبات در خلق و خو (اضطراب و تحریک‌پذیری)

 

اثرات فیزیکی الکل بر بدن

برای درک بهتر مضرات مصرف الکل، بد نیست تاثیر الکل بر اندام‌های داخلی و عملکردهای مختلف بدن را به صورت جداگانه بررسی کنیم.

1- تاثیر الکل بر غدد درون ریز و غدد گوارشی

اگر نظارتی به میزان مصرف مشروبات الکلی خود نداشته باشید و بیش از اندازه بنوشید، این احتمال وجود دارد که رفته‌رفته به نوعی بیماری تحت عنوان پانکراتیت (التهاب پانکراس یا لوزالمعده) مبتلا شوید. در این صورت ممکن است آنزیم‌های گوارشی پانکراس فعال و با آسیب زدن به بافت‌ها باعث درد شکمی شوند. نا‌گفته نماند که پانکراتیت می‌تواند به یک بیماری مزمن و طولانی تبدیل شود و صدمات جدی به‌بار آورد.

2- کبد

نقش کبد در بدن، تجزیه و حذف مواد سمی و مضر است و متاسفانه الکل هم در این لیست قرار می‌گیرد. بد نیست بدانید که تجزیه یک واحد الکل، نزدیک به یک ساعت طول می‌کشد (به‌طور متوسط). حال تصور کنید مصرف بلند مدت الکل چه تاثیری در عملکرد کبد خواهد داشت. برای مثال می‌توانیم ابتلا به بیماری‌های کبدی (مرتبط با الکل) و التهاب مزمن کبد اشاره کنیم. بیماری کبدی مرتبط با الکل وضعیت خطرناکی است که باعث تجمع مواد سمی در بدن می‌شود و التهاب مزمن کبد نیز می‌تواند اسکار یا سیروز کبدی را به دنبال داشته باشد.

3- سطح قند خون

پانکراس نقشی کلیدی در تنظیم گلوکز خون دارد و هر‌گونه اختلال در عملکرد آن، منجر به بر‌هم خوردن تعادل سطح قند خون می‌شود. این یعنی در صورت ابتلا به پانکراتیت یا بیماری‌های کبدی، عملکرد پانکراس مختل خواهد شد و به دنبال آن ممکن است هیپوگلیسمی (افت قند خون) یا هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) را تجربه خواهید کرد.

4- سیستم عصبی مرکزی

در بخش‌های قبلی گفتیم که تکلم نا‌مفهوم و گنگ، یکی از اثرات کوتاه مدت مصرف الکل محسوب می‌شود. اما چگونه این اتفاق رخ می‌دهد؟ در‌واقع الکل در ارتباط میان مغز و بدن اختلال ایجاد می‌کند و با کمرنگ‌تر شدن کانال ارتباطی سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، فرایندهای مختلف بدن اعم از تکلم، فکر کردن، تصمیم‌گیری، برقراری تعادل، و …مختل خواهند شد. در نتیجه استفاده طولانی مدت از مشروبات الکلی، با مرور زمان سیستم عصبی مرکزی آسیب می‌بیند و عوارضی همچون بی‌حسی در دست‌ها و پاها، اختلال در حافظه بلند مدت و عدم کنترل احساسات نمایان می‌شوند.

5- دستگاه گوارش

در حالی که مشغول نوشیدن مشروبات الکلی هستید، احتمال اینکه عوارض جانبی مصرف را مشاهده کنید بسیار پایین است. چرا‌که معمولا علائم پس از وقوع آسیب ظاهر می‌شوند و با ادامه مصرف، نشانه‌ها پر‌رنگ‌تر و پر‌رنگ‌تر خواهند شد. نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند بافت‌های دستگاه گوارش را در معرض آسیب قرار دهند و بدین ترتیب در هضم غذا و جذب مواد مغذی اختلال ایجاد خواهد شد. در صورتی که به مصرف بیش از اندازه الکل ادامه دهید، احتمال ابتلا به سوء تغذیه، نفخ، اسهال، مدفوع دردناک و یبوست افزایش می‌یابد. همچنین ممکن است زخم‌های گوارشی و بواسیر (به خاطر کم‌آبی و یبوست) ظاهر شوند یا با خونریزی داخلی روبه‌رو شوید.

6- عملکرد جنسی و باروری

مصرف نوشیدنی‌های الکلی در دراز مدت یا زیاده‌روی در نوشیدن، ممکن است توانایی شما را در کنترل و مدیریت عملکرد جنسی تحت‌تاثیر قرار دهد و با اختلالاتی همچون کاهش میل جنسی، عدم نعوظ کامل، عدم رسیدن به ارگاسم، بر‌هم خوردن چرخه قاعدگی و کاهش تولید هورمون‌های جنسی مواجه شوید. بدین ترتیب مصرف الکل در دوران قاعدگی نیز به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

7- قلب و عروق

سلامت قلب و عروق هم با مصرف نا‌درست مشروبات الکلی در معرض خطر قرار می‌گیرد و احتمال بروز پیامد‌هایی مانند فشار خون بالا، ضربان قلب نا‌منظم، اختلال در پمپاژ خون، سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی قلبی افزایش می‌یابد.

8- اسکلت و عضلات

نازک شدن استخوان‌ها، کاهش تراکم استخوان، کاهش توده عضلانی و ضعف عضلات، از جمله مضراتی هستند که ممکن است با نوشیدن بیش از حد و طولانی‌مدت الکل بروز پیدا کنند.

9- سیستم ایمنی بدن

همان‌طور که در بخش‌های قبلی گفته شد، اثرات منفی الکل بر دستگاه گوارش ممکن است به اختلال در جذب ویتامین‌ها و مواد مغذی منجر شود. این موضوع می‌تواند بر عملکرد سیستم دفاعی بدن تاثیر بگذارد؛ به طوری که گلبول‌های سفید توان خود را برای مقابله با مهاجمان از دست بدهند.

 

رابطه الکل و سرطان

تحقیقات نشان می‌دهند که الکل به واسطه آسیب رساندن به سلول‌ها و ایجاد تغییرات هورمونی، یکی از عوامل تاثیر‌گذار در بروز انواع سرطان‌ است. به طور مثال می‌توان به سرطان سینه (در خانم‌ها)، سرطان روده، سرطان دهان، سرطان گلو، سرطان مری، سرطان حنجره و سرطان کبد اشاره کرد.

 

رابطه الکل و مشکلات روانی

نوشیدنی‌های الکلی به طور موقت آرامش بخش هستند ولی نباید فراموش کرد که این اثرات چندان پابرجا نیستند. در عوض ممکن است با گذشت زمان پیامد‌هایی همچون سطوح بالای اضطراب و افسردگی را ایجاد کنند. علاوه‌بر‌این زیاده‌روی و استفاده منظم و مستمر از الکل می‌تواند باعث کاهش سطح سروتونین در مغز شود و بر خلق‌و‌خو، حافظه، تفکر و احساسات شما تاثیر منفی بگذارد.

 

5 نکته برای دور ماندن از مضرات مصرف الکل و از بین بردن اثرات آن

بهترین راه برای دور ماندن از مضرات الکل، پرهیز کلی از مصرف نوشیدنی‌های الکلی است. با این حال اگر همچنان مصرف الکل را انتخاب می‌کنید، برای از بین بردن اثرات آن بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:

1. از نوشیدن با معده خالی پرهیز کنید.

2. تا آنجا که می‌توانید آب زیاد بنوشید.

3. آهسته بنوشید و اجازه بدهید که بدن‌تان زمان زیادی برای پردازش الکل در اختیار داشته باشد.

4. از خوردن آب‌میوه‌ها غافل نشوید.

5. خوراکی‌های حاوی نشاسته را در وعده‌های غذایی خود بگنجانید (مانند انواع نان و سوپ‌های مقوی).

 

مسمومیت الکلی چگونه شکل می‌گیرد؟

مصرف سریع و بدون وقفه مشروبات الکلی، ممکن است مسمومیت الکلی را به دنبال داشته باشد. در چنین مواقعی استفراغ به عنوان بارزترین نشانه مسمومیت شناخته می‌شود اما علائم دیگری همچون سردرد، کاهش دمای بدن، رنگ‌پریدگی و در موارد حاد‌تر تشنج، بیهوشی، عدم توانایی در حرکت کردن و تنفس نا‌منظم (تنفس کمتر از 8 بار در دقیقه)، می‌توانند حاکی از بروز مسمومیت باشند.

 

حساسیت الکلی چیست؟

برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی به الکل واکنش نشان می‌دهند و پس از مصرف به سرعت در پاهای خود احساس خارش می‌کنند. در این صورت حساسیت الکلی رخ داده است و بدن فرد قادر به تجزیه موثر الکل نیست. البته خارش در پاها تنها یکی از نشانه‌های حساسیت الکلی محسوب می‌شود، ممکن است در ادامه با علائم دیگری نظیر بر‌افروختگی پوست، التهاب و حتی کهیر پوستی مواجه شوید.

 

چه کسانی نباید الکل مصرف کنند؟

به‌طور‌کل مشروبات الکلی فاقد مزایای مشخص و قابل توجهی هستند و در عوض عوارض زیادی دارند. با این حساب مصرف الکل چندان معقولانه و منطقی نیست و حتی برای برخی افراد، استفاده از این نوشیدنی‌ها می‌تواند به صدمات جبران‌ناپذیری منتهی شود. به طور مثال می‌توان به افرادی که سیروز کبدی دارند، بیماران قندی، کسانی که با ناراحتی‌های گوارشی دست‌به‌گریبان هستند، بیماران قلبی، کسانی که حساسیت الکلی دارند و افرادی که به اختلالات روانی مبتلا هستند، اشاره کرد. ناگفته نماند که مصرف الکل در بارداری هم به شدت خطر‌ساز است و می‌تواند شرایط نا‌مناسبی برای جنین و مادر فراهم کند. مصرف الکل در دوران قاعدگی هم توصیه نمی‌شود، چرا‌که ممکن است باعث بر‌هم خوردن میزان ترشحات هورمونی شود و در‌نتیجه نوسانات شدید روانی ایجاد کند.

 

سخن پایانی

مشروبات الکلی احساس خوشایندی در شما به وجود می‌آورند و حتی برای مدتی کوتاه، شما را از مشغله‌ها و نگرانی‌های خود دور می‌کنند. البته این تنها دلیل مصرف الکل در بین بزرگسالان و جوانان نیست، در حالی که عده‌ای از مردم به خاطر افزایش احساس اجتماعی بودن به این نوشیدنی‌ها روی می‌آورند، برخی تنها به نوشیدن در جشن‌ها و مناسبت‌ها اکتفاء می‌کنند و دسته‌ای هم برای فرار از مشکلات خود الکل می‌نوشند. مهم نیست تحت چه شرایطی و به چه دلیل، در هر صورت زیاده‌روی و مصرف طولانی مدت الکل با مضرات فراوانی همراه است. برای اطلاعات کامل‌تر می‌توانید با کارشناسان ما در داروخانه آنلاین زیوش تماس بگیرید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید.

سوالات متداول

1- آیا الکل می‌تواند احتمال ابتلا به سرماخوردگی را افزایش دهد؟

بله، مشروبات الکلی باعث ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن می‌شوند، در‌نتیجه احتمال ابتلا به سرماخوردگی و سایر بیماری‌های ویروسی افزایش می‌یابد.

2- چه عواملی باعث افزایش احتمال اعتیاد به الکل می‌شوند؟

نوشیدن مشروبات الکلی از سن کم، مصاحبت با دوستان و آشنایانی که الکل مصرف می‌کنند، اختلالات روانی نظیر افسردگی و اضطراب، عوامل اجتماعی و سابقه خانوادگی اعتیاد به الکل، از جمله عواملی هستند که می‌توانند باعث افزایش احتمال اعتیاد به الکل شوند.

 

نویسنده: علیرضا میرباقری

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و دکتر محمد ملاحسنی