همه چیز درباره آسم؛ علائم، علل و راه های پیشگیری و درمان
مقالات۱۰ آذر ۱۴۰۳
بسیاری از ما کلمه «آسم» را شنیدهایم یا علائم این بیماری را در اطرافیان خود دیدهایم. آسم یک بیماری التهابی غیرواگیر است که هم کودکان و هم بزرگسالان را مبتلا میکند و شایعترین بیماری مزمن در کودکان به شمار میرود. بیماری آسم ممکن است چالشبرانگیز باشد و گاهی اوقات شما را ناامید، عصبانی یا افسرده کند؛ زیرا باید فعالیتهای روزانه خود را محدود سازید تا از شعلهور شدن علائم این بیماری جلوگیری کنید. بهترین راه برای غلبه بر احساس درماندگی این است که وضعیت خود را درک کنید و پروسه درمان را هرچه زودتر آغاز کنید. کنترل و درمان طولانیمدت به شما کمک میکند روزبهروز احساس بهتری داشته باشید و از بروز حمله آسم که ممکن است زندگی شما را تهدید کند، پیشگیری کنید. در این مقاله با ما همراه باشید تا با بیماری آسم و راههای مدیریت علائم آن آشنا شوید.
بیماری آسم چیست؟
آسم یک بیماری مزمن ریوی است که در آن راههای هوایی شما منقبض میشوند و ممکن است مخاط اضافی تولید کنند. در این شرایط بیمار دچار تنگی نفس، سرفه و خسخس قفسه سینه هنگام بازدم میشود. این بیماری ممکن است در هر گروه سنی بروز پیدا کند، اما در افراد کمتر از ۴۰ سال، خانمها و افراد سیاهپوست شایعتر است. آسم قابل درمان نیست اما علائم آن قابل کنترل است و مهم است که برای کنترل علائم این بیماری همواره با پزشک خود در ارتباط باشید. تاریخ ۱۵ اردیبهشتماه (پنجم ماه مه) نیز توسط گروه همکاریهای بینالمللی آسم (GINA) در تقویم سالانه به نام روز جهانی آسم نامگذاری شده است. مراسم روز جهانی آسم هر سال با هدف افزایش آگاهی جهانی درباره بیماری آسم و پشتیبانی از افراد مبتلا به آن در سراسر جهان برگزار میشود.
خلاصه: آسم یک بیماری ریوی است که در کودکان و بزرگسالان با علائمی مانند سرفه و تنگی نفس خود را نشان میدهد. علائم این بیماری در برخی افراد بهاندازهای شدید است که فعالیت روزانه بیمار را مختل میکند.
حمله آسم چیست؟
اصطلاح «حمله آسم» زمانی به کار میرود که بیماری آسم شما کنترل نشده باشد و به طور ناگهانی یا به تدریج در طی چند روز اتفاق بیفتد. در هر ۱۰ ثانیه، یک نفر دچار حمله آسم میشود. حمله آسم خطرناک است و ممکن است زندگی شما را تهدید کند؛ بنابراین در صورت وقوع آن فوراً با اورژانس تماس بگیرید. علائم آن عبارتند از:
- اختلال تنفسی شدید و بدتر شدن تنگی نفس یا گرفتگی قفسه سینه
- عدم بهبودی علائم پس از استفاده از یک داروی استنشاقی سریعالأثر
- نفستنگی با حداقل فعالیت بدنی
- خوابآلودگی، گیجی، خستگی و سرگیجه
- لبها یا ناخنهای خاکستری و مایل به آبی
- صورت رنگ پریده و عرق کرده
- تنفس و ضربان قلب بسیار سریع
- مشکل در راه رفتن یا صحبت کردن
- سرفهای که متوقف نمیشود
خلاصه: حمله آسم یک وضعیت اورژانس پزشکی است که در آن علائم آسم بعد از استفاده از داروهای استنشاقی سریعالاثر باقی بماند و حتی تشدید شود.
آسم در بارداری
آسم بر شانس شما برای بچهدار شدن تأثیر نمیگذارد و زنان مبتلا به آسم معمولاً بارداری طبیعی خواهند داشت. اکثر داروهای آسم، بهویژه داروهای استنشاقی، در دوران بارداری یا شیردهی ایمن هستند. اگر باردار شدهاید یا قصد بارداری دارید، حتما با پزشک خود صحبت کنید. آسم کنترل نشده در بارداری میتواند خطر عوارضی مانند پرهاکلامپسی و زایمان زودرس را افزایش دهد.
آسم در کودکان
این نوع آسم اغلب قبل از ۶ سالگی شروع میشود؛ زمانی که سیستم دفاعی طبیعی بدن کودک هنوز کامل نشده است. لذا عفونتهای ویروسی و قرار گرفتن در معرض آلرژنها مانند دود سیگار، خطر ابتلا به آسم را در کودکان افزایش میدهد. در دوران کودکی، پسران بیشتر از دختران به آسم مبتلا میشوند و اگر این بیماری کنترل نشود، بر رشد کودک تأثیر میگذارد. علائم آسم در کودکان عبارتند از:
- سرفه کردن، به ویژه در حین بازی، شبهنگام، یا موقع خندیدن
- انرژی کمتر یا نیاز به مکث برای نفس کشیدن در حین بازی
- تنفس سریع و کمعمق
- درد قفسه سینه یا احساس سفت شدن عضلات سینه و گردن
- صدای سوت هنگام دم و بازدم
- تنگی نفس
انواع آسم
آسم به چهار دسته کلی طبقهبندی میشود که عبارتند از:
- آسم خفیف متناوب: بروز علائم خفیف تا دو روز در هفته و تا دو شب در ماه
- آسم خفیف مداوم: بروز علائم بیش از دو بار در هفته، اما نه بیشتر از یک بار در روز و بروز علائم شبانه سه تا چهار بار در ماه
- آسم متوسط مداوم: بروز علائم یک بار در روز و بیش از یک بار در هفته
- آسم شدید مداوم: بروز علائم در طول روز و در اکثر روزهای هفته و اغلب در شب
انواع آسم بر اساس علت بروز علائم - که توسط پزشک شما تشخیص داده میشوند - نیز عبارتند از:
1. آسم آلرژیک
آسم آلرژیک شایعترین نوع آسم است که 60٪ موارد این بیماری را تشکیل میدهد. عوامل محرک و آلرژنها باعث بروز علائم آسم میشوند؛ مانند گردوغبار، گرده گل و ذرات پوست یا موی حیوانات خانگی. آسم آلرژیک اغلب با آلرژیهای فصلی همراه است.
در این خصوص، توصیه میکنیم مقاله مربوط به «آلرژی و حساسیت» را هم مطالعه کنید.
2. آسم غیر آلرژیک
برخی عوامل خارجی نیز باعث تشدید آسم میشوند. برای مثال استرس و اضطراب (آسم عصبی)، ابتلا به بیماریهای ویروسی، دود سیگار، گرمای تابستان و سرمای زمستان از فاکتورهای خارجی عود کردن بیماری آسم هستند.
3. آسم ناشی از ورزش
این نوع آسم در حین فعالیت بدنی و ورزشکردن اتفاق میافتد و برونکواسپاسم (انقباض راههای هوایی) ناشی از ورزش نیز نامیده میشود. شما علائم آسم ناشی از ورزش را معمولاً در عرض چند دقیقه پس از شروع ورزش مشاهده خواهید کرد و ممکن است 10 تا 15 دقیقه پس از توقف فعالیت ادامه پیدا کند.
4. آسم شغلی
این نوع آسم در درجه اول برای افرادی اتفاق میافتد که در محیطهایی با مجاورت مواد تحریککننده کار میکنند. در واقع، آسم شغلی توسط عوامل محرک در محل کار مانند رنگها، گازها، دودها، مواد شیمیایی صنعتی و ... که در طیف وسیعی از صنایع تولیدی، کشاورزی و نساجی وجود دارد، ایجاد میشود.
5. آسم ائوزینوفیلیک
در آسم ائوزینوفیلیک سطح نوعی از گلبولهای سفید خون به نام ائوزینوفیل افزایش مییابد. این نوع از آسم معمولاً بزرگسالان بین 35 تا 50 سال را مبتلا میکند.
6. آسم شبانه
آسمی که در شب بدتر میشود، آسم شبانه نام دارد. هیچ دلیل قطعی برای آن وجود ندارد، اما برخی عواملی که باعث بروز علائم آن میشود، عبارتند از:
- نحوه خوابیدن
- عوامل محرک
- عوارض جانبی دارو
- هوای خیلی گرم یا خیلی سرد
7. آسم ناشی از آسپرین
این افراد هنگام مصرف آسپرین یا سایر NSAIDها مانند ایبوپروفن، علائم آسم را همراه با آبریزش بینی، عطسه، فشار سینوسی و سرفه تجربه میکنند. علائم ممکن است در عرض چند دقیقه یا چند ساعت شروع شوند.
8. سندرم همپوشانی آسم
این نوع از آسم زمانی اتفاق میافتد که هم آسم و هم بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) داشته باشید. هر دو این بیماریها تنفس را دشوار میکنند.
9. آسم قلبی
آسم قلبی شامل علائم شبه آسم مانند تنگی نفس و خسخس سینه است که با نارسایی قلبی رخ میدهد. در این شرایط، بطن چپ قلب قادر به پمپاژ مؤثر خون نیست و باعث بروز علائم تنفسی میشود.
خلاصه: انواع آسم بر اساس شدت و دفعات بروز علائم به چهار دسته خفیف متناوب، خفیف مداوم، متوسط مداوم، و شدید مداوم تقسیمبندی میشود. انواع آسم بر اساس علت بروز علائم عبارتاند از آسم آلرژیک، آسم غیر آلرژیک، آسم شغلی، آسم شبانه، آسم ناشی از ورزش و غیره.
علل بروز آسم و ریسک فاکتورهای آسم
مشخص نیست چرا برخی افراد به آسم مبتلا میشوند؛ اما احتمالاً ترکیبی از عوامل محیطی و ارثی، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد. از دلایل آسم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ارثی و سابقه ابتلای والدین، خواهر یا برادر فرد مبتلا به بیماری آسم
- داشتن سابقه یک بیماری آلرژیک مانند درماتیت آتوپیک یا تب یونجه
- سابقه ابتلا به عفونتهای ویروسی شدید در دوران کودکی مانند عفونت ویروسی سنسیشیال تنفسی (RSV)
- اضافهوزن
- سیگار کشیدن یا در معرض دود سیگار بودن
- ضعیف بودن سیستم ایمنی برای مقابله با آسم و سایر بیماریهای آلرژیک به علت عدم مواجهه کودکان در سالهای اولیه زندگی با میکروبها
- نارس بودن یا وزن کم نوزاد در هنگام تولد
- مصرف داروهای خاص از جمله داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپیرین و مسدودکنندههای گیرنده بتا مانند پروپرانولول
- قرار گرفتن در معرض محرکهای شغلی مانند مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع کشاورزی
- قرار گرفتن در معرض محرکهای مختلف و آلرژنها شامل آلرژنهای موجود در هوا مانند گردوغبار و هاگ قارچها
- آلایندههای هوا مانند دود اگزوز خودروها، دود ناشی از آتشسوزی و آلایندههای کارخانهها
- سولفیتها و مواد نگهدارنده اضافه شده به برخی از انواع غذاها و نوشیدنیها از جمله میگو و میوههای خشک
- عفونتهای تنفسی مانند سرماخوردگی
- بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
- فعالیتهای بدنی و ورزش کردن
- استرس و اضطراب
خلاصه: عوامل مختلف ارثی و محیطی از جمله قرار گرفتن در معرض آلرژنها و سابقه بیماریهای آلرژیک و تنفسی، احتمال بروز علائم آسم را افزایش میدهد.
علائم آسم چیست؟
علائم آسم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی افراد علائم این بیماری را بهطور مداوم در طول روز تجربه میکنند. در برخی افراد دیگر نیز علائم آسم فقط در زمانهای خاصی مانند موقع ورزشکردن بروز میکند. خسخس قفسه سینه هنگام بازدم از علائم شایع آسم در کودکان است. سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- سرفه شدید شبانه، هنگام خندیدن یا ورزشکردن
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- اختلال در خواب به علت تنگی نفس و سرفه
- اختلال در صحبتکردن
- نگرانی و اضطراب
- خستگی مفرط
خلاصه: علائم آسم در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است در شرایط خاص تشدید شود. خسخس سینه در آسم کودکان شایع است. سرفه، تنگی نفس و اختلال در خواب و صحبتکردن نیز از دیگر نشانههای آسم است.
عوارض و خطرات آسم
اگرچه میتوان بیماری آسم را تحت کنترل داشت، اما باید این بیماری را جدی بگیرید و درمان آن را به طور منظم پیگیری کنید. در صورتی که آسم شما کنترل نشود، باعث بروز مشکلاتی خواهد شد. عوارض اصلی آسم به شرح زیر است:
- باریک شدن دائمی لولههای هوایی و تنگی نفس
- اختلال در خواب، کار و سایر فعالیتها
- غیبت از محل کار یا مدرسه
- تأخیر در رشد یا بلوغ کودکان
- احساس خستگی دائمی
- استرس، اضطراب یا افسردگی
- عفونت ریه (پنومونی)
- بروز عوارض جانبی در اثر مصرف طولانیمدت برخی از داروها
خلاصه: اگر بیماری آسم درمان نشود، باعث بروز مشکلاتی مانند اختلال در عملکرد و فعالیتهای روزانه، بروز عفونتهای ریه و طولانیشدن زمان بستریشدن بیمار در بیمارستان میشود.
تشخیص بیماری آسم
پزشک برای تشخیص بیماری آسم، آزمایشهایی برای اندازهگیری عملکرد ریه تجویز میکند که شامل موارد زیر است:
1. معاینه فیزیکی
پزشک شما یک معاینه فیزیکی برای رد سایر شرایط احتمالی مانند عفونت تنفسی یا بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) انجام خواهد داد. او همچنین در مورد علائم و نشانهها و سابقه بیماریهای دیگر سؤالاتی میپرسد.
2. تست اسپیرومتری
در این روش شما در دستگاهی میدمید که سرعت تنفس و میزان هوای موجود در ریههای شما را اندازهگیری میکند.
3. جریان سنج
پیک فلومتر یک دستگاه ساده است که سرعت بازدم را اندازه میگیرد و ممکن است چندین بار در طول چند هفته انجام گیرد تا مشخص شود نتایج در طول زمان تغییر میکنند یا خیر.
4. تست متاکولین
متاکولین یک محرک شناختهشده آسم است. اگر علائم و تست اسپیرومتری بهوضوح آسم را نشان ندهند، این آزمایش انجام میشود. هنگامیکه متاکولین را استنشاق میکنید، راههای هوایی را کمی باریک میکند. اگر به متاکولین واکنش نشان دهید، احتمالاً آسم دارید.
- عکس رادیوگرافی قفسه سینه
- تست آلرژی
خلاصه: روشهای تشخیص بیماری آسم شامل معاینه فیزیکی، تست اسپیرومتری، جریانسنجی، تست متاکولین، تست نیتریک اکسید، عکسبرداری، تست حساسیت و اندازهگیری ائوزینوفیل خلط است.
کنترل آسم
شاید انتخابهای زیادی برای پیشگیری از آسم نداشته باشیم، اما پیگیری روشهای کنترل آسم بسیار مهم است. آسم یک بیماری مزمن است که نیاز به نظارت و درمان منظم دارد و کنترل بیماری در جلوگیری از بروز حملات آن مؤثر خواهد بود. لذا توصیههای زیر میتواند مفید واقع شود:
- انجام واکسیناسیون آنفولانزا و پنوموکوک را جدی بگیرید؛ زیرا از تشدید علائم آسم جلوگیری میکند.
- علائم هشداردهنده یک حمله آسم قریبالوقوع مانند سرفه، خسخس سینه یا تنگی نفس را بشناسید تا حملات را به موقع شناسایی و درمان کنید.
- محرکهای آسم را شناسایی و از آن اجتناب کنید.
- از کولر گازی استفاده کنید. تهویه مطبوع داخل خانه شما را کمتر در معرض گردوغبار و آلرژنها قرار میدهد.
- اگر به حیوانات خانگی حساسیت دارید، از تماس با پوست و موی آنها خودداری کنید.
- خانه خود را مرتب تمیز کنید و ملافههای خود را بشویید.
- اگر آسم شما در هوای سرد یا خشک بدتر میشود، استفاده از ماسک بسیار مؤثر است.
- به صورت منظم و کنترل شده ورزش کنید. ورزش، قلب و ریههای شما را تقویت میکند و در تسکین علائم آسم نقش دارد.
- وزن ایدهآل خود را حفظ کنید. اضافهوزن، علائم آسم را تشدید میکند.
- کنترل بیماری رفلاکس معده خود را جدی بگیرید. رفلاکس اسید معده، به راههای هوایی ریه آسیب میرساند و علائم آسم را بدتر میکند.
خلاصه: راهکارهایی وجود دارد که با کنترل آسم، از تشدید علائم جلوگیری میکند؛ لذا تغییر سبک زندگی، شناسایی و حذف عوامل محرک و نظارت بر روند درمان بیماری خود را جدی بگیرید.
روشهای درمان بیماری آسم
انتخاب بهترین دارو برای درمان آسم به سن بیمار، علائم بالینی، محرکهای آسم و شرایط جسمی بیمار بستگی دارد. مصرف داروهای طولانیاثر که معمولاً روزانه مصرف میشوند، سنگبنای درمان آسم هستند. این داروها علائم آسم را تحت کنترل نگه میدارند و احتمال بروز حملات آن را کاهش میدهند؛ ولی در صورت تشدید آسم، ممکن است لازم باشد از یک داروی استنشاقی سریعالاثر استفاده کنید. داروهایی که برای درمان بیماری آسم استفاده میشوند، عبارتند از:
1. گشادکنندههای برونش سریعالاثر (مانند سالبوتامول)
این داروها که بهعنوان داروهای نجاتبخش شناخته میشوند، عضلات اطراف راههای هوایی را شل میکنند، حرکت هوا و مخاط را آسان میسازند و علائم را کاهش میدهند.
2. گشادکنندههای برونش طولانیاثر (مانند سالمترول)
این داروها نوارهای عضلانی راههای هوایی را شل میکنند و علائم را در طولانیمدت تسکین میدهند.
3. داروهای ضدالتهاب استروئیدی (مانند بکلومتازون و فلوتیکازون)
داروهای ضدالتهاب استروئیدی تورم و تولید مخاط را در مجاری هوایی کاهش میدهند و ورود و خروج هوا به ریههای شما را تسهیل میکنند. این داروها برای کنترل یا پیشگیری از علائم آسم مزمن تجویز میشوند و خطر حملات آسم و مرگومیر را کاهش میدهند. برخلاف کورتیکواستروئیدهای خوراکی، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی عوارض جانبی نسبتاً کمی دارند. این موضوع را فراموش نکنید که پس از هر بار مصرف، دهان خود را با آب بشویید.
4. داروهای استنشاقی ترکیبی (مانند اسپری سیمبیکورت، ترکیبی از بودزوناید و فورموترول)
این داروها از ترکیب یک کورتیکواستروئید استنشاقی با یک گشادکننده برونش طولانیاثر برای کاهش علائم آسم بهره میگیرند.
5. مهارکنندههای گیرنده لکوترین (مانند مونتهلوکاست)
این داروهای خوراکی به تسکین علائم آسم در طولانیمدت کمک میکنند.
6. داروهای آنتی کولینرژیک (مانند ایپراتروپیوم بروماید)
داروهای آنتی کولینرژیک بهسرعت راههای هوایی را شل میکنند و تنفس را آسانتر میکنند. این داروها بیشتر برای درمان بیماری آمفیزم و برونشیت مزمن استفاده میشوند و در درمان آسم نیز کاربرد دارند.
7. ترموپلاستی برونش
در این روش، پس از بیهوشی عمومی، یک لوله نازک و انعطافپذیر از گلو به داخل ریه عبور داده میشود و از اثر گرما بر روی ماهیچههای اطراف راههای هوایی برای جلوگیری از باریکشدن و ایجاد علائم آسم استفاده میشود. ترموپلاستی برونش برای آسم شدیدی که با کورتیکواستروئیدهای استنشاقی یا سایر داروهای طولانیمدت آسم بهبود نمییابد، به کار میرود. این روش بهطور گسترده در دسترس نیست و برای همه افراد توصیه نمیشود.
خلاصه: پزشک بر اساس شرایط شما، بهترین دارو را برای درمان آسم تجویز میکند تا علائم آسم کنترل شود و خطر بروز حملات آسم کاهش یابد. داروهای گشادکننده برونش سریعالاثر در زمان شعلهور شدن علائم استفاده میشوند؛ ولی کنترل طولانیمدت بیماری با استفاده از داروهای گشادکننده برونش طولانیاثر و داروهای کورتیکواستروئیدی یا ترکیبی از این داروها صورت میپذیرد.
درمانهای مکمل
برخی از درمانهای مکمل ممکن است به بهبود علائم آسم کمک کنند. بااینحال، به خاطر داشته باشید که این موارد جایگزینی برای درمان دارویی نیستند؛ بهخصوص اگر علائم آسم شما شدید است. چندین درمان مکمل برای آسم پیشنهاد شده است که در این خصوص میتوانید با پزشک خود مشورت کنید. این درمانهای مکمل به شرح زیر هستند:
- تمرینات تنفسی: این تمرینات ممکن است مقدار دارویی را که برای کنترل علائم آسم نیاز دارید، کاهش دهد.
- داروهای گیاهی و طب سنتی: چند داروی گیاهی که ممکن است به بهبود علائم آسم کمک کنند، عبارتند از سیاهدانه، اکالیپتوس، سیر و زنجبیل.
- مصرف مکملهای دارویی مانند سوسپانسیون آسماویت و قرص برونکوگل
- روشهای طب سوزنی
خلاصه: طب سنتی و درمانهای مکمل در کنار درمانهای دارویی میتواند به بهبود علائم بیمار مبتلا به آسم کمک کند.
سخن پایانی
آسم وضعیتی است که ریههای شما را ملتهب و تنفس را دشوار میکند و علائم آن شامل سرفه، تنگی نفس و خسخس قفسه سینه است. این بیماری ممکن است در هر سنی بروز کند، اما میزان ابتلا به آن در میان کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر است. بیماران باید درمان آسم را جدی بگیرند تا از آسیب مزمن به ریه پیشگیری شود. پزشک نوع آسم را از طریق تستهای آزمایشگاهی شناسایی و بهترین گزینه درمانی را تجویز میکند. رایجترین درمان آسم، داروهای گشادکننده برونش هستند که در کوتاهمدت برای درمان حمله آسم و در طولانیمدت برای مدیریت علائم استفاده میشوند. تغییر سبک زندگی مانند تغییر رژیم غذایی، ورزش و مدیریت استرس نیز به کاهش علائم آسم کمک میکند و به بیمار اجازه میدهد زندگی رضایتبخش و فعالی داشته باشد.
سؤالات متداول
آیا بیماری آسم خطرناک است؟
علائم آسم اغلب خفیف و کوتاه است، اما حمله شدید آسم یک وضعیت پزشکی جدی است و میتواند کشنده باشد. اگر علائم حمله آسم را تجربه کردید، حتماً به اورژانس مراجعه کنید.
اگر کودک مبتلا به آسم نتواند از اسپری تنفسی استفاده کند، چه باید کرد؟
استفاده از دستگاه دمیار برای کودکان، مصرف اسپری دهانی را آسانتر میکند و اثربخشی دارو را بالا میبرد.
آیا آسم قابل درمان است؟
آسم یک بیماری مزمن است که درمان قطعی ندارد؛ اما میتوان آن را با دارو و تغییر سبک زندگی کنترل کرد. با مدیریت صحیح و رعایت توصیههای پزشکی، افراد مبتلا میتوانند زندگی عادی و فعالی داشته باشند.
چه عواملی آسم را تشدید میکنند؟
محرکهای رایج آسم شامل گردوغبار، دود سیگار، آلودگی هوا، آلرژنها (مانند گرده گیاهان، موی حیوانات)، عفونتهای تنفسی، هوای سرد یا خشک، ورزش شدید و استرس هستند. شناسایی و اجتناب از این محرکها نقش مهمی در پیشگیری از حملات آسم دارد.
آیا آسم در کودکان قابل بهبود است؟
برخی کودکان ممکن است با رشد سیستم تنفسی و ایمنی، علائم آسم را پشت سر بگذارند؛ اما در بسیاری از موارد، آسم بهصورت مزمن باقی میماند. پیگیری درمان و کنترل محرکها برای جلوگیری از عوارض و تأثیر منفی بر رشد کودک ضروری است.
نویسنده: مهشید عابدی
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده