زمستان در راه است و علاوه بر کریسمس و برف‌بازی و فرصت ساخت آدم‌برفی با دستکش‌های پشمی مامان‌دوز، با خود سرماخوردگی هم می‌آورد. شاید بتوانیم سرماخوردگی را به‌عنوان شایع‌ترین بیماری جهان معرفی کنیم که تقریباً هر کسی از کودکی‌اش بارها به آن مبتلا شده است. با شروع فصل‌های سرد، بیماری سرماخوردگی حتی شیوع بیشتری پیدا می‌کند و در نتیجه آن، اندام‌هایی مثل بینی، گلو، نای و ریه‌ها دچار اختلال می‌شوند. امروزه بیش از ۲۰۰ نوع ویروس سرماخوردگی شناخته شده است که مدام در حال جهش و تغییرات ژنتیکی هستند. هر کدام از این ویروس‌ها، تفاوت‌هایی در علائم و شدت بیماری‌زایی دارند که این باعث شده است هر داروی سرماخوردگی، برای طیف خاصی از ویروس‌ها پاسخگو باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی راه‌های درمان این بیماری؛ از درمان‌های خانگی و داروهای گیاهی گرفته تا بهترین آنتی بیوتیک برای سرماخوردگی، بپردازیم.
همه چیز درباره سرماخوردگی؛ مختصر و مفید!
سرماخوردگی یک بیماری عفونی با منشأ ویروسی است که معمولاً دستگاه تنفسی فوقانی شامل بینی، گلو، سینوس‌ها و حنجره را درگیر می‌کند. این بیماری بسیار شایع است و احتمالاً بیشتر از هر بیماری دیگری در طول عمر خود با آن سر و کله خواهید زد. به‌طور معمول در بزرگسالی، سالی دو تا سه بار به این بیماری مبتلا می‌شوید که این عدد در کودکی بیشتر است. حدود ۲۰۰ گونه مختلف از ویروس‌ها می‌توانند علائمی را که به نام سرماخوردگی معروف است، ایجاد کنند. معروف‌ترین ویروس ایجاد کننده این بیماری از جنس Rhinovirus است و حدود ۵۰ درصد سرماخوردگی‌ها توسط 100 گونه مختلف از آن ایجاد می‌شوند. ویروس‌های دیگری مثل کروناویروس - که در سال‌های اخیر با نام آن آشنایی پیدا کردیم - نیز می‌توانند این بیماری را ایجاد کنند.
سرماخوردگی بسیار مسری است و به‌راحتی گسترش می‌یابد. برای ابتلای فرد به این بیماری، ویروس باید به یکی از غشاهای مخاطی شما که در ناحیه دهان، چشم و بینی قرار دارند، برسد. فردی که بیمار است اگر سرفه و عطسه کند، قطرات حاوی ویروس سرماخوردگی را در محیط پخش می‌کند که از طریق تنفس می‌تواند به بدن شما راه پیدا کند. افراد مبتلا به این ویروس می‌توانند تا دو هفته بعد از بهبود علائم، ویروس را منتقل کنند. حتی قبل از بروز علائم، احتمال انتقال این ویروس وجود دارد. البته بیشترین احتمال واگیر زمانی است که علائم بدترین حالت را دارند و شما در اوج بیماری خود به‌سر می‌برید.
دوره کمون یا نهفته بیماری به فاصله زمانی گفته می‌شود که شما به ویروس سرماخوردگی مبتلا شده‌اید و تا وقتی که علائم این بیماری را نشان دهید، ادامه دارد. به‌طور معمول، این دوره در سرماخوردگی حدود ۱۲ ساعت تا سه روز طول می‌کشد. افراد می‌توانند در این زمان به‌راحتی ویروس خود را در محیط پخش کنند و باعث شیوع آسان سرماخوردگی شوند.
خلاصه: سرماخوردگی یک بیماری عفونی با منشأ ویروسی است که این عفونت معمولاً دستگاه تنفسی فوقانی شامل بینی، گلو، سینوس‌ها و حنجره را درگیر می‌کند. سرماخوردگی بسیار مسری است و به‌راحتی گسترش می‌یابد. برای ابتلای فرد به این بیماری، ویروس باید به یکی از غشاهای مخاطی شما که در ناحیه دهان، چشم و بینی قرار دارند، برسد.
چرا کودکان و نوزادان بیشتر سرما می‌خورند؟
سرماخوردگی در این رده سنی بیشتر اتفاق می‌افتد، زیرا بچه‌ها به اندازه بزرگسالان در معرض ویروس‌های مختلف سرماخوردگی نبوده‌اند و سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به اندازه‌ای تکامل نیافته است که به‌راحتی بتواند میکروب‌های جدید را شناسایی و با آن‌ها مبارزه کند. قبل از دو سالگی، یک نوزاد سالانه نزدیک به هشت تا ۱۰ بار سرما می‌خورد؛ اما زمانی که به بزرگسالی برسد با ویروس‌های سرماخوردگی زیادی برخورد می‌کند. این باعث می‌شود تا سیستم ایمنی او راحت‌تر بتواند ویروس‌های مشابه و جدید را شناسایی و با آن‌ها مقابله کند. علاوه بر این موضوع، کودکان معمولاً در تماس نزدیک با دیگر هم‌سن‌وسالان خود هستند که معمولاً سرفه‌ها و عطسه‌های خود را به‌خوبی نمی‌پوشانند و قبل از لمس صورت و دهان‌شان، دست‌های خود را نمی‌شویند. در نتیجه همگی این عوامل، منجر به ابتلا راحت‌تر بچه‌ها به سرماخوردگی می‌شود.
لازم به ذکر است که ویروس‌های سرماخوردگی می‌توانند برای چند ساعت روی اشیاء زنده بمانند. نوزادان اغلب اشیایی را که دیگر نوزادان لمس کرده‌اند، برمی‌دارند و با آن‌ها بازی می‌کنند. اگر یک نوزاد چیزی را که حاوی ویروس‌های سرماخوردگی است، بردارد و سپس به دهان، چشم‌ها یا بینی خود دست بزند، این میکروب‌ها می‌توانند به‌راحتی او را آلوده کنند. بنابراین رعایت نکات بهداشتی برای نوزادان حتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
خلاصه: سرماخوردگی در کودکان بیشتر اتفاق می‌افتد؛ زیرا بچه‌ها به اندازه بزرگسالان در معرض ویروس‌های مختلف سرماخوردگی نبوده‌اند و سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به اندازه کافی تکامل نیافته است که به‌راحتی بتواند میکروب‌های جدید را شناسایی و با آن‌ها مبارزه کند.
شایع‌ترین علائم ابتلا به سرماخوردگی
به‌طورکلی علائم ابتلا به سرماخوردگی به‌تدریج بروز پیدا می‌کنند و بعد از گذشت زمان، بهتر یا بدتر می‌شوند. از جمله این علائم و نشانه‌ها، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- گلودرد: در این حالت فرد احساس خارش، سوزش و گلودرد دارد.
- سرفه: سرفه‌ها می‌توانند به صورت خشک یا خلط‌دار باشند.
- احتقان بینی: بینی گرفته یا پر می‌شود به‌طوری‌که تنفس از بینی را سخت می‌کند.
- احساس سردرد خفیف: به دلیل احتقان بینی و فشار سینوسی اتفاق می‌افتد.
- کاهش بویایی و چشایی: به دلیل احتقان بینی، کاهش حس بویایی و چشایی نیز اتفاق می‌افتد.
- عطسه: به دلیل تحریک غشای بینی، فرد عطسه‌های مکرر دارد.
- استفراغ: این علامت معمولا در کودکان بیشتر است.
- تب و لرز: دمای طبیعی بدن بین ۳۶.۵ تا ۳۷.۵ درجه است. دمای بالاتر از ۳۸ درجه در بزرگسالان تب محسوب می‌شود. در کودکان زیر سه ماه، تب ۳۸ درجه و بالاتر بسیار خطرناک محسوب می‌شود و به همین ترتیب در کودکان بین سه تا شش ماه، تب ۳۸.۹ و بالاتر خطرناک است.
- خستگی و ضعف بدن
- دردهای عضلانی و احساس کوفتگی در بدن
- آبریزش بینی
این علائم خود محدود شونده هستند و فرد بعد از یک تا دو هفته، با استراحت کردن بهتر می‌شود و هیچ جای نگرانی وجود ندارد. البته برخی از آن‌ها در حساسیت و آلرژی نیز بروز پیدا می‌کنند.
خلاصه: به‌طورکلی علائم ابتلا به سرماخوردگی به‌تدریج بروز پیدا می‌کنند و بعد از گذشت زمان، بهتر یا بدتر می‌شوند. علائم خود محدود شونده هستند و از این بابت جای نگرانی وجود ندارد.
بهترین داروها برای سرماخوردگی بزرگسالان
همان‌طور که گفته شد، سرماخوردگی علائم متنوعی دارد که می‌تواند از فرد به فرد و حتی از روزی به روز دیگر متفاوت باشد. بنابراین علامت‌درمانی، یک ترفند عالی برای درمان و بهبودی هرچه سریع‌تر این بیماری است. در ادامه نیز به معرفی بهترین قرص سرماخوردگی و آبریزش بینی، بهترین آمپول برای درمان سرماخوردگی، بهترین دارو برای سرماخوردگی کودکان و بهترین دارو برای سرماخوردگی بزرگسالان خواهیم پرداخت. در این قسمت انواع داروهای ضد سرماخوردگی قوی بر اساس کاربردی که دارند، دسته‌بندی شده‌‌اند.
سرفه و گلودرد
برای درمان این علائم، باید بیشتر از داروهایی مثل شربت سرماخوردگی و قرص برای گلودرد سرماخوردگی استفاده کنید. در ادامه ۶ شربت برای رفع علائم و درمان سرماخوردگی در بزرگسالان را معرفی می‌کنیم:
- شربت برون کلد: این شربت یک داروی گیاهی سرماخوردگی است و حاوی عصاره نعنا فلفلی، رازیانه، فلفل دلمه‌ای، زنجبیل و میخک است. عمده کاربرد این شربت در سرفه خشک است و همچنین سیستم ایمنی را تقویت می‌کند.
- شربت تیمکس پلاس: این داروی گیاهی نیز یک شربت برای سرماخوردگی بزرگسالان است که مواد تشکیل‌دهنده آن آویشن باغی و عسل هستند. این داروی سرماخوردگی در درمان التهابات مجاری تنفسی به کار می‌رود و می‌تواند از شدت سرفه‌ها و گلودرد بکاهد. همچنین دارای خواص ضد میکروبی است.
- شربت پروسپان: شربت پروسپان توسط شرکت بهستان بهداشت و تحت لیسانس انگلهارد آلمان تهیه شده و از کیفیت بالایی برخوردار است. ماده موثره موجود در این داروی گیاهی سرماخوردگی، عصاره برگ خشک پیچک است. این شربت سرماخوردگی خلط‌آور است، درد گلو را تسکین می‌دهد و فاقد مواد رنگی، الکل و قند است.
- شربت پلارژین: این داروی گیاهی سرماخوردگی، حاوی ریشه گیاه شمعدانی و عسل است و یکی از بهترین شربت‌ها در درمان سرفه خشک محسوب می‌شود . اثر این شربت در رفع آبریزش بینی و بی‌حالی نیز قابل مشاهده است.
- شربت ضدسرفه تیمکس: آویشن در طب سنتی یکی از بهترین گیاهان برای درمان سرفه است. ازاین‌رو، داروی گیاهی سرماخوردگی تیمکس ساخته شده که حاوی عصاره گیاه آویشن باغی است. از دیگر خواص این شربت می‌توان به خاصیت‌های ضدویروسی، ضدباکتریایی و ضدقارچی آن اشاره کرد.
- شربت اکسپکتورانت: این دارو یک شربت برای سرماخوردگی بزرگسالان است که باید فقط با تجویز پزشک مصرف شود. نحوه اثر این داروی سرماخوردگی به این صورت است که مخاط مجرای تنفسی را رقیق می‌کند تا روند دفع خلط آسان‌تر شود.
آبریزش‌بینی
در بیماری سرماخوردگی، آزاد شدن هیستامین در بدن منجر به عطسه و آبریزش بینی می‌شود که با مصرف داروهای آنتی‌هیستامین می‌توان از آن جلوگیری کرد. نکته مهم این است که تقریباً تمام آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند باعث خواب‌آلودگی شوند؛ بنابراین باید از مصرف این داروها قبل از رانندگی خودداری کنید. لیست این داروها به شرح زیر است:
- لوراتادین: این داروی ضد سرماخوردگی قوی، بهترین قرص سرماخوردگی و آبریزش‌بینی است که می‌تواند آبریزش بینی و عطسه را کم کند. این دارو به صورت قرص و شربت برای سرماخوردگی بزرگسالان، یک بار در روز به همراه غذا مصرف می‌شود. از نکات مصرف این دارو، این است که زنان باردار باید هنگام مصرف آن احتیاط کنند.
- سیتریزین: این دارو نیز از بهترین قرص‌های سرماخوردگی و آبریزش بینی است که می‌تواند علائم خفیف تا متوسط آلرژی را کاهش دهد. سیتریزین را بدون نسخه هم می‌توانید دریافت کنید؛ البته قبل از مصرف این دارو در دوران بارداری یا شیردهی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. افراد بالای ۶۵ سال و بیماران کلیوی نیز باید در هنگام مصرف این دارو احتیاط کنند.
- شربت دیفن‌هیدرامین: این شربت سرماخوردگی برای تسکین علائم آبریزش بینی، عطسه و همچنین گلودرد مصرف می‌شود. توصیه می‌شود هر ۴-۶ ساعت از این شربت برای سرماخوردگی بزرگسالان استفاده شود. افراد بالای ۶۵ سال، زنان باردار و شیرده، افراد دارای مشکلات قلبی، ریوی و همچنین مبتلایان به پرکاری تیروئید، بهتر است قبل از مصرف دیفن‌هیدرامین با پزشک خود مشورت کنند.
- فکسوفنادین: فکسوفنادین نیز از بهترین قرص های سرماخوردگی و آبریزش بینی است که زنان باردار و افرادی که از داروهای کتوکونازول و اریترومایسین استفاده می‌کنند، بهتر است در مصرف آن احتیاط کنند.
تب و لرز
در بزرگسالان، به دمای بدن بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد تب گفته می‌شود. از آنجایی که تب می‌تواند نشانه بیماری عفونی باشد، باید آن را جدی گرفت. بهترین داروی سرماخوردگی برای کنترل تب، استامینوفن است که برای رفع بدن‌درد هم مفید است. از این رو جزئیات بیشتر آن ذیل داروهای مناسب جهت رفع این علامت توضیح داده شده است.
بدن درد
احساس بدن‌درد و کوفتگی از دیگر نشانه‌های سرماخوردگی است که برای کاهش شدت آن باید از استامینوفن و یا NSAIDها استفاده کنید. NSAIDها مسکن‌هایی هستند که به منظور کاهش درد و احساس کوفتگی بدن مصرف می‌شوند. از این دسته داروها می‌توان به ایبوپروفن اشاره کرد که یک قرص برای بدن درد سرماخوردگی است. همچنین کتورولاک و پیروکسیکام که به صورت آمپول موجود هستند؛ در میان مردم به عنوان بهترین آمپول برای درمان سرماخوردگی شناخته می‌شوند. نکات تکمیلی مربوط به این داروها در ادامه ذکر شده است.
- استامینوفن: استامینوفن به صورت قرص برای بدن درد ناشی از سرماخوردگی و کاهش دردهای خفیف تا متوسط استفاده می‌شود و همچنین یک تب‌بر قوی برای کاهش تب است. این دارو به راحتی و با تنظیم دوز، می‌تواند برای کودکان هم مصرف شود و یک داروی سرماخوردگی برای زنان باردار است.
- ایبوپروفن: این مسکن از دسته NSAIDها است که می‌تواند به عنوان دارویی برای استخوان درد در سرماخوردگی استفاده شود و در تسکین علائم بدن‌درد و کوفتگی بسیار مناسب است. نکته‌ای که در مورد این دارو وجود دارد این است که می‌تواند علائم گوارشی ایجاد کند؛ به همین دلیل در افراد با مشکلات گوارشی و یا حتی کلیوی، باید با احتیاط مصرف شود.
- آمپول کتورولاک: این دارو بهترین آمپول برای سرماخوردگی است که در کاهش بدن‌درد متوسط تا شدید سرماخوردگی کاربرد دارد. این آمپول نیز از دسته NSAIDها است و بنابراین می‌تواند عوارض گوارشی داشته باشد.
- آمپول پیروکسیکام: این آمپول نیز همانند آمپول کتورولاک برای بهبودی بدن‌درد و کوفتگی تجویز می‌شود و به عنوان یک آمپول برای سرماخوردگی، به صورت عضلانی تزریق می‌شود.
بهترین دارو برای سرماخوردگی کودکان
به دلیل اینکه نوزادان و کودکان از رده‌های سنی بسیار حساس هستند، طبیعی است که داروهای آن‌ها نیز با بزرگسالان متفاوت باشد؛ بنابراین در این قسمت به صورت تخصصی، به معرفی انواع دارو برای سرماخوردگی نوزاد و کودک و رفع هر یک از علائم بیماری در آن‌ها می‌پردازیم.
سرفه و گلودرد
- شربت پلارژین کیدز: این شربت سرماخوردگی همانند شربت گیاهی سرماخوردگی پلارژین بزرگسالان، در بهبود علائم سرماخوردگی و به‌ویژه سرفه کاربرد دارد و می‌تواند باعث بهبود گلودرد، آبریزش بینی و گرفتگی آن شود. این شربت ضد سرماخوردگی قوی حاوی گیاه شمعدانی و عسل است که با فرمولاسیونی خاص برای کودکان طراحی شده است. گیاه شمعدانی خاصیت ضد میکروبی و ضد التهابی دارد و در کاهش عفونت‌های تنفسی کاربرد دارد. عسل نیز علاوه بر بهبود طعم دارو، می‌تواند تعداد دفعات سرفه را کاهش دهد.
- شربت پدی کاف: این شربت نیز یک داروی گیاهی سرماخوردگی است که حاوی عصاره گیاهان عشقه، آویشن و ختمی است. همان‌طور که قبل‌تر اشاره شد، گیاه آویشن در بهبود سرفه مؤثر است و همچنین خواص ضد میکروبی دارد. گیاه ختمی قسمت‌های آسیب‌دیده گلو را می‌پوشاند و باعث کاهش تحریک‌پذیری مجاری تنفسی می‌شود. گیاه عشقه نیز باعث کاهش سرفه خواهد شد.
- شربت کاف استاپ: این شربت نیز یک داروی گیاهی سرماخوردگی حاوی آویشن باغی و عشقه است و در بهبود سرفه کودکان مفید است. این شربت برای کودکان بالای یک سال، نوجوانان و حتی بزرگسالان قابل استفاده است.
- شربت آیورا می کیدز: آیورا می کیدز نیز حاوی عصاره گیاه عشقه است و یک شربت سرماخوردگی گیاهی محسوب می‌شود. این داروی ضد سرماخوردگی قوی برای کودکان زیر یک سال تا پنج سال فرموله شده است و به‌عنوان یک شربت خلط‌آور و کاهنده التهابات مجاری تنفسی شناخته می‌شود.
آبریزش بینی
- شربت دیفن‌هیدرامین: کودکان بالای ۱۲ سال می‌توانند از این شربت سرماخوردگی برای کنترل علائم آلرژی و سرفه استفاده کنند.
- شربت نئوتادین: شربت نئوتادین یک دارو برای سرماخوردگی ویروسی از نسل جدید آنتی‌هیستامین‌ها است که در کاهش علائم آلرژی مانند آبریزش بینی کاربرد دارد. نکته مهم این است که کودکان زیر دوسال نباید از این دارو استفاده کنند.
بدن‌درد و تب
- استامینوفن برای کودکان: استامینوفن را علاوه بر بزرگسالان، می‌توان در جهت کاهش تب و بدن‌درد برای کودکان نیز تجویز کرد؛ اما هرگز نباید بدون تایید پزشک، این دارو را به کودک زیر سه ماه داد. دوز مصرفی این دارو بر اساس وزن کودک تعیین می‌شود.
- ایبوپروفن برای کودکان: شربت سرماخوردگی ایبوپروفن برای کودکان بالای ۶ ماه تأییدیه گرفته است؛ اما قبل از مصرف آن، حتماً باید با پزشک مشورت کنید. طول اثر ایبوپروفن ۶-۸ ساعت است و توصیه می‌شود قبل از خواب، از این شربت برای کودکان استفاده کنید.
سخن پایانی
در این مقاله درباره سرماخوردگی و علائم آن توضیحاتی دادیم و بهترین داروهای سرماخوردگی برای کودکان و بزرگسالان را معرفی کردیم. در هوایی که رو به سرد شدن است؛ مطالعه این مطلب و کسب چنین اطلاعاتی برای همه افراد توصیه می‌شود. پیشگیری و درمان این بیماری بسیار ساده و روتین است؛ اما ممکن است سرماخوردگی با کرونا، آنفولانزا و برخی بیماری‌های عفونی یا ویروسی دیگر اشتباه گرفته شود. دلیل این موضوع علائم مشترکی است که بین این بیماری‌ها وجود دارد. از طرفی، درمان سرماخوردگی در نوزادان، کودکان و بزرگسالان کمی متفاوت است؛ بنابراین اگر با راهکارهای درمان سرماخوردگی در منزل، بعد از گذشت یک تا دو هفته بهبود پیدا نکردید؛ حتما به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
فوری‌ترین درمان برای آبریزش بینی چیست؟
همان طور که در این مقاله هم اشاره شد؛ بهترین قرص‌های سرماخوردگی و آبریزش بینی آنتی هیستامین‌ها هستند. به طور مثال سیتریزین، لوراتادین و دیفن هیدرامین برای قطع این علامت بسیار مفید هستند.
بهترین راهکارها برای پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی در کودکان چیست؟
شستشوی مرتب دست و صورت بعد از گردش در بیرون از منزل، ضد عفونی کردن وسایل خانه به طور مرتب، مصرف غذاهای مفید و مقوی برای تقویت سیستم ایمنی و مصرف میوه‌های حاوی ویتامین C مثل پرتقال، لیمو و نارنگی.
برای رفع تب، علاوه بر مصرف مسکن چه توصیه‌هایی می‌شود؟
پوشیدن لباس‌های گرم، استراحت کافی، خواب مناسب و مصرف مایعات فراوان مخصوصاً آب و آبمیوه‌های طبیعی.
نویسنده: مریم خمیسی
ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و امیرحسین ملک زاده