راهنمای کامل خواباندن نوزاد برای آرامش شبانه

آیا تا به‌حال از خود پرسیده‌اید چرا نوزاد شما شب‌ها به سختی می‌خوابد یا به‌طور مرتب از خواب بیدار می‌شود؟ خواب نوزاد یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر رشد جسمی و ذهنی او است، اما بسیاری از والدین با چالش‌هایی مانند بیدار شدن‌های مکرر، بی‌قراری شبانه و تنظیم نامناسب چرخه خواب نوزاد مواجه هستند.

انتخاب حالت مناسب خوابیدن نوزاد می‌تواند از مشکلاتی مانند سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) و بی‌قراری‌های شبانه و حتی تأثیرات منفی بر رشد کودک جلوگیری کند. در این مقاله، حالت‌های مختلف خوابیدن نوزاد، چالش‌های رایج و روش‌های بهبود کیفیت خواب او را بررسی می‌کنیم. پس اگر چنین دغدغه‌ای دارید، با ما همراه باشید.

بررسی حالت‌های مختلف خواب نوزاد

نوزادان تا حدود چهار ماهگی، برخلاف بزرگسالان، چرخه خواب منظمی ندارند. اگرچه نوزادان تازه متولدشده حدود ۱۶ تا ۱۷ ساعت در روز می‌خوابند، اما ممکن است میزان خواب آن‌ها در هر نوبت فقط یک تا دو ساعت باشد. با بزرگ‌تر شدن نوزاد، نیاز او به خواب کمتر می‌شود.

هر نوزاد نیازهای خواب متفاوتی دارد، اما رعایت برخی موارد برای تمام والدین سودمند و ضروری است؛ چرا که نحوه خواباندن نوزاد در شب باید هم راحتی او را تأمین کند و هم خطرات احتمالی را به حداقل برساند. در ادامه، به بررسی سه حالت مناسب برای خوابیدن نوزاد پرداخته‌ایم تا بتوانید بهترین گزینه را برای فرزند خود انتخاب کنید:

1. خوابیدن به پشت

بهترین روش خواباندن نوزاد تازه متولد شده که متخصصان بهداشت کودکان توصیه می‌کنند، خوابیدن به پشت است. این حالت به‌دلیل باز نگه‌داشتن راه‌های تنفسی، خطر خفگی را کاهش می‌‎دهد و از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد پیشگیری می‌کند.

از دیگر فواید خوابیدن نوزاد به پشت می‌توان به جلوگیری از رفلاکس معده و کمک به صاف ماندن شکل سر اشاره کرد. بنابراین، اگر این پرسش برایتان مطرح است که «آیا نوزاد باید به پشت بخوابد؟»، پاسخ قطعی و علمی آن «بله» است. برای پیشگیری از رفلاکس و سایر مشکلات گوارشی، توصیه می‌شود حداقل نیم ساعت بین شیردهی و خواب نوزاد فاصله بیندازید.

2. خوابیدن به پهلو

برخی نوزادان ممکن است به‌طور طبیعی به پهلو بخوابند، اما این حالت چندان توصیه نمی‌شود. عوارض خوابیدن نوزاد به پهلو شامل افزایش احتمال غلتیدن به روی شکم و بسته شدن راه‌های تنفسی است. همچنین، ممکن است فشار روی یک طرف سر نوزاد منجر به تغییر شکل جمجمه شود. اگر نوزاد شما در طول خواب به پهلو می‌چرخد، بهتر است او را به آرامی به پشت برگردانید تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.

3. خوابیدن روی شکم

خطرات خوابیدن نوزاد روی شکم به قدری جدی است که پزشکان اکیداً توصیه می‌کنند از این حالت اجتناب کنید. این وضعیت می‌تواند موجب مسدود شدن مسیر تنفس، افزایش دمای بدن و حتی کاهش سطح اکسیژن نوزاد شود که همه این موارد، احتمال سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را بالا می‌برند. تا زمانی که نوزاد شما به‌اندازه کافی قوی نشده است و قادر به غلتیدن در هر دو جهت نیست، او را فقط در بهترین وضعیت خواب نوزاد یعنی به پشت بخوابانید.

نکات ایمنی در هنگام خواباندن نوزاد

انتخاب حالت های مناسب خوابیدن نوزاد به رشد، ایمنی و راحتی او کمک می‌کند. با رعایت طرز صحیح خواباندن نوزاد و نکات ایمنی که در ادامه می‎گوییم، می‌توانید خوابی آرام و بی‌دغدغه را برای نوزاد و خودتان فراهم کنید:

1. استفاده از تشک مناسب و سفت

تشک نوزاد باید کاملاً سفت و صاف باشد تا بدن او در تشک فرو نرود. استفاده از تشک‌های نرم یا غیراستاندارد ممکن است باعث مسدود شدن مجاری تنفسی و افزایش خطر خفگی شود. همچنین اندازه تشک باید کاملاً متناسب با تخت یا گهواره باشد تا از گیر کردن دست و پای نوزاد در شکاف‌های کناری آن جلوگیری شود.

2. حذف بالش، پتو و عروسک از گهواره

ممکن است بخواهید برای راحتی بیشتر نوزاد، بالش، پتو یا عروسک‌های نرم را در گهواره او قرار دهید. این کار ممکن است بسیار خطرناک باشد. نوزاد هنوز توانی جابه‌جایی اشیای اطراف خود را ندارد و ممکن است به‌طور تصادفی دچار خفگی شود. بهترین گزینه برای حفظ گرمای بدن او، استفاده از کیسه‌خواب یا لباس‌های مخصوص خواب نوزاد است که علاوه بر راحتی، ایمنی بیشتری را نیز فراهم می‌کند.

3. دمای مناسب اتاق نوزاد هنگام خواب

دمای ایده‌آل برای خواب نوزاد بین ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد است. گرم بودن بیش از حد اتاق یا استفاده از لباس‌های زیاد، می‌تواند باعث افزایش دمای بدن و افزایش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد شود. بنابراین، لازم است دمای اتاق را در حد متعادل نگه دارید و از پوشاندن بیش از حد لباس به تن نوزاد خودداری کنید.

4. خواباندن نوزاد در تخت مخصوص یا کنار والدین

محل خواب نوزاد تأثیر زیادی بر ایمنی او دارد. نوزاد باید در تختی مستقل و استاندارد بخوابد که مخصوص سن او طراحی شده است. برخی از والدین ترجیح می‌دهند نوزاد را در تخت خود بخوابانند، اما این کار خطرناک است و احتمال خفگی یا آسیب ناشی از غلتیدن والدین را افزایش می‌دهد. اگر می‌خواهید نوزاد را در نزدیکی خود بخوابانید، استفاده از تخت‌های مخصوص کنار مادر انتخابی ایمن و مناسب خواهد بود.

نکاتی برای خواب شبانه بهتر نوزاد

خواب شبانه یکی از عوامل کلیدی در رشد و سلامت نوزاد است، اما ممکن است شما هم با این چالش مواجه باشید که نوزادتان به سختی به خواب می‌رود یا در طول شب چندین بار بیدار می‌شود. بی‌نظمی در خواب نوزاد نه‌تنها باعث خستگی او می‌شود، بلکه شما را نیز دچار کمبود خواب و استرس خواهد کرد. برای کمک به نوزاد در داشتن خواب آرام و منظم، چندین راهکار وجود دارد:

1. تنظیم یک روتین خواب آرامش‌بخش

نوزادان به ثبات نیاز دارند تا بدنشان با یک الگوی مشخص برای خواب هماهنگ شود. ایجاد یک روتین خواب آرامش‌بخش به نوزاد کمک می‌کند تا بداند زمان خواب رسیده است. این روتین می‌تواند شامل حمام آب گرم، ماساژ ملایم، خواندن یک داستان کوتاه یا لالایی باشد. نکته مهم این است که هر شب این مراحل را در زمان مشخصی انجام دهید تا نوزاد به این روند عادت کند و راحت‌تر به خواب برود.

2. نور و صدای مناسب برای خواب راحت‌تر نوزاد

در صورتی که اتاق خواب نوزاد بیش از حد روشن باشد، ممکن است بچه را هوشیار نگه دارد و خوابیدن را برای او دشوار کند. استفاده از نورهای ملایم و کاهش میزان روشنایی اتاق هنگام نزدیک شدن به زمان خواب، کمک می‌کند تا نوزاد تفاوت بین شب و روز را بهتر درک کند.

علاوه بر نور، سطح صدا نیز در محیط خواب نوزاد اهمیت دارد. سکوت کامل می‌تواند باعث شود نوزاد با کوچک‌ترین صدا از خواب بپرد. برای جلوگیری از این مشکل، می‌توانید از صداهای ملایم و یکنواخت (صدای سفید) مانند صدای آهسته پنکه یا امواج دریا استفاده کنید تا محیطی آرام و یکنواخت برای خواب او فراهم شود.

3. لباس مناسب نوزاد هنگام خواب

توصیه می‌کنیم از لباس‌هایی با جنس نخ و الیاف طبیعی برای نوزاد استفاده کنید که تنفس‌پذیر باشند و دمای بدن نوزاد را در حالت متعادل نگه دارند. در فصول سرد، می‌توانید از کیسه‌خواب مخصوص نوزاد استفاده کنید که ضمن حفظ گرمای بدن، خطر پیچیدن پتو دور سر نوزاد را نیز از بین می‌برد.

آیا قنداق کردن نوزاد به خواب بهتر او کمک می‌کند؟

قنداق کردن اگر به‌درستی انجام شود، می‌تواند یادآور فضای رحم برای نوزاد باشد و به آرامش و خواب بهتر او کمک کند. این روش باعث می‌شود نوزاد احساس امنیت بیشتری داشته باشد و کمتر از خواب بپرد.

استفاده از قنداق با کاهش رفلکس مورو (Startle Reflex) - نوعی واکنش ناگهانی و طبیعی به محرک‌هایی مانند صدا که تا سه یا چهار ماهگی وجود دارد و یکی از دلایل اصلی بیدار شدن ناگهانی نوزادان است - به افزایش کیفیت خواب نوزاد کمک می‌کند. با این حال، اگر قصد قنداق کردن نوزاد خود را دارید، باید به نکات ایمنی توجه ویژه‌ای داشته باشید.

فواید و خطرات قنداق کردن نوزاد

هر چند قنداق کردن نوزاد مزایای زیادی دارد، اما همیشه انتخاب مناسبی نیست و حتی می‎تواند خطرناک باشد. در ادامه مزایا و خطرات احتمالی قنداق کردن نوزاد را گفته‌ایم:

1. مزایای قنداق کردن نوزاد

• کاهش رفلکس‌های ناگهانی و افزایش کیفیت خواب
• ایجاد حس امنیت و شباهت به محیط رحم مادر
• کاهش گریه و بی‌قراری نوزاد
• تنظیم بهتر دمای بدن در روزهای ابتدایی تولد

2. خطرات قنداق کردن نوزاد

• افزایش احتمال سندرم مرگ ناگهانی نوزاد در صورت خوابیدن روی شکم
• احتمال بروز مشکلات لگن در صورت قنداق کردن بیش از حد سفت و تنگ
• افزایش خطر گرمای بیش از حد بدن نوزاد در صورت استفاده از پارچه نامناسب

روش صحیح قنداق کردن برای جلوگیری از مشکلات مفصلی

اگر قصد دارید نوزاد خود را قنداق کنید، رعایت اصول ایمنی ضروری است. قنداق باید به شکلی انجام شود که نوزاد احساس امنیت کند، اما در عین حال محدودیت بیش از حدی برای حرکت پاهای او ایجاد نشود. مراحل صحیح قنداق کردن نوزاد به شرح زیر است:

1. پارچه‌ای نازک و سبک را به شکل لوزی روی سطح صاف پهن کنید و گوشه بالایی آن را کمی تا بزنید. استفاده از پارچه یا پتوی سبک و نازک برای قنداق کردن ضروری است. این کار از افزایش بیش از حد دمای بدن نوزاد جلوگیری می‌کند.
2. نوزاد را به پشت روی پارچه قرار دهید، به‌طوری که گردنش بالای لبه تا خورده پارچه قرار گیرد.
3. بازوی چپ نوزاد را صاف نگه دارید، سمت چپ پارچه را روی بدن او بگذارید و آن را زیر بدنش قرار دهید.
4. پایین پارچه را بالا بیاورید، اما طوری که پاهای نوزاد کمی خمیده و آزاد باشند. سپس آن را روی شکم نوزاد قرار دهید.
5. بازوی راست نوزاد را صاف کنید، سمت راست پارچه را روی بدن او بکشید و زیر بدنش قرار دهید.
6. بررسی کنید که پارچه خیلی محکم نباشد و بتوانید دو تا سه انگشت خود را بین سینه نوزاد و پارچه قرار دهید.

مشکلات خواب نوزاد و راه‌حل‌های آن

خواب نوزاد تأثیر مستقیمی بر سلامت و آرامش او دارد، اما بسیاری از والدین با مشکلاتی مانند بیدار شدن مکرر نوزاد در شب یا بی‌قراری هنگام خواب مواجه می‌شوند. این مشکلات می‌توانند باعث خستگی و استرس برای شما و نوزادتان شوند. در ادامه، برخی از مشکلات رایج خواب نوزاد و راه‌حل‌های آن را بررسی می‌کنیم:

1. بیدار شدن مکرر در شب

بسیاری از نوزادان در طول شب چندین بار بیدار می‌شوند. این می‌تواند به‌دلیل گرسنگی، ناراحتی یا نیاز به آرامش باشد. برای کاهش دفعات بیداری، سعی کنید نوزاد را قبل از خواب خوب سیر کنید و یک روتین خواب ثابت برای او داشته باشید. مثلاً هر شب سر ساعتی مشخص او را بخوابانید.

اگر نوزاد بیدار شد، بدون این‌که زیاد تکانش دهید، با لحنی آرام و حرکات آهسته او را دوباره بخوابانید. استفاده از نور کم و پرهیز از بازی یا صحبت زیاد، به نوزاد کمک می‌کند تا مجدداً به خواب برود. بهتر است موقع بیدار شدن نوزاد، قبل از هر اقدامی چند لحظه صبر کنید. ممکن است نوزادتان دوباره به خواب برود.

2. بی‌قراری و گریه هنگام خواب

دلایل گریه نوزاد هر چه که باشد، برای آرام کردن او ابتدا باید دلیل ناراحتی‌اش را بفهمید. بی‌قراری نوزاد هنگام خواب می‌تواند ناشی از گرسنگی، احساس سرما یا گرما، ناراحتی جسمی و اضطراب جدایی باشد. ابتدا مطمئن شوید که نوزاد گرسنه نیست یا پوشک خود را خیس نکرده است. اگر همچنان بی‌قرار بود، او را در آغوش بگیرید، آرام تکان دهید و برایش لالایی ملایم بخوانید. قنداق کردن برای نوزادان کوچک‌تر می‌تواند به کاهش بی‌قراری آن‌ها کمک کند.

روش‌های آرام کردن نوزاد بی‌قرار

بی‌قراری و گریه نوزاد می‌تواند برای والدین چالش‌برانگیز باشد، اما با استفاده از روش‌های مناسب می‌توانید او را آرام کنید. در ادامه، چند راهکار مؤثر در این زمینه را معرفی می‌کنیم:

• نوزاد را شیر بدهید تا احساس امنیت و آرامش کند.
• برای آرام کردن نوزاد، یک صدای ملایم پخش کنید تا حواس او پرت شود. «صدای سفید» به صداهای ملایم و یکنواختی گفته می‌شود که برای آرامش و خواب نوزاد توصیه می‌شوند.
• نوزاد را در آغوش بگیرید یا در آغوشی قرار دهید و به‌آرامی حرکت کنید.
• او را در کالسکه تکان دهید یا برای پیاده‌روی و رانندگی کوتاه از خانه بیرون ببرید.
• برای نوزاد موسیقی پخش کنید. همچنین می‌توانید اسباب‌بازی صدا‌دار یا آویز تخت را به او نشان دهید تا توجهش جلب شود.
• پشت نوزاد را به‌آرامی نوازش کنید و او را روی شکم یا پاهای خود قرار دهید. البته از خواباندن نوزاد به‌صورت دمر جداً خودداری کنید.
• نوزاد را در محیطی گرم ماساژ دهید. برای نوزادان زیر یک ماه از روغن استفاده نکنید.
• اگر باعث آرامش نوزاد می‌شود، او را با آب گرم حمام کنید.
• بعد از شیر دادن، او را بدون تحریک اضافی در جای خود بخوابانید تا راحت‌تر به خواب برود.

با آزمون و خطا، می‌توانید روشی را پیدا کنید که بیشترین تأثیر را در آرام کردن نوزاد شما داشته باشد.

سخن پایانی

خواب نوزاد نقش مهمی در رشد و آرامش او دارد؛ از این رو رعایت اصول ایمنی و انتخاب روش های صحیح خواباندن نوزاد، از اهمیت بالایی برخوردار است. خوابیدن به پشت، استفاده از تشک سفت و حذف اشیای اضافی از گهواره، برخی نکات کلیدی برای کاهش خطرات خواب نوزاد هستند. همچنین، ایجاد روتین خواب آرامش‌بخش و به‌کارگیری روش‌های مناسب، به داشتن خوابی منظم‌تر و راحت‌تر برای نوزاد و والدین کمک می‌کند.

سؤالات متداول

1. خواب نوزاد از چند ماهگی تنظیم میشود؟

خواب نوزاد معمولاً از ۳ تا ۴ ماهگی شروع به تنظیم شدن می‌کند، زیرا در این زمان ساعت بیولوژیکی بدن او شکل می‌گیرد.

2. ترک عادت تکان دادن نوزاد برای خواباندن چگونه ممکن است؟

برای ترک عادت تکان دادن نوزاد هنگام خواب، باید به‌تدریج وابستگی او را به این روش کاهش دهید. ابتدا تکان‌ها را آرام‌تر و کوتاه‌تر کنید و در عوض، از یک روتین خواب آرامش‌بخش مانند حمام آب گرم، لالایی یا نوازش ملایم استفاده کنید تا نوزاد یاد بگیرد بدون تکان خوردن به خواب برود.

منابع: NHS | HealthyChildren

نویسنده: سعیده جلالیان

ناظر علمی: دکتر علی سالاری تبار و حسن غیبی