التهاب لثه (ژنژیویت) اغلب ناشی از یک عفونت باکتریایی است که به دلیل رشد بیش از حد پلاک‌ها ایجاد می‌شود. سایر عفونت‌های ویروسی یا قارچی نیز ممکن است به التهاب لثه منجر شوند. همچنین، درمان این بیماری به شدت آن بستگی دارد و اگر درمان نشود میتواند منجر به مشکل جدی‌تری به نام پریودنتیت شود. طبق گزارش انجمن دندانپزشکی آمریکا، التهاب لثه و پریودنتیت علل اصلی از دست دادن دندان در بزرگسالان هستند. این مقاله به بررسی انواع مختلف این عفونت، علل، ریسک فاکتورها، علایم، مراجعه برای مراقبت پزشکی، تشخیص، درمان، پیشگیری و بیماری‌های مرتبط با این مشکل می‌پردازد.
انواع عفونت‌های لثه
التهاب لثه معمولاً ناشی از رشد بیش از حد پلاک‌های دندانی است. علت اصلی آن عدم رعایت بهداشت دندان است ولی عوامل بسیار دیگری می‌توانند در بروز آن اثرگذار باشند، مانند:
- برخی داروها، مانند فنی‌توئین، سیکلوسپورین، مسدودکننده‌های کانال کلسیمی، و داروهای جلوگیری از بارداری خوراکی یا تزریقی (این داروها می‌توانند باعث رشد بیش از حد بافت لثه شوند و جدا کردن پلاک‌ها را دشوار کنند بنابراین می‌توانند منجر به التهاب لثه شده یا آن را تشدید کنند).
- کمبود شدید ویتامین C (این مورد در آمریکا نادر است)
- تغییرات هورمونی، مانند دوران بارداری و یائسگی
- سرطان خون
- فلزات سنگین مانند نیکل که در برخی جواهرات یافت می‌شود
- قرار گرفتن در معرض بیسموت که در برخی لوازم آرایشی یافت می‌شود
برخی از عفونت‌های لثه که باعث التهاب لثه می‌شوند با رشد بیش از حد پلاک دندانی ارتباطی ندارند، مانند:
- برخی عفونت‌های ویروسی یا قارچی مانند برفک دهانی
- دندان نهفته یا دندانی که به طور کامل بیرون نیامده (در این صورت تکه‌های غذا در لثه روی دندان به دام می‌افتند و باعث التهاب لثه می‌شوند)
| خلاصه: عواملی مانند داروها، کمبود ویتامین C، تغییرات هورمونی، سرطان خون و برخی فلزات سنگین می‌توانند در بروز التهاب لثه اثرگذار باشند. |
علت التهاب لثه
در حقیقت، لثه‌ها در نقطه‌ای پایین‌تر از لبه‌های قابل مشاهده‌ی لثه به دندان‌ها متصل می‌شوند. این باعث ایجاد فضای کوچکی به نام شیار یا sulcus می‌شود. غذا یا پلاک دندانی در این محل گیر می‌کنند و باعث عفونت یا التهاب لثه می‌شوند. پلاک یک لایه نازک ساخته شده از باکتری‌ست که مکرراً روی سطح دندان ایجاد می‌شود. هر چه پلاک بیشتر شود؛ سفت شده و به جرم سفت شده (تارتار) تبدیل می‌شود. اگر پلاک به طرف زیر خط لثه گسترش یابد؛ میتواند به عفونت لثه تبدیل شود. اگر التهاب لثه مورد توجه قرار نگیرد؛ میتواند باعث جدا شدن لثه از دندان‌ها شود که خود این پدیده میتواند باعث موارد زیر شود:
- آسیب به بافت نرم و استخوانی حمایت کننده از دندان
- لق شدن و ناپایداری دندان
- از دست دادن دندان در صورت پیشرفت عفونت
| خلاصه: ایجاد پلاک و تارتار در شیارهای اطراف دندان‌ها میتواند منجر به التهاب لثه شود. |
ریسک فاکتورهای التهاب لثه
ریسک فاکتورهای التهاب لثه و پریودنتیت عبارتند از:
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
- دیابت
- برخی داروها مانند داروهای ضدبارداری خوراکی، استروئیدها، داروهای ضدتشنج، مسدودکننده‌های کانال کلسیمی و داروهای شیمی‌درمانی
- دندان‌های کج
- جاگیری نامناسب دستگاه‌های داخل دهانی (مثل دندان مصنوعی)،
- پرکردگی‌های شکسته
- بارداری
- عوامل ژنتیکی
- ضعف سیستم ایمنی مانند HIV
| خلاصه: ریسک فاکتورهای التهاب لثه شامل سیگار، برخی بیماریها، برخی داروها، و عوامل داخل دهانی هستند. |
علایم التهاب لثه و پریودنتیت
بسیاری از مردم آگاه نیستند که مبتلا به بیماری لثه هستند چون ممکن است التهاب لثه هیچ علامتی نداشته باشد. با این وجود، علایم زیر می‌توانند نشانگر التهاب لثه باشند:
- لثه‌های قرمز، حساس یا متورم
- خونریزی لثه هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
- لثه‌هایی که از دندان‌ها فاصله گرفته‌اند
- دندان‌های لق
- تغییر در نحوه قرارگیری دندان‌ها هنگام گاز گرفتن
- وجود چرک بین دندان و لثه
- درد هنگام جویدن، حساسیت دندان‌ها
- جاگیری نامناسب پروتزهای ناکامل که قبلا جاگیری مناسبی داشتند
- نفس بدبو که با مسواک زدن از بین نمی‌رود
خلاصه: التهاب لثه میتواند با علایمی مثل قرمزی و تورم لثه، خونریزی لثه، وجود چرک، و لقی دندان مشخص شود. |
مراجعه به دندانپزشک اگر فکر می‌کنید بیماری لثه دارید؛ با دندانپزشک تماس بگیرید چون این بیماری میتواند در مراحل ابتدایی برگشت‌پذیر باشد. در صورت هر گونه علایم بیماری لثه به دنداپزشک مراجعه کنید. علایم اولیه اغلب شامل لثه‌های قرمز و متورمی هستند که به راحتی خونریزی می‌کنند. |
تشخیص التهاب لثه
در طول معاینه دندانپزشکی، لثه‌ها برای بررسی التهاب با یک خط‌کش کوچک معاینه می‌شوند. این خط‌کش تمام گودی‌ها (پاکت) اطراف دندان‌ها را اندازه می‌گیرد، عمق یک گودی یا پاکت معمولی ۱ تا ۳ میلی‌متر است. همچنین دندانپزشک ممکن است درخواست رادیوگرافی کند تا از دست دادن استخوان را بررسی کند.
در مورد ریسک فاکتورهای بیماری لثه و علایم خود با دندانپزشک خود صحبت کنید، این میتواند به تشخیص التهاب لثه کمک کند. اگر تشخیص التهاب لثه برای شما گذاشته شد ممکن است شما را به پریودنتیست یا متخصص بیماری‌های لثه ارجاع دهند.
| خلاصه: دندانپزشک با معاینه لثه با یک خط‌کش التهاب لثه را تشخیص می‌دهد. |
درمان التهاب لثه
برای درمان التهاب لثه باید بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. همچنین اگر سیگار می کشید باید آن کاهش دهید و اگر دیابت دارید باید آن را کنترل کنید. ترک سیگار ممکن است دشوار باشد، اما پزشک میتواند به شما کمک کند یک برنامه ترک سیگار بریزید که به درد شما بخورد. سایر درمان‌ها عبارتند از:
- تمیز کردن عمقی دندان‌ها
- آنتی‌بیوتیک
- جراحی
| خلاصه: درمان التهاب لثه با تمیز کردن عمقی دندان‌ها، آنتی‌بیوتیک یا جراحی است. |
تمیز کردن دندان‌ها
تکنیک‌های متعددی برای برای تمیز کردن عمقی دندان‌ها بدون جراحی وجود دارد. تمامی این تکنیک‌ها پلاک و تارتار را از بین می‌برند تا از آزردگی لثه جلوگیری کنند:
- جرم‌گیری: جرم‌گیری دندان‌ها تارتار را از بالا و پایین خط لثه پاک می‌کند.
- پلنینگ ریشه: این کار محل‌های زبر را صاف می‌کند و پلاک و تارتار را از سطح ریشه پاک می‌کند.
- لیزر: ممکن است با این روش بتوان تارتار را با درد و خونریزی کمتری نسبت به جرم‌گیری و پلنینگ ریشه پاک کرد.
| خلاصه: تمیز کردن عمقی دندان‌ها با جرم‌گیری، پلنینگ ریشه و لیزر انجام می‌شود. |
داروها
داروهای متعددی را می‌توان برای درمان بیماری لثه به کار برد:
- دهانشویه ضدعفونی کننده حاوی کلرهگزیدین را می‌توان برای ضدعفونی کردن دهان به کار برد.
- چیپ‌های ضدعفونی کننده آهسته‌رهش حاوی کلرهگزیدین را می‌توان پس از پلنینگ ریشه در گودی‌ها قرار داد.
- میکروسفرهای آنتی‌بیوتیکی حاوی مینوسیکلین را می‌توان پس از جرم‌گیری و پلنینگ در گودی‌ها قرار داد.
- می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای درمان نواحی دچار التهاب لثه‌ی ادامه‌دار استفاده کرد.
- داکسی‌سایکلین که یک آنتی بیوتیک است میتواند مانع از آسیب رساندن آنزیم‌ها به دندان شود.
| خلاصه: می‌توان از داروهایی مانند کلرهگزیدین، مینوسیکلین موضعی و داکسی‌سایکلین خوراکی برای درمان التهاب لثه استفاده کرد. |
جراحی
اگر التهاب لثه شدید باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد به خصوص اگر باعث از دست رفتن لثه یا بافت استخوانی شده است. انواع جراحی لثه که توسط پریودنتیست‌ها انجام می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- جراحی فلپ: در این جراحی لثه‌های عقب کشیده را به جای قبلی برمی‌گردانند و پلاک و تارتار را از گودی‌های عمیق‌تر پاک می‌کنند. سپس لثه‌ها در محلی که هستند بخیه زده می‌شوند تا خوب به دندان بچسبند.
- پیوند استخوان و بافت: پیوند زدن وقتی به کار می‌رود که دندان‌ها و فک بیش از آن آسیب دیده باشند که بهبود یابند.
- در جراحی پیوند لثه، از بافت سقف دهان برای پوشاندن ریشه دندان در معرض دید استفاده می‌شود. این کار کمک می‌کند بافت لثه و استخوان بیشتری از دست نرود.
- جراحی پیوند استخوان روشی مشابه جراحی فلپ دارد ولی در این جراحی، یک استخوان پیوندی در محل گذاشته می‌شود تا بدن به بازسازی استخوان از دست رفته‌ی فک تشویق شود.
- افزایش طول تاج دندان: برخی از افراد مبتلا به التهاب لثه ممکن است بافت لثه اضافی داشته باشند. در این صورت، پریودنتیست میتواند شکل لثه و بافت استخوانی را عوض کند تا بخش بیشتری از دندان‌ها به نمایش گذاشته شود. ممکن است انجام این کار پیش از برخی اعمال زیبایی یا ترمیمی روی دندان‌ها ضروری باشد.
| خلاصه: روش‌های جراحی برای التهاب لثه عبارتند از جراحی فلپ، پیوند لثه یا استخوان و افزایش طول تاج دندان. |
پیشگیری از بیماری لثه
با رعایت همیشگی بهداشت دهان و دندان مناسب می‌توان از بیماری لثه پیشگیری کرد. این کار شامل اقدامات زیر است:
- مراجعه منظم به دندانپزشک
- دو بار مسواک زدن در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- هر روز نخ دندان کشیدن
رژیم غذایی متعادل نیز برای سلامت دندان مهم است.
| خلاصه: می‌توان با مراجعه به دندانپزشک، مسواک زدن و نخ دندان از التهاب لثه جلوگیری کرد. |
بیماری‌های مرتبط با مشکلات لثه
بر طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا و موسسه ملی تحقیقات دندانپزشکی و کرانیوفاشیال، بیماری لثه با افزایش خطر دیابت، مشکل قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های ریوی همراه است. همچنین، خطر تولد نوزاد نارس یا کم‌وزن را افزایش می‌دهد. اگرچه بیماری لثه در بروز این مشکلات موثر است، اما ثابت نشده است که میتواند علت این مشکلات باشد و به تحقیقات بیشتری برای تعیین مشخصات این همراهی نیاز است.
| خلاصه: مشکلات لثه می‌توانند احتمال دیابت، مشکل قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های ریوی را افزایش دهند. |