بیماری لایم؛ علائم، پیشگیری، تشخیص و راه های درمان

بیماری لایم که از گزیده شدن توسط یک حشره آلوده ایجاد می‌شود و در مناطقی که شیوع این حشرات زیاد است دیده می‌شود. توجه به این بیماری برای ساکنان این مناطق و کسانی که به این مناطق سفر می‌کنند؛ می‌تواند مفید و پیشگیری‌کننده باشد.

با اقدامات پیش‌گیرانه و درمان و مداخله سریعتر بعد از گزش، این بیماری می‌تواند به صورت کامل بهبود یابد و در موارد و افراد کمی علائمی بعد از بیماری به جا می‌ماند  و کمی دیرتر بهبود می‌یابند.

در این مقاله، تلاش شده است که به بررسی علائم شایع بیماری لایم، اقدامات پیشگیری کننده و اینکه چه کارهایی پس از گزیده شدن انجام دهید و درمان این بیماری به چه شکلی است؛ اشاره شده است تا به شما در مدیریت این بیماری کمک کند.

بیماری لایم چیست؟

بیماری لایم در نتیجه نیش یک کنه آلوده ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند موجب بروز علائم زیادی از  جمله نوعی راش که به آن چشم گاو گفته می‌شود؛ درد مفصل و همچنین می‌تواند موجب یک سری علائم تحت عنوان سندروم پس از بیماری لایم شود.

این بیماری اولین بار در شهر لایم قدیمی، کنتیک، در سال 1975 شناسایی شد.

یک بیماری عفونی است که در اکثر مواقع توسط باکتری بورلیا بورگدورفری ایجاد می‌شود و در موارد کم و نادر بورلیا مایونی نیز می‌تواند عامل آن باشد.

باکتری بورلیا بورگدورفری توسط یش یک کنه پاسیاه آلوده،که به آن کنه گوزن نیز می‌گویند؛ به انسان منتقل می‌شود. این کنه‌ها، خود نیز، با تغذیه کردن از حیوانات آلوده مانند گوزن، پرندگان و موش‌ها آلوده می‌شوند.

بر اساس منبع مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، کنه‌های آلوده و انتقال بیماری توسط آن‌ها را در شمال شرقی، اقیانوس اطلس میانه و شمال مرکزی ایالات متحده و همچنین در سواحل اقیانوس آرام ایالات متحده می‌توان مشاهده کرد.

خلاصه: بیماری لایم، نوعی بیماری عفونی است که در نتیجه گزیده شدن توسط نوعی کنه انتقال می‌یابد و در مناطقی که شیوع این نوع کنه بیشتر است؛ این بیماری نیز خود را بیشتر نشان می‌دهد.

 

مراحل بیماری لایم

این بیماری در سه مرحله بروز پیدا می‌کند و تقسیم بندی این مراحل به درک شدت بیماری، پیشرفت علائم و عفونت در هر مرحله کمک می‌کند.

• موضعی اولیه در ناحیه گزش: 28-1 روز بعد از گزش کنه رخ می‌دهد.
• انتشار اولیه: در 12-3 هفته بعد از گزش پیشرفت می‌کند.
• انتشار نهایی: پیشرفته ترین مرحله بیماری که می‌تواند ماه ها یا سال ها بعد رخ دهد.

خلاصه: براساس مدت زمانی که از گزیده شدن می‌گذرد، بیماری لایم از درگیری در ناحیه موضع شروع می‌شود و تا انتشار نهایی می‌تواند گسترش یابد.

 

علائم و نشانه‌های بیماری لایم

علائم بیماری براساس مرحله‌ی بیماری می‌تواند متفاوت باشد.

گفته می‌شود که شدت، پیشروی و تظاهر علائم بسته به فرد ممکن است متفاوت باشد.

به عنوان مثال، علائم مراحل 1 و 2 ممکن است همپوشانی داشته باشند. یا ممکن است علائم مرحله 1 را تجربه نکنید اما علائم مراحل بعدی را تجربه کنید.

 

علائم و نشانه‌های اولیه بیماری لایم

علائم بیماری لایم معمولاً 30-3 روز پس از گزش کنه شروع می‌شود.

یکی از علائم اولیه این بیماری، راش چشم گاو است که به عنوان اریتم مهاجر نیز شناخته می‌شود.

از هر 10 نفر، حداکثر 8 نفر راش چشم گاو را تجربه می‌کنند که در محل گزش کنه رخ می‌دهد. معمولاً دارای یک نقطه قرمز مرکزی است که توسط یک نقطه شفاف با ناحیه قرمز در لبه احاطه شده است.

افرادی که پوست روشن‌تری دارند؛ ممکن است بثوراتی به رنگ قرمز یکدست داشته‌باشند در حالی که افرادی با پوست تیره‌تر، ممکن است بثوراتی که شبیه کبودی هستند؛ داشته‌باشند. این بثورات ممکن است حین لمس گرم باشند، اما دردناک نیستند و خارش ندارد.

سایر علائمی که معمولا در مرحه 1 بیماری دیده می‌شود شامل:

• لرز
• تب
• بزرگ شدن غدد لنفاوی
• گلو درد
• تغییر بینایی
• خستگی
• دردهای عضلانی
• سردرد

خلاصه: علائم اولیه تا یک ماه بعد از گزش شروع می‌شود و راش چشم گاو شایعترین علامت آن است که می‌تواند با علائم دیگری مثل تب، لرز و... همراه باشد؛ دقت کنید که این راش دردناک نیست و خارش ندارد.

 

علائم و نشانه‌های ثانویه بیماری لایم

انتشار اولیه بیماری لایم می‌تواند تا 3 ماه پس از گزش کنه ظاهر شود در حالی که انتشار ثانویه بیماری لایم ممکن است تا 12 ماه طول بکشد.

مراحل 2 و 3 بیماری لایم با عفونت سیستمیک مشخص می‌شود که به معنای این است که عفونت در سراسر بدن، از جمله سایر اندام‌ها گسترش یافته‌است.

علائم ممکن است شامل این موارد باشد:

• ریتم غیر طبیعی قلب، که می تواند ناشی از کاردیتیس(التهاب و عفونت قلب) ناشی از لایم باشد.
• شرایط نورولوژی، مانند فلج صورت و نوروپاتی جمجمه
• ضایعات متعدد اریتم مهاجر در بدن شما
• بی حسی، سوزن سوزن شدن و درد در دست ها و پاها
• سردردهای شدید
• سفتی گردن
• مننژیت
• آرتریت یک یا چند مفصل بزرگ، به طور معمول زانو
• آنسفالوپاتی، که ممکن است باعث از دست دادن حافظه کوتاه مدت، مشکل در تمرکز، مه‌آلودگی ذهنی (مه مغزی)، مشکل در دنبال کردن مکالمات و اختلال خواب شود.

مهم است که توجه داشته باشید که ممکن است علائم ثانویه بیماری لایم را بدون تجربه علائم اولیه، مانند بثورات چشم گاو، تجربه کنید.

خلاصه: علائم ثانویه تا 3 ماه پس از گزش می‌توانند خود را نشان دهند که ناشی از درگیری اندام‌های دیگر است و بسته به محل درگیر می‌توانید علائمی مانند آریتمی قلبی، فلج صورت و... تجربه کنید.

علائم بیماری لایم در کودکان

کودکان معمولاً علائم و پیشرفت بیماری لایم را مانند بزرگسالان تجربه می کنند.

با این حال، یک بررسی در سال 2019 می‌گوید که شما ممکن است برخی علائم روانی را در کودک خود مشاهده کنید مانند:

• خشم یا پرخاشگری
• تغییرات خلق و خوی
• افسردگی
• کابوس ها

اگر به نظر می رسد رفتار کودک شما تغییر کرده و نمی‌تواند دلیل احساس خود را توضیح دهد؛ با پزشک صحبت کنید. این تغییرات می‌تواند نشانه بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری لایم باشد.

خلاصه: کودکان در مواجه با بیماری لایم علاوه بر علائم ذکر‌شده برای بزرگسالان، ممکن است علائم روانی نیز مانند پرخاشگری و افسردگی نشان دهند.

 

بیماری لایم چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص بیماری لایم ممکن است دشوار باشد زیرا بسیاری از علائم مشابه علائم سایر اختلالات و بیماری‌هاست.

یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی ابتدا یک تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی برای بررسی اریتم مهاجر و سایر علائم مشخص بیماری لایم انجام می‌دهد.

اگر علائم بصری بیماری لایم را ندارید؛ پزشکان یک آزمایش سرولوژی دو مرحله‌ای را توصیه می‌کنند که ممکن است شامل دو آزمایش خون زیر برای کمک به تشخیص آنتی بادی باشد:

• سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA)
• وسترن بلات

توجه به این نکته مهم است که آزمایش خون تنها چند هفته پس از عفونت اولیه، قابل اعتماد است و این درصورتی است که آنتی بادی وجود داشته‌باشد.

یک‌سری کیت‌های تست بیماری لایم در خانه نیز در دسترس هستند. اگر اخیراً توسط کنه گزیده شده‌اید یا اخیراً زمانی را در منطقه‌ای گذرانده‌اید که کنه در آن شایع است؛ این کیت‌ها می‌توانند مفید باشند.

با این حال، اگر هرگونه علائم یا نشانه‌های بیماری لایم را تجربه کردید؛ بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

خلاصه: برای تشخیص این بیماری از کیت های دردسترس و آزمایش خون می‌توان کمک گرفت که بهتر است در صورت وجود علائم آن، با مراجعه به پزشک بقیه مسیر تشخیص را پیش ببرید.

 

بیماری لایم چگونه درمان می شود؟

درمان بیماری لایم به میزان پیشرفت عفونت بستگی دارد.

• مراحل اولیه

بیماری لایم در مراحل اولیه بهترین پاسخ را به درمان می‌دهند. درمان بیماری موضعی اولیه یک دوره 10 تا 14 روزه آنتی بیوتیک خوراکی برای از بین بردن عفونت است.

داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری لایم عبارتند از:

• داکسی سایکلین
• آموکسی سیلین
• سفوروکسیم

خلاصه: در مرحله ای که بیماری به‌صورت درگیری موضع اولیه است، می‌توان به مدت 14-10 روز از آنتی‌بیوتیک های خوراکی مانند داکسی سایکلین استفاده کرد.

 

• مراحل ثانویه

اگر بیماری لایم فراتر از مرحله 1 پیشرفت کرده باشد یا بر سیستم گردش خون یا عصبی مرکزی شما تأثیر بگذارد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک های داخل وریدی (IV) تجویز کند و سپس با یک رژیم خوراکی ادامه دهد. دوره کامل درمان معمولاً 14 تا 28 روز طول می کشد.

اگر ریتم غیر طبیعی قلب یا بلوک قلبی را تجربه کردید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند تا زمانی که ناهنجاری برطرف شود در بیمارستان بمانید تا تحت نظر باشید.

آرتریت لایم، یکی از علائم در مراحل پایانی بیماری است که با یک دوره آنتی بیوتیک های خوراکی به مدت 28 روز درمان می شود.

خلاصه: درصورت پیشرفت بیماری و درگیری سایر اندام‌ها، درمان ابتدا با یک آنتی‌بیوتیک داخل وریدی شروع می‌شود و سپس با خوراکی ادامه‌ می‌یابد.

 

انتقال بیماری لایم

کنه‌های آلوده به باکتری می‌توانند به هرقسمتی از بدن شما بچسبند. آنها بیشتر در نواحی مرطوب بدن شما که به سختی دیده می‌شوند؛ مانند پوست سر، زیر بغل و ناحیه کشاله ران یافت می شوند.

کنه آلوده باید حداقل 36 ساعت به بدن شما چسبیده باشد تا بتواند باکتری را منتقل کند.

بیشتر موارد عفونی بیماری لایم توسط کنه‌های نابالغ به نام پوره ایجاد می‌شود. آنها در طول بهار و تابستان تغذیه می‌کنند. پوره‌ها به دلیل اندازه کوچکی که دارند احتمال بیشتری برای انتقال بیماری لایم دارند. اندازه آنها تقریباً به اندازه یک‌دانه خشخاش است که دیدن و حذف آنها را سخت تر از کنه‌های بالغ می‌کند.

خلاصه: کنه‌های انتقال دهنده بیماری، معمولا ریز هستند و تشخیص و حذف آن‌ها دشوار است.

آیا بیماری لایم مسری است؟

خیر؛ با توجه به منبع معتبر CDCT، در حال حاضر هیچ مدرکی مبنی بر مسری بودن بیماری لایم بین افراد وجود ندارد. این بدان معناست که از طریق لمس کردن، بوسیدن، رابطه جنسی یا هوا، غذا و آب قابل انتقال نیست.

 

ریسک فاکتورهای بیماری لایم

افرادی که در فضای باز کار می‌کنند؛ در معرض خطر بالای بیماری لایم هستند مثلا افرادی که در محیط های زیر کار می‌کنند:

• ساخت و ساز
• محوطه سازی
• جنگلداری
• کشاورزی
• مدیریت پارک یا حیات وحش

بیشتر گزش کنه‌ها در تابستان اتفاق می‌افتد؛ زمانی که کنه‌ها بیشتر فعال هستند و افراد زمان بیشتری را در خارج از خانه می‌گذرانند.

با این حال، ممکن است در اوایل پاییز و حتی در اواخر زمستان در صورتی که هوا به طور نابهنگامی گرم باشد، به بیماری لایم با نیش کنه مبتلا شوید.

خلاصه: محل زندگی و حضور در محیط هایی با فضای باز ممکن است ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.

 

پیشگیری از بیماری لایم و کنه

چند سوال متداول در مورد پیشگیری از بیماری لایم و کنه وجود دارد.

• آیا می توانم از بیماری لایم پیشگیری کنم؟

بله؛ از آن‌جایی که عفونت از طریق نیش کنه‌های آلوده منتقل می‌شود؛ شما می‌توانید با محافظت از خود در برابر کنه‌ها از بیماری لایم پیشگیری کنید.

• چگونه می‌توانم از گزش کنه جلوگیری کنم؟

برخی از راه‌های جلوگیری از نیش کنه:

• پوشیدن شلوارهای بلند و پیراهن‌های آستین بلند در بیرون از منزل
• محافظت از لباس خود با پرمترین
• استفاده از مواد دافع حشرات، مانند محصولات DEET
• استفاده از مواد طبیعی دافع حشرات، مانند روغن اکالیپتوس لیمو
• بعد از حضور در مناطقی با علف، چمن بلند و چوب، خود و حیوانات خانگی خود را بررسی کنید.

خلاصه: با پوشیدن لباس های پوشیده، استفاده از پرمترین و مواد دافع حشرات نظیر اسپری دافع حشرات سی گل و ... می‌توان تا حدود زیادی از این بیماری پیشگیری کرد.

 

چگونه یک کنه را تشخیص دهم؟

بعد از برگشت از بیرون، خود را برای وجود کنه در زیر دوش یا حمام بررسی کنید.

به غیر از آن، لباس‌هایتان را بررسی کنید؛ به‌ویژه چین‌های لباس‌هایتان را، زیرا می‌دانید که کنه‌ها بسیار کوچک هستند و به سختی قابل تشخیص هستند. گذراندن دست‌ها از میان موهایتان نیز ایده خوبی است.

اگر کنه مرا نیش زد چه کنم؟

اگر کنه شما را نیش زد؛ مهم است که آن را در اسرع وقت حذف کنید.

با توجه به منبع  CDC، بهترین راه برای حذف کنه این است:

• از یک موچین برای برداشتن کنه استفاده کنید.
• به طور پیوسته به سمت بالا بکشید و مواظب باشید که موچین را نپیچانید (این ممکن است باعث شود قسمت های دهانی کنه جدا شده و در پوست گیر کند).
• پس از برداشتن کنه، محل گزش را با آب و صابون یا الکل تمیز کنید.
• کنه را له نکنید؛ آن را با قرار دادن در الکل، ریختن در توالت یا قرار دادن آن در یک کیسه در بسته و سپس انداختن در سطل زباله، را دور بریزید.

خلاصه: برداشتن کنه با استفاده از یک موچین و انداختن در الکل یا توالت، بهترین راه برای حذف آن پس از گزیده شدن است.

 

 چشم انداز فرد مبتلا به بیماری لایم چیست؟

بر اساس CDC، اکثر افرادی که تشخیص بیماری لایم برای آن ها داده می‌شود، طی 2 تا 4 هفته از شروع درمان بهبود می یابند.

با این حال، تقریباً 5 تا 10٪ افراد مبتلا به بیماری لایم، سندرم پس از بیماری لایم را تجربه می‌کنند که به عنوان بیماری لایم مزمن نیز شناخته می‌شود.

علائم سندرم پس از بیماری لایم مشابه علائمی است که در مراحل اولیه بیماری رخ می دهد، مانند:

• خستگی
• مشکل در خوابیدن
• درد مفاصل یا عضلات
• درد یا تورم در مفاصل بزرگ مانند زانو، شانه یا آرنج
• مشکل در تمرکز و مشکلات حافظه کوتاه مدت
• مشکلات گفتاری

درمان در درجه اول بر کاهش درد و ناراحتی متمرکز است. اکثر افراد بهبود می‌یابند اما در برخی افراد ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.

خلاصه: پس از گذراندن دوره درمان 4-2 هفته‌ای، اکثر افراد بهبود می‌یابند و تعداد کمی درصورت داشتن علائم خستگی، درد مفاصل و ... ممکن است به سندروم پس از بیماری لایم مبتلا شوند که بهبودی را با تاخیر تجربه خواهند کرد.

 

سخن پایانی

بیماری لایم عفونتی است که در اثر نیش کنه آلوده ایجاد می‌شود.

اگر کنه روی بدن خود پیدا کردید؛ مهم است که آن را در اسرع وقت به درستی حذف کنید. سپس، ناحیه نیش کنه را تحت نظر بگیرید. اگر بثورات چشم گاو ظاهر شد؛ در اسرع وقت با یک متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید.

تشخیص و درمان به‌موقع می تواند به درمان بیماری لایم کمک کند.

 

سوالات متداول

• آیا بیماری لایم از بین می‌رود؟

در بیشتر موارد، بیماری لایم با تشخیص و درمان به موقع از بین می‌رود. با این حال، اگر درمان را در مراحل ثانویه و دیرتر شروع کنید، ممکن است عوارض طولانی مدتی مانند آسیب به مفاصل خود را تجربه کنید.

• آیا می توانید با بیماری لایم زندگی عادی داشته باشید؟

اکثر افراد پس از دریافت درمان بیماری لایم می‎توانند زندگی عادی داشته باشند. با این حال، تا 10٪ از افراد دچار علائم مزمن بیماری لایم می‌شوند که می‌تواند بر تحرک و مهارت های شناختی تأثیر بگذارد.

• وقتی بیماری لایم درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

در صورت عدم درمان، بیماری لایم ممکن است پیشرفت کند و عوارض عصبی و روماتوئیدی جدی ایجاد کند. این علائم ممکن است شامل فلج صورت، خستگی شدید، مننژیت و آرتریت و غیره باشد. اگر به بیماری لایم مبتلا هستید، مهم است که در اسرع وقت تحت درمان قرار بگیرید.

• آیا می توانید به تنهایی(بدون دریافت دارو) از لایم بهبود پیدا کنید؟

آنتی بیوتیک برای درمان بیماری لایم مورد نیاز است. در صورت عدم درمان، عفونت می‌تواند به تدریج بدتر شود و منجر به عوارض طولانی مدت جدی‌تری شود.