گوارش و کبد
سیستم گوارشی قسمت‌های کلی دهان تا مقعد را شامل می‌شود که مانند لوله بلند پیچ خورده و تو خالی است که تا ۷ متر می‌رسد. این لوله از دهان، مری، حلق، معده روده کوچک و بزرگ و راست روده را شامل می‌شود. از دیگر اجزای اصلی آن غده‌های بزافی، غده‌های دیواره روده و معده، کبد و لوزه العمده است. سیستم گوارشی باکتری‌های مفیدی داشته که بهبود دهنده گردش خون، هورمون عصبی و عصب بوده و به هضم غذا کمک می‌کند. کبد نیز مواد غذایی جذب شده از روده کوچک را پردازش می‌کند.
فرایند عملکرد دستگاه گوارش
اعضای سیستم گوارشی بعد از گرفتن غذا، آن را از لحاظ شیمیایی مورد تجزیه قرار می‌دهند و در جریان خون همین مواد مغذی را جذب و مواد غیر قابل هضم و زائد را از طریق روده دفع می‌کنند. وجود سیستم گوارشی جهت هضم، جذب و دفع خوراکی‌ها لازم است. لذا کار کردن درست هر یک از این عضوها سبب می‌شود تا این اندام‌ها بدون مشکل کار کنند. در ادامه مراحل عملکرد این سیستم را بیان می‌کنیم:
- بلع: آنزیم‌ها و بزاق دهان بعد از مخلوط شدن با خوراکی‌ها وارد حلق و بعد مری می‌شوند.
- انقباض: لوله سیستم گوارشی با انقباضاتی همراه است تا عملیات هضم را شروع کند.
- ترشحات: در سیستم گوارشی غدد درون ریز و برون ریز به هضم و فرایند شیمیایی غذا کمک می‌کنند.
- هضم: آنزیم‌های گوارشی مراحل هضم را در معده آغاز می‌کنند.
- جذب: به وسیله سلول‌های روده کوچک مراحل جذب صورت می‌گیرد.
- دفع: غذای هضم ناپذیر در پایان مرحله از سیستم گوارشی بیرون می‌رود.
آشنایی با دستگاه گوارشی
عملکرد اعضای سیستم گوارشی شامل موارد زیر است:
دهان
ابتدایی‌ترین قسمت آناتومی گوارشی است. در اصل پیش از اینکه شروع به خوردن کنید هضم غذا بوسیله دهان شروع می‌شود. فعالیت غدد بزاقی زمانی شروع می‌شود که غذا را بو می‌کنید. بعد از اینکه غذا جویده می‌شود هضم آسانتر خواهد شد. وقتی بزاق با غذا مخلوط می‌شود مراحل تجزیه شروع خواهد شد تا امکان بهره بردن بدن از مواد مغذی راحت شود. بعد از اینکه غذا قورت داده شد، وارد گلو و مری می‌شود.
مری
وقتی غذا بلع شد، وارد مری می‌شود. پیش از ورود آن‌ها به نای، روی آن اپی گلوت کوچکی ایجاد می‌شود تا زمان قورت دادن خفه نشوید. غذا به گروهی از انقباضات عضلانی یا پریستالسیس در داخل معده نیاز دارد. جهت وارد شدن غذا از مری به معده در انتهای مری عضله حلقه‌ای شکل شل خواهد شد. در ادامه این عضله منقبض می‌شود تا غذای درون معده به مری باز نگردد.
معده
یک عضو توخالی کیسه مانندی بوده که غذا را با آنزیم‌های خود مخلوط می‌کند و آن را داخل خود نگه می‌دارد. سلول مخاطی آنزیم‌های مهم و اسید قوی را تولید می‌کند. بعد از پایان مراحل تجزیه، غذای درون معده وارد روده کوچک خواهد شد.
روده کوچک
روده کوچک عضله‌ای لوله مانند در اندازه ۵ تا ۶ متر و قطر ۲ تا ۴ سانتی متر است. این روده سه قسمت را شامل می‌شود که عبارتند از:
- اثنی عشر قسمت اول روده کوچک است.
- ژژونوم مواد مغذی را در جریان خون جذب می‌کند.
- ایلئوم مواد مغذی را در جریان خون جذب می‌کند.
- مواد روده باریک در اول حالت نیمه جامد دارند و بعد از تمام شدن فرایند جذب و تجزیه شدن تبدیل به مایع می‌شوند. سپس این مایع از روده کوچک می‌گذرد و به کولون یا روده بزرگ می‌رسد.
پانکراس
لوزالمعده یا پانکراس در اثنی عشر آنزیم‌های گوارشی را ترشح می‌کند تا تجزیه چربی، پروتئین و کربوهیدرات‌ها را انجام دهد. همچنین جهت متابولیسم قند، انسولین ترشح می‌کند و آن را به جریان خون می‌فرستند.
کبد
مهم‌ترین وظیفه کبد این است که مواد مغذی را از روده کوچک پردازش می‌کند. در اصل با ترشح صفرا و وارد کردن آن به روده، سبب هضم برخی ویتامین‌ها و چربی خواهد شد. همچنین مواد مضر را نیز سم‌زدایی می‌کند.
کیسه صفرا
توسط کیسه صفرا صفرای ذخیره شده در کبد به اثنی عشر و روده کوچک می‌رسد. به این صورت که مراحل هضم و جذب چربی‌ها بهتر صورت می‌گیرد.
کولون
روده بزرگ یا کولون با پردازش مواد زائد بدن، به تخلیه راحت روده کمک می‌کند. این عضو اندازه یک و نیم متری و قطر شش سانتیمتری دارد. کولون از اجزای زیر تشکیل شده است:
- سلوم
- کولون بالارونده
- کولون عرضی
- کولون نزولی
- کولون سیگموئید
عضلات انقباضی روده از مراحل گوارشی ضایعات و مدفوع را ابتدا به شکل مایع و بعد به شکل جامد خارج می‌دهد. در کولون سیگموئید ابتدا مدفوع جمع آوری شده تا یک یا دو بار در طول روز با یک حرکت توده‌ای وارد رکتوم شود. حدود ۳۶ ساعت زمان می‌برد تا مدفوع از روده بزرگ بگذرد.
رکتوم
رکتوم یا راست روده ۱۲ تا ۲۰ سانتی متر طول دارد و اتصال دهنده کولون به مقعد است. این عضو با گرفتن مدفوع از روده بزرگ، آن را ذخیره می‌کند تا وقتی که تخلیه انجام شود. با ذخیره مدفوع حسگرهای سیگنال به مغز ارسال می‌شوند. اسفنکترها نیز جهت تخلیه شل می‌شوند و با انقباض راست روده مدفوع خارج می‌شود.
مقعد
مقعد چهار سانتی متر طول داشته که از عضلات کف لگن و اسفنکتر تشکیل شده است. محتویات رکتوم نیز توسط پوشش مقعد شناخته می‌شوند. عضلات اسفنکتر در کنترل مدفوع نقش مهمی دارند و میان مقعد و راست روده زاویه درستی به وجود می‌آورند تا مدفوع به موقع خارج شود. اسفنکتر داخلی سبب می‌شود در زمان خواب مدفوع به رکتوم وارد نشود.
عملکرد و ساختار کبد چگونه است؟
کبد یکی از اندام‌های داخلی حیاتی است که بدون آن بدن زنده نمی‌ماند. این عضو رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز با ظاهری لغزنده و کشسانی است. همچنین دارای دو لوب اصلی بوده که هر لوب ۸ بخش کوچک دارد. هر بخش نیز از هزار کیسه کوچک لوبول تشکیل شده است. هر لوبول به مجرای کوچک داکت به مجرای هپاتیک اتصال دارد.
سطوح کبد
کبد در جهات قدامی، فوقانی و خلفی یک سطح دیافراگمی و در جهت تحتانی یک سطح احشایی دارد. در جهت گنبدی شکل تحتانی سطح احشایی قرار گرفته که در مقابل سطح تحتانی دیافراگم مشاهده می‌شود. این عضو از لوب‌های چپ و راست تشکیل شده که در جلو و بخش فوقانی آن‌ها فاسیفورم یا رباط‌های داسی شکل و در بخش تحتانی شکاف رباط وریدی و در بخش پایین رباط گرد وجود دارند. حدودا لوب راست، پنج ششم کبد را در بر گرفته و لوب‌های مربعی و دمی، از این بخش نشات می‌گیرند. به صورت کلی در جلوی این اندام دو لوب راست و چپ قرار گرفته و چهار لوب چپ، راست، کوادریت و کودیت در بخش تحتانی آن وجود دارند.
لیگامان‌های کبد
این اندام از جنس صفاق یا پریتون است که از جمله آن عبارتند از:
فالسیفورم
این لیگامان به بخش تحتانی شکم و میان لوب چپ و راست اتصال داشته و تقسیم کننده جگر به دو لوب راست و چپ است.
لیگامان راند یا ترس
در بخش پایینی کبد وجود دارد.
کرونری لیگامنت
همچون تاجی بالای سر کبد وجود داشته، به همین سبب با نام کروناری شناخته می‌شود.
لیگامنتوم ونوزوم
این لیگامان نتیجه ایجاد چین در پریتوئن در پشت این اندام است که به جهت فوقانی می‌رود.
هپاتو گاستریک
محل قرارگیری آن میان معده و کبد است.
هپاتو دئودنال
میان دروازه یا دئودنوم و کبد وجود دارد.
هپاتورنال
میان کبد و کلیه راست دیده می‌شود.
خونرسانی و سیستم عصبی در کبد
خونرسانی در این عضو توسط ورید پورتال کبدی و شریان‌ها صورت می‌گیرد. در دستگاه عصبی نیز کپسول گلیسون و عصب پارانشیم قرار دارند.
محل قرارگیری کبد
کبد در زیر قفسه سینه بوده و محل قرارگیری آن زیر پرده دیافراگم و در یک چهارم فوقانی سمت راست شکم است.
کبد در سونوگرافی چه اندازه است؟
کبد به اندازه توپ فوتبال بوده که در مردان سایز آن بزرگتر خواهد بود. به نوعی بالاترین وزن را نسبت به دیگر اندام‌های داخلی داشته و بزرگ شدن آن بیماری زمینه‌ای را نشان می‌دهد.
عملکرد کبد چیست؟
کبد عضو اساسی و مهمی بوده که وظایف مختلفی دارد. در اینجا در مورد وظایف آن صحبت خواهیم کرد.
تولید صفرا
این اندام صفرا تولید می‌کند تا گوارش و هضم چربی را راحت کند. صفرا مایع سبز و تلخ ذخیره شده در کیسه صفرا بوده که این کیسه اتصال به ابتدای روده کوچک دارد.
جذب و متابولیسم بیلی روبین
بیلی روبین با تجزیه هموگلوبین ایجاد می‌شود. آهنی که از هموگلوبین آزاد شده نیز در کبد یا مغز استخوان ذخیره شده و جهت ساخت سلول‌های جدید خونی بکار می‌رود.
حمایت از لخته شدن خون
ویتامین کا از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند. صفرا نیز این ویتامین را جذب می‌کند. لذا صفرا توسط کبد تولید خواهد شد.
متابولیزه کربوهیدرات
مکان نگهداری کربوهیدرات در این عضو است. این مواد با تجزیه با گلوکز و بر حسب نیاز بدن به خون می‌رسند. این فرایند باعث می‌شود تا در بدن سطح قند خون کنترل شود. گلوکز به حالت گلیکوژن نگهداری می‌شود. هر وقت که نیاز به انرژی لازم باشد، قند آزاد خواهد شد.
ذخیره مواد معدنی و ویتامین
کبد ویتامین‌های آ، دی، ای، کا و ب۱۲ را در عضوها نگهداری می‌کند. همچنین هموگلوبین را به صورت فریتین ذخیره کرده و در صورت نیاز آن را جهت تولید گلبول‌های قرمز آزاد می‌کند. این عضو مکانی جهت نگهداری مس است.
تصفیه خون
کبد با متابولیزه و خارج کردن سموم مواد شیمیایی، خون را تصفیه می‌کند. همچنین حدودا در هر دقیقه یک کیلو خون توسط کبد تصفیه خواهد شد. این عضو در هماهنگ و کنترل هورمون‌های بدن نیز تاثیر زیادی دارد.